konspekt LO trawienie pokarmów

SCENARIUSZ
LEKCJI
W
KLASIE I –
BIOLOGIA
NAUCZYCIEL PROWADZĄCY –................................
TEMAT LEKCJI: Etapowość trawienia i wchłaniania białek, węglowodanów i tłuszczowców.
KLASA: …..........
DATA: …...............
GODZ. ….............
HASŁO PROGRAMOWE: Prawidłowe funkcjonowanie organizmu człowieka jako
zintegrowanej całości.
ZAKRES TREŚCI:
• fizjologia procesów trawienia i wchłaniania
•
enzymy trawienne: amylazy, proteazy, lipazy
•
emulgowanie tłuszczy
•
wchłanianie jako końcowy etap trawienia
CELE NAUCZANIA:
WIADOMOŚCI: Uczeń potrafi:
•
zdefiniować pojęcie trawienie
•
nazwać enzymy trawiące cukrowce, tłuszcze i białka
•
wyjaśnić istotę trawienia
•
wyjaśnić rolę żółci w procesie trawienia tłuszczów
UMIEJĘTNOŚCI: Uczeń potrafi:
•
analizować etapy trawienia i wchłaniania węglowodanów, białek i tłuszczowców
•
wykazać związek budowy układu pokarmowego z procesami trawienia i wchłaniania
POSTAWY: Uczeń:
•
ma pełną świadomość negatywnego wpływu alkoholu, nikotyny i innych substancji na przebieg
trawienia
•
efektywnie współdziała w zespole, wykazuje się umiejętnością wyjaśniania nieznanych innym
zagadnień
TYP LEKCJI:
Służąca opracowaniu nowego materiału
FORMY PRACY:
Indywidualna, grupowa różnym frontem
METODY:
OBSERWACYJNA: obserwacja środków dydaktycznych zastępczych: plansza ze schematem
przewodu pokarmowego, obserwacja trawienia skrobi przez ślinę;
GRUP EKSPERCKICH:
praca z tekstami źródłowymi:
1. “Trawienie pokarmu w jamie ustnej”
2. „Trawienie pokarmu w żołądku”
3. „Trawienie pokarmu w dwunastnicy”
4. „Trawienie pokarmu w jelicie czczym i krętym ”
5. „Wchłanianie pokarmu w jelicie cienkim ”
SŁOWNA: pogadanka na temat znaczenia trawienia dla funkcjonowania organizmu,
ĆWICZENIOWA: uzupełnianie schematu trawienia pokarmów na podstawie wyników pracy w
grupach eksperckich
ŚRODKI DYDAKTYCZNE:
plansza ze schematem przewodu pokarmowego człowieka, teksty źródłowe, zestaw do
doświadczenia badania trawienia skrobi przez ślinę, schemat trawienia pokarmów – uzupełnianka
na folii
LITERATURA DLA UCZNIA:
Podręcznik wydawnictwa Nowa Era - BIOLOGIA pod red. A. Kornaś, M. Kłyś
LITERATURA DLA NAUCZYCIELA:
“Zarys fizjologii lekarskiej” E. Miętkiewski
TOK LEKCJI:
I FAZA WPROWADZAJĄCA
1. Sprawy organizacyjno-porządkowe:
•
Powitanie
•
Sprawdzenie listy obecności
2. Sprawdzenie wiadomości z lekcji poprzedniej;
3. Sprawdzenie pracy domowej;
4. Pogadanka dotycząca znaczenia trawienia dla funkcjonowania organizmu;
5. Objaśnienie celu i zapisanie tematu lekcji.
II FAZA REALIZACYJNA
1. Podzielenie klasy na grupy i przedstawienie instrukcji do pracy na lekcji:
INSTRUKCJA:Uczniowie zostają podzieleni na 5-osobowe grupy. Każdy członek grupy otrzymuje
do opracowania jeden z pięciu punktów. Uczniowie opracowujący ten sam punkt zbierają się przy
oddzielnych stołach i ustalają ostateczny kształt opracowanego zagadnienia (max 6 min.),
korzystając z dostępnych na lekcji źródeł informacji (podręcznik, teksty źródłowe). Powstają w ten
sposób grupy ekspertów.
Następnie uczniowie wracają do poprzednich grup i wyjaśniają opracowane przez siebie
zagadnienia tak, aby każdy członek grupy poznał cały materiał (max 10 min.)
Każda grupa opracowuje schemat trawienia związków organicznych rozpoczynając od jamy ustnej a
kończąc na jelicie cienkim
2. Nauczyciel nadzoruje pracę zespołów, sprawdza prawidłowość wykonywanych czynności;
3. Nauczyciel sprawdza stopień opanowania nowego materiału, zadając kilka pytań dotyczących
trawienia i wchłaniania składników pokarmowych;
4. Doświadczalne badanie trawienia skrobi przez ślinę – obserwacja i wyciąganie wniosków.
III FAZA PODSUMOWUJĄCA
1. Uczniowie rozwiązują ćwiczenie dotyczące etapów trawienia skrobi, białek i tłuszczów w
przewodzie pokarmowym;
2. Sprawdzenie poprawności wykonanego ćwiczenia;
3. Zapisanie pracy domowej dla wszystkich:
Rozwiąż ćwiczenie 6 i 7 z zeszytu ćwiczeń str. 82
Praca domowa dla chętnych: Wątroba pełni wiele różnych funkcji. Wymień trzy z nich i wykaż, że
są one niezbędne dla prawidłowego funkcjonowania organizmu.
3. Ocena aktywności uczniów
“Trawienie pokarmu w jamie ustnej”
W jamie ustnej pokarm jest mieszany wielokrotnie za pomocą języka z wydzieliną ślinianek. Ilość wydzielanej w ciągu
doby śliny waha się w granicach 1-1,5 l.
Dzięki zawartemu w niej enzymowi trawiennemu amylazie ślinowej
(ptialinie) w jamie ustnej zostaje zapoczątkowany proces rozkładu wielocukrów, głównie skrobi. W wyniku działania
amylazy powstają pośrednie produkty trawienia, zwane dekstrynami oraz maltoza.
„Trawienie pokarmu w żołądku”
Żołądek jest workiem mięśniowym, w którym mieści się do dwóch litrów treści pokarmowej.
Dzięki skurczom umięśnionej ściany żołądka pokarm mieszany jest z wydzieliną gruczołów ściany żołądka – sokiem
żołądkowym. Wydzielina komórek ścian żołądka chroni ścianki żołądka przed uszkodzeniem przez sok żołądkowy.
Substancje takie jak alkohol czy niektóre lekarstwa, niszczą śluzową warstwę ochronną, co w efekcie może doprowadzić
do uszkodzenia ściany żołądka, a nawet do owrzodzenia. Niektóre komórki gruczołowe ścianki żołądka wydzielają
kwas solny (HCl) który obniża w miarę obojętne pH treści pokarmowej do pH = 2 i niżej. Takie stężenie kwasu niszczy
strukturę białka, ułatwiając dostęp enzymom, oraz ma działanie bakteriobójcze. Niskie pH żołądka uniemożliwia
działanie enzymom ślinowym ale jednocześnie aktywuje enzym wydzielany w formie nieaktywnej przez ścianki żołądka
– pepsynogen – który pod wpływem HCl uaktywnia się w pepsynę. Forma nieaktywna zapobiega ewentualnej destrukcji
białkowych ścian żołądka.
Pepsyna rozkłada wiązania peptydowe wewnątrz łańcucha aminokwasów. W ten sposób dokonuje jego fragmentacji, co
prowadzi do powstania polipeptydów i oligopeptydów.
„Trawienie pokarmu w dwunastnicy”
Tutaj zachodzi najintensywniejszy proces trawienia, dzięki enzymom zawartym w soku dwunastniczym, powstałym z
wydzieliny uchodzących do jej światła dwóch największych gruczołów trawiennych: wątroby i trzustki oraz gruczołów
umieszczonych w ścianie dwunastnicy.
Komórki wątroby stale wytwarzają żółć, która obniża napięcie powierzchniowe kropli tłuszczów, przekształcając je w
silnie rozdrobnioną emulsję. Proces ten, zwany emulgacją, zwiększa powierzchnię kontaktu tłuszczów z lipazami –
enzymami trawiącymi tłuszcze.
Tylko tłuszcze poddane emulgacji są dostępne dla lipaz.
Trzustka wydziela do dwunastnicy enzymy rozkładające wszystkie związki organiczne zawarte w pokarmie: białka,
węglowodany i tłuszcze.
Lipazy to enzymy wytwarzane przez trzustkę i trawiące tłuszcze – rozbijają cząsteczkę tłuszczu na glicerol i kwasy
tłuszczowe.
Enzymy trawiące białka to trypsyna i chymotrypsyna które są wydzielane w postaci nieczynnej i dopiero
aktywowane są w dwunastnicy. Trypsynogen zostaje przekształcony w trypsynę w obecności związku wytwarzanego
przez ściany jelita - zwanego enterokinazą a chymotrypsynogen uczynnia się pod wpływem trypsyny. Obydwa rozbijają
peptydy na coraz krótsze cząsteczki złożone z kilku aminokwasów.
Trzustka wytwarza również enzym rozrywający krótkie łańcuchy węglowodanów na mniejsze cząstki dwucukrów – jest
to amylaza trzustkowa.
„Wchłanianie pokarmu w jelicie cienkim ”
W jelicie cienkim kończy się trawienie pokarmów a przez ściany jelita cienkiego są wchłaniane substancje odżywcze .
Aminokwasy i cukry proste są wchłaniane przez komórki nabłonka w kosmkach jelitowych i dostają się do krwi. Stąd
wędrują do wątroby.
Produkty trawienia tłuszczów są wchłaniane inaczej – opuszczają komórki nabłonka i dostają się do naczyń
limfatycznych w kosmkach jelitowych z limfą krążą w naczyniach limfatycznych i mogą przenikać do krwi.
Niektóre substancje mogą jednak być wchłaniane w innych elementach przewodu pokarmowego :
nikotyna, alkohol są wchłaniane już w jamie ustnej, również w żołądku łatwo wchłaniany jest alkohol.
„Trawienie pokarmu w jelicie czczym i krętym ”
Strawiony już w znacznym stopniu pokarm zostaje przesunięty z dwunastnicy do następnych odcinków jelita cienkiego,
gdzie pod wpływem soku jelitowego ulegają dalszym przemianom. Enzymy: maltaza, sacharaza, laktaza rozkładają
dwucukry na cukry proste, takie jak glukoza, fruktoza i galaktoza. Natomiast dwupeptydaza i tripeptydazy kończą
proces rozkładu białek i w efekcie ich działania powstają pojedyńcze aminokwasy. Końcowymi produktami procesu
trawienia są : cukry proste, aminokwasy,oraz kwasy tłuszczowe i glicerol.