Regionalna Izba Obrachunkowa w Szczecinie

Regionalna Izba Obrachunkowa
w Szczecinie
71-727 Szczecin, ul. Światowida 77
tel. (091) 4 426 101,
fax (091) 4 236 392,
e-mail: [email protected]
Szczecin, dnia 30 stycznia 2012 r.
K-0542/004/BS/12
Szanowny Pan
Tadeusz Kowalski
Wójt Gminy Kołobrzeg
W odpowiedzi na Pana pismo z dnia 20 stycznia 2012 roku znak SG.310-1/12
w sprawie zwolnień z podatku od nieruchomości, uprzejmie informuję, że przedmiotowe
zagadnienie zostało omówione na posiedzeniu Kolegium Izby w dniu 25 stycznia 2012 r.
W ocenie Kolegium i dotychczasowych rozstrzygnięciach nadzorczych naszej
Izby sprawa opodatkowania nieruchomości gminnych przedstawia się następująco:
Na podstawie art. 3 ust. 1 pkt 4 ustawy z dnia 12 stycznia 1991 r. o podatkach
i opłatach lokalnych (Dz. U. z 2010 r. Nr 95, poz. 613 z późń. zm.) podatnikiem podatku
od nieruchomości stanowiących własność gminy są osoby fizyczne, osoby prawne, jednostki organizacyjne w tym również gminne (tj. m.in. instytucje kultury, straże gminne,
ośrodki pomocy społecznej, zakłady budżetowe....), będące posiadaczami tych nieruchomości.
Z powyższego wynika, że nieruchomości stanowiące własność gminy są opodatkowane tylko w sytuacjach, kiedy są wykorzystywane przez gminę czy to do
prowadzenia działalności, czy też udostępniane innym podmiotom lub też będące we
władaniu innych podmiotów bez tytułu prawnego.
Natomiast nieruchomości gminne wchodzące w skład zasobu nieruchomości, które
nie są w posiadaniu podmiotów określonych w art. 3 ust. 1 pkt 4 u.p.o.l. nie podlegają
opodatkowaniu. W stosunku do tych nieruchomości gmina nie powinna podejmować
uchwał zwalniających te nieruchomości z podatku od nieruchomości, gdyż te nieruchomości nie podlegają opodatkowaniu, z tej przyczyny, że gmina nie jest podatnikiem
podatku od nieruchomości.
Skoro Gmina nie jest podatnikiem podatku od nieruchomości, to nie może składać
deklaracji na podatek od nieruchomości, ani też Wójt Gminy jako organ podatkowy nie
może stosować do gminy ulg i umorzeń należnego podatku.
Świetlice gminne będą podlegać opodatkowaniu w sytuacji określonej w art. 3
ust. 1 pkt 4 u.p.o.l., a więc wtedy tylko, kiedy są w posiadaniu podmiotów podatku od
nieruchomości.
Do wiadomości:
Wójtowie, Burmistrzowie,
Prezydenci
Gmin i miast na prawach powiatu
województwa zachodniopomorskiego
2
Szczecin, dnia 13 lutego 2012 r.
K-0542/004.2/MK/12
Szanowny Pan
Tadeusz Kowalski
Wójt Gminy Kołobrzeg
Nawiązując do przesłanego Panu Wójtowi stanowiska Kolegium Izby z dnia
25 stycznia 2012 r. (znak pisma: K-0542/004/BS/12 z dnia 30 stycznia 2012 r.)
w sprawie zwolnień z podatku od nieruchomości uprzejmie informuję, iż w dniu
26 stycznia 2012 r. na posiedzeniu Sejmu Pan Maciej Grabowski – Podsekretarz
Stanu w Ministerstwie Finansów przedstawił stanowisko Ministerstwa Finansów
w sprawie opodatkowania podatkiem od nieruchomości mienia gminnego, którego
kopię przesyłam w załączeniu.
Kolegium Izby swoje stanowisko wypracowało po szczegółowej analizie
przepisów ustawy – Ordynacja podatkowa oraz ustawy o podatkach i opłatach lokalnych, a także posiłkowało się orzeczeniem WSA w Gliwicach z dnia 1 marca
2011 r. sygn. akt I SA/Gl 56/11.
Zwracam uwagę, iż stanowisko Ministerstwa Finansów w przedmiotowej
sprawie jest późniejsze i odmienne od stanowiska Kolegium Izby.
W powyższej sytuacji, przy opodatkowaniu podatkiem od nieruchomości
mienia gminnego prosimy podejmować decyzje we własnym zakresie. Należy
uwzględnić możliwość kwestionowania przez UKS pomijania opodatkowania
mienia gminnego i wnioskowania o korektę sprawozdań dotyczących dochodów
gmin, które to zmiany skutkują wzrostem wskaźnika G na jednego mieszkańca danej gminy, a co za tym idzie przeliczeniu przez Ministerstwo Finansów naliczonej
wcześniej subwencji wyrównawczej.
W załączeniu:
- kopia pisma w sprawie stanowiska Ministerstwa Finansów dotyczącego opodatkowania podatkiem od nieruchomości mienia gminnego
Do wiadomości:
Szanowni Państwo
Wójtowie, Burmistrzowie,
Prezydenci miast na prawach powiatu
Województwa Zachodniopomorskiego
Odpowiedź na Interpelację nr 667 w sprawie opodatkowania podatkiem od
nieruchomości mienia gminnego
Odpowiadający
Maciej Grabowski - podsekretarz stanu w Ministerstwie Finansów
Data wpływu
16-01-2012
Data ogłoszenia
26-01-2012 - posiedzenie nr 6
Szanowna Pani Marszałek!
Odpowiadając na interpelację pana Jerzego Materny, posła na Sejm RP, z dnia 21
grudnia 2011 r. w sprawie opodatkowania podatkiem od nieruchomości mienia gminnego, nadesłaną przy piśmie Marszałka Sejmu z dnia 30 grudnia 2011 r., znak: SPS-023667/11, uprzejmie informuję.
Podatnikiem podatku od nieruchomości jest zasadniczo właściciel nieruchomości
lub użytkownik wieczysty, a w niektórych przypadkach posiadacz. Gdy właścicielem
nieruchomości jest gmina i nieruchomość ta nie korzysta ze zwolnienia, wyłączenia podatkowego (nie jest zajęta na potrzeby organów jednostek samorządu terytorialnego) ani
nie znajduje się w posiadaniu innego podmiotu, gmina jest podatnikiem podatku od nieruchomości od tej nieruchomości (art. 3 ustawy z dnia 12 stycznia 1991 r. o podatkach i
opłatach lokalnych – Dz. U. z 2010 r. Nr 95, poz. 613, ze zm.).
W obecnym stanie prawnym na mocy art. 2 ust. 3 pkt 4 ww. ustawy z wyłączenia
z opodatkowania podatkiem od nieruchomości korzystają drogi publiczne. Do dróg publicznych, zgodnie z art. 2 ust. 1 ustawy z dnia 21 marca 1985 r. o drogach publicznych
(Dz. U. z 2007 r. Nr 19, poz. 115, ze zm.), zaliczane są m.in. drogi gminne. Drogi inne
niż publiczne, w tym drogi wewnętrzne, których właścicielem jest gmina, podlegają opodatkowaniu podatkiem od nieruchomości.
Przedmiotem wątpliwości jest relacja powyższego przepisu, z którego wynika
obowiązek podatkowy gmin w zakresie podatku od nieruchomości od dróg, będących ich
własnością, do art. 5 ustawy z dnia 29 sierpnia 1997 r. Ordynacja podatkowa (Dz. U. z
2005 r. Nr 8, poz. 613, ze zm.), definiującego pojęcie zobowiązania podatkowego. Jest
nim wynikające z obowiązku podatkowego zobowiązanie podatnika do zapłacenia na
rzecz Skarbu Państwa, województwa, powiatu albo gminy podatku w wysokości, w terminie oraz w miejscu określonych w przepisach prawa podatkowego. Zgodnie z powyższą definicją, aby powstało zobowiązanie podatkowe, muszą wystąpić: podatnik oraz organ podatkowy jako 2 dwa odrębne podmioty. W sytuacji nieoddania nieruchomości
gminnych w posiadanie lub braku wyłączenia (zwolnienia) mamy do czynienia z tożsamością podatnika (dłużnika) i organu podatkowego (wierzyciela). W prawie cywilnym
zobowiązanie w takim przypadku nie powstanie, natomiast w prawie publicznym, ze
względu na niejednolity charakter funkcji, jakie pełnią podmioty publiczne (działalność
użyteczności publicznej, działalność gospodarcza), nieakceptowalność takiego stanu nie
jest oczywista.
Przepisy Ordynacji podatkowej ani ustawa o podatkach i opłatach lokalnych nie
rozstrzygają tej kwestii, a w doktrynie prawa podatkowego istnieją na ten temat różne
poglądy.
W komentarzu do ustawy Ordynacja podatkowa (B. Adamiak, J. Borkowski, R.
Mastalski, J. Zubrzycki, Wydawnictwo Unimex, 2011 r.) wskazano, że zobowiązanie podatkowe (art. 5), jak każdy stosunek prawny, wymaga dwustronnej relacji. Jedna strona
jest zobowiązana, a inna uprawniona. Obowiązkowi jednej strony odpowiada uprawnienie drugiej reprezentującej władzę publiczną (państwo lub samorząd). Takie wyjaśnienie
zobowiązania podatkowego na gruncie przepisów Ordynacji podatkowej uprawniałoby
do poglądu znanego prawu cywilnemu o niepowstaniu zobowiązania, jeżeli doszłoby do
tożsamości dłużnika i wierzyciela, w związku z tym nie powstaje zobowiązanie podatkowe. Podobne stanowisko zaprezentowano w orzeczeniu WSA w Gliwicach z dnia 1
marca 2011 r. sygn. akt I SA/Gl 56/11.
4
W ocenie innych autorów (vide C. Kosikowski, L. Etel, R. Dowgier, P. Pietrasz, S.
Presnarowicz, M. Popławski, Ordynacja podatkowa. Komentarz, Lex, 2009 r., wyd. III)
„o tym, w jaki sposób powstaje zobowiązanie podatkowe, przesądza konstrukcja prawna
danego podatku. Dlatego też sceptycznie odnosimy się do traktowania zobowiązania podatkowego jako konstrukcji stosunku zobowiązaniowego, w którym występuje dłużnik
podatkowy i wierzyciel podatkowy, a ich i uprawnienia, i obowiązki stanowią wobec siebie korelat, który 3 nie musi być wyrażony w przepisie prawa. Prawo podatkowe, jako
prawo publiczne, nie może opierać się na klasycznych instytucjach prawa prywatnego,
gdyż ma do spełnienia inne cele. Zobowiązanie podatkowe jest płatnością na rzecz Skarbu Państwa, województwa, powiatu albo gminy. Ordynacja nie określa zobowiązania podatkowego jako płatności na rzecz budżetu państwa lub budżetów jednostek samorządu
terytorialnego, co byłoby bardziej zasadne. Skarb Państwa nie jest podmiotem czynnym
w stosunku prawnopodatkowym. Co więcej, niektóre przepisy słusznie traktują go jako
podmiot bierny, chociaż najczęściej zwalniają Skarb Państwa od ponoszenia obowiązków
podatkowych. Nie dotyczy to już jednak jednostek organizacyjnych, które w obrocie
prawnym działają w imieniu Skarbu Państwa (np. jednostki i zakłady budżetowe, gospodarstwa pomocnicze jednostek budżetowych)”. Podobny problem został zaakcentowany
w Komentarzu do ordynacji podatkowej, Wydawnictwa LexisNexis Warszawa 2007 r., s.
60–61. Podkreślenie w definicji elementu przewłaszczenia, a więc wskazania podmiotu,
którego mienie zasili podatek, może budzić wątpliwości, w szczególności gdy podatnikami są stationes fisci lub stationes communi. Dochodzi wówczas do paradoksalnej sytuacji, gdy zobowiązanie podatkowe tej jednostki wyraża się w zobowiązaniu jej zapłacenia na rzecz Skarbu Państwa lub jednostki samorządu terytorialnego podatku z mienia tegoż Skarbu Państwa lub mienia odpowiedniej jednostki samorządu terytorialnego.
W ocenie Ministerstwa Finansów zasada, by nie dopuszczać do tożsamości podmiotów, nie została w prawie podatkowym wyrażona wprost. W związku z tym możliwa
jest sytuacja, aby gminny organ podatkowy występujący jako podmiot prawa publicznego pobierał podatek od gminy jako podmiotu cywilnoprawnego (właściciela nieruchomości).
Ujednolicenie zasad stosowania ustawy o podatkach i opłatach lokalnych powinno
więc polegać na przyjęciu, że gmina jest zobowiązana do zapłaty podatku od dróg wewnętrznych, jeśli jest ich właścicielem. Powyższe stanowisko było 4 reprezentowane
przez Ministerstwo Finansów w wyjaśnieniach kierowanych do organów podatkowych.
Możliwością rozwiązania kwestii opodatkowania gminnych dróg wewnętrznych w
kontekście wpływu na wysokość subwencji jest zmiana kategorii dróg wewnętrznych na
drogi gminne. Zgodnie z art. 7 ustawy o drogach publicznych, zaliczenie do kategorii
dróg gminnych, jak również ustalenie przebiegu istniejących dróg gminnych następuje w
drodze uchwały rady gminy po zasięgnięciu opinii właściwego zarządu powiatu. Jeśli
droga może być uznana za drogę publiczną, zgodnie z warunkami określonymi w art. 1
ustawy o drogach publicznych, decyzją gminy może uzyskać status drogi publicznej, a
tym samym korzystać z wyłączenia z podatku od nieruchomości na podstawie art. 2 ust.
3 pkt 4 ustawy o podatkach i opłatach lokalnych.
Ten sam skutek miałaby zmiana przepisów ustawy o drogach publicznych w zakresie kwalifikacji określonych kategorii dróg i zaliczenia dróg wewnętrznych do kategorii dróg publicznych (gminnych).
Z poważaniem