- relacja szczególna

WCZEŚNIAK I JEGO RODZICE
- relacja szczególna
Anna Majos
położna, psycholog
Relacja D Z I E C K O – R O D Z I C E
Niemowlęta mają wrodzone predyspozycje do interakcji
z drugą osobą, a rodzice – do odpowiedzi na sygnały dziecka
Wrażliwe, dostrojone zachowania opiekunów wspierają dobrą
relację z dzieckiem
Relacje międzyludzkie są podstawowym kontekstem dla rozwoju
psychiki
(Shonkoff, Philips 2000; Schore 2001)
Relacja dziecko-rodzice jest dynamicznym systemem →
partnerzy wzajemnie na siebie oddziałują! (Kmita, 2011)
R E L A C J A jako dynamiczny system:
ZACHOWANIA dziecka (Zd) i rodzica (Zr) – dający się
zaobserwować sposób zachowania w interakcji z drugą osobą
np. zachowania matki w kontakcie z dzieckiem
REPREZENTACJE dziecka (Rd) i rodzica (Rr) – psychiczny obraz
siebie i drugiej osoby, a także subiektywne doświadczenie
interakcji z drugą osobą
np. reprezentacja dziecka w umyśle matki
(Daniel i Nadia Stern, 1989)
Relacja WCZEŚNIAK – RODZICE...
dlaczego jest tak szczególna?
W CZEŚ NI ACT WO

To urodzenie się dziecka po zakończeniu 22 a przed
ukończeniem 37 tygodnia ciąży

Podział ze względu na urodzeniową masę ciałą:
niską (<2500g), bardzo niską (<1500g) i ekstremalnie
niską (<1000g)

Dziecko rodzi się niedojrzałe, niezdolne do „samodzielnego“
przeżycia
PRZ EDW CZES NE
N A R O D Z I N Y ...
Stanowią nagłe zerwanie procesu przygotowywania się:
- DZIECKA do zdolności przeżycia poza łonem matki
- RODZICÓW do przekształcenia swojej tożsamości w tożsamość
matki / ojca oraz przyjęcia nowonarodzonego dziecka
Przedwczesne narodziny rozpatrywane są w kategoriach
TRAUMY PSYCHICZNEJ
zarówno dla dziecka, jak i jego rodziców
(Kmita, 2002)
Dziecko urodzone przedwcześnie:

Nie przypomina dziecka z wyobraźni rodziców

Często dotknięte jest licznymi powikłaniami przedwczesnych
narodzin, mogącymi zaburzać jego prawidłowy rozwój

Otoczone jest dużą ilością bodźców zmysłowych i bólowych,
z którymi często nie może sobie poradzić
Trudno zobaczyć w nim osobę,
która czuje i przeżywa
Rodzice dziecka urodzonego przedwcześnie:

Nie są jeszcze przygotowani na przyjście dziecka

Mają utrudniony kontakt fizyczny z dzieckiem: nie mogą go
wziąć na ręcę, boją się dotknąć, pogłaskać

Czują się niekompetentni, mają poczucie winy, osamotnienia,
braku kontroli nad sytuacją

Odczuwają strach o życie dziecka i jego dalszy rozwój
Szczególnie trudny proces przyjęcia
tożsamości rodzica!
T R U D N O Ś C I w relacji wcześniak-rodzice
wiążą się z:

Stanem zdrowia dziecka

Jego długą hospitalizacją → kontakt w oddziale szpitalnym

Wysokim odsetkiem powikłan neurologicznych, wpływających
na jego sposób zachowania

Specyficznym sposobem bycia w interakcji z drugą osobą
T R U D N O Ś C I w relacji wcześniak-rodzice
wiążą się z:

Niedojrzałym wyglądem i reakcjami dziecka, które mogą
stanowić źródło nieudanych w poczuciu rodziców prób
nawiązania z nim kontaktu

Specyficznym obrazem dziecka w umyśle rodzica: słabe,
kruche, delikatne, chore

Specyficzną reprezentacją siebie jako rodzica: poczucie
bezsilności w tworzeniu dobrej relacji
(Holditch-Davis, i in. 1999)
Relacja wcześniak – rodzice jest zatem obciążona
dużym zagrożeniem i wiąże się z trudnościami
w utworzeniu pozytywnych interakcji...
A jakie niesie ze sobą szanse i korzyści?
Z wywiadów z rodzicami wcześniaków:

Rodzice wcześniaków wraz z upływem czasu stają się zdolni do
wyodrębnienia poztywnych myśli związanych z sytuacją
przedwczesnych narodzin

Uczenie się pielęgnowania dziecka → poczucie kompetencji
rodzicielskich

Poczucie wyjątkowości dziecka, podkreślanie jego siły i woli życia
dziecko jako „dar“, „cud“

Poczucie wyjątkowości własnych przeżyć jako rodzica
Z wywiadów z rodzicami wcześniaków:

Poczucie wyjatkowości relacji z dzieckiem

Radość i duma z nowych osiągnięć i kompetencji dziecka, też
fizjologicznych

Wzajemne wspieranie się rodziców

Zmiana wartości i priorytetów: życie jako podstawowa wartość
Także niektóre badania pokazują, że ojcowie wcześniaków bardziej
angażują się w opiekę nad dzieckiem niż ojcowie dzieci donoszonych
(m.in. Yogman, 1985, Harisson, 1990)
Rolą personelu jest
WSPIERANIE WCZESNEJ RELACJI
rodziców i ich przedwcześnie narodzonego dziecka!
PODS U M OWU J ĄC.. .
Pomimo trudnego początku oraz wszelkich zagrożeń
wynikających z przedwczesnych narodzin,
odpowiednio udzielone WSPARCIE,
polegające na wrażliwym PODĄŻANIU
i towarzyszeniu wcześniakom oraz ich rodzicom,
jest bardzo ważnym czynnikiem
wspomagającym nawiązanie
DOBREJ
RELACJI!
DZIĘKUJĘ
ZA
U WA GĘ!