celtowie nad nidą

Mało kto zdaje sobie
sprawę z tego, że Celtowie
zamieszkiwali ziemie pol−
skie. Jeszcze mniej osób wie,
że ślady jednej z najwspa−
nialszych cywilizacji staro−
żytnej Europy odnaleźć mo−
żna zaledwie kilkadziesiąt
kilometrów na południe od
Kielc. Znaleziska z nią zwią−
zane nie są dotychczas ani
tak liczne, ani tak imponu−
jące jak te, które znamy z
zachodu czy południa Sta−
rego Kontynentu. To jed−
nak w żadnym razie nie
umniejsza ich znaczenia.
Mozolne badania odkrywa−
nych w ziemi fragmentów
naczyń glinianych, ozdób i
części stroju, narzędzi, bro−
ni czy monet ujawniają nam
dalekosiężne powiązania
małopolskich Celtów i ol−
brzymią rolę, jaką odegrali
w rozwoju kulturowym
współczesnych im ludów
ościennych. W wyniku kon−
frontacji znalezisk archeo−
logicznych ze źródłami hi−
storycznymi, powoli odkry−
wamy tajemnice jednego z
najbardziej pasjonujących
epizodów w pradziejach na−
szych ziem.
KIM BYLI
CEL
TOWIE?
CELTOWIE?
Celtowie − współcześnie
znani raczej dzięki przygo−
dom Asterixa i Obelixa
oraz popularności muzyki
irlandzkiej − w istocie sta−
nowią jeden z głównych fi−
larów kultury europejskiej.
Przez Greków zwani Keltoi
lub Galatae, przez Rzymian
określani jako Galli lub Cel−
tae − są pierwszym, znanym
z imienia ludem w dziejach
barbarzyńskiej Europy.
Nie ma żadnej przesady
w stwierdzeniu, że rola jaką
Celtowie odegrali w histo−
rii Europy była ogromna.
Ich mniej lub bardziej wyra−
źne ślady w postaci nazw
C E LT O W I E
NAD NIDĄ
miast, rzek, gór czy chara− jąc współczesnego języka −
kterystycznych wytworów że głównie za pomocą mie−
kultury materialnej, odna− czy zdobywali odpowiednie
leźć można na ogromnych know−how. Powracając na
obszarach od Półwyspu Ibe− swoje własne tereny lub ko−
ryjskiego i Wysp Brytyj− lonizując nowe, które odtąd
skich na południu
i zachodzie po Ko−
tlinę Karpacką na
wschodzie, a na−
wet na terenach le−
żących na północ−
ny−wschód od łu−
ku Karpat. Celto−
wie utworzyli swo−
je państwa także w
północnej Italii, w
Macedonii, a na−
wet na terenie
Azji Mniejszej,
wokół dzisiejszej
stolicy Turcji −
Ankary. Przez nie−
omal trzy wieki ci
nieustraszeni wojo−
wnicy siali po−
strach wśród mie−
szkańców antycz−
nych państw w ba−
senie Morza Śród−
ziemnego, a w 387
r. przed Chr. pod
ciosami ich chara−
kterystycznych
długich mieczy pa−
dło nawet wieczne
miasto − Rzym. W
czasie swoich nie−
zliczonych wędró− Wojowniczy Celtowie już samym
wek Celtowie sty− wyglądem odstraszali wrogów
kali się z całym
spektrum osiągnięć cywili− stawały się “celtyckie”, twór−
zacyjnych wysoko rozwinię− czo przetwarzali wzorce an−
tych państw starożytnych. tyczne, nierzadko wzboga−
Ze względu na militarne cając je o własne, orygina−
podłoże większości kontak− lne rozwiązania. Zjawisko
tów, rzec by można − używa− to obejmowało zarówno roz−
Bractwo Lugiów szykuje się do walki.
Twarz Daniela Szydlaka z Zakopanego,
zgodnie z celtycką tradycją, pokrywana
jest farbą i za chwilę zmieni się ze spokoj−
nej w wojowniczą.
fot. Maciej Urbanowski
maite zagadnienia z zakresu
kultury materialnej jak i
duchowej. W ten sposób wy−
kształciła się niezwykła sztu−
ka celtycka, która w odró−
żnieniu od realistycznej sztu−
ki greckiej czy rzym−
skiej posługiwała się
abstrakcyjną symbo−
liką do wyrażenia
ukrytych treści mis−
tycznych. Od przed−
stawicieli cywilizacji
antyku Celtowie
przejęli umiejętność
stosowania pisma, po−
sługując się − zależ−
nie od regionu − al−
fabetami: greckim,
łacińskim lub fenic−
kim. Tą samą drogą
Celtowie opanowali
umiejętność wytopu
żelaza i wykorzysty−
wania go na skalę
masową. Mało kto
zdaje sobie sprawę,
że podstawowe narzę−
dzia żelazne rozpo−
wszechnione przez
ten lud przeszło 2
tysiące lat temu, jak
np. młotek, nożyce
czy pilnik, przetrwa−
ły w niezmienionej
formie do XIX w.
Do oryginalnych
wynalazków celtyc−
kich należą na przy−
swym
kład naczynia klep−
kowe, przede wszys−
tkim stosowana do dzisiaj
beczka oraz szereg elemen−
tów odzieży, z których wy−
wodzą się współczesne spod−
nie, buty i odzież wełnia−
na.
Poczynając od II w. przed
Chr. epoka hegemonii cel−
tyckiej w Europie powoli
zbliżała się ku końcowi. Na−
pór rosnącego w potęgę Rzy−
mu od południa i ekspandu−
jących plemion germańskich
od północy doprowadził w
ciągu ostatniego stulecia
przed. Chr. do upadku cywi−
lizacji i niezależności poli−
tycznej większości plemion
celtyckich. W sposób nie−
przerwany ich kultura roz−
wijać się mogła jedynie na
obrzeżach ich dawnego świa−
ta, głównie w Irlandii. Na
tym jednak nie zakończyła
się historyczna rola Cel−
tów, którzy we wczesnym
średniowieczu odegrali klu−
czową rolę w kształtowaniu
chrześcijańskich korzeni Eu−
ropy.
Specyficzną cechą wielu
z najciekawszych odkryć w
historii archeologii jest ro−
la przypadku. To właśnie
przypadek sprawił, że Peł−
czyska − nazwa niewielkiej
miejscowości na Ponidziu −
na trwałe wpisała się w po−
czet najważniejszych stano−
wisk archeologicznych na
terenie naszego kraju.
Zapewne mało który mie−
szkaniec Pełczysk zdaje so−
bie sprawę, że historia od−
kryć archeologicznych w je−
go rodzinnej miejscowości
liczy sobie już 66 lat. Wios−
ną 1938 roku, robotnicy sa−
dzący drzewka owocowe w
sadzie ówczesnego właści−
ciela majątku p. Libiszew−
skiego natrafili na dwa na−
czynia brązowe oraz żelaz−
ne elementy uzbrojenia z 1
poł. I w. po Chr. Naczynia
wykonane na terenie Cesar−
stwa Rzymskiego, w staro−
żytności stanowiły przed−
mioty cenne, które prawdo−
podobnie należały do wypo−
sażenia grobu kogoś znacz−
nego. Próbę wyjaśnienia te−
Gazeta Biskupińska
Biskupińska, Adres redakcji: Biskupin, półwysep, tel. (052) 30−25−280;
Wydawca: Wydawnictwo Dominika Księskiego "Wulkan", Pałuki, pismo lokalne, Żnin, pl. Wolności 7;
Redaktor naczelny: Dominik Księski;
Anioł Stróż: Roksana Chowaniec;
Reporterzy: Sara Matuszewska, Maciej Urbanowski, Jacek Mielcarzewicz, Ala Dużyk−Witkowska. ;
Skład i łamanie: Ewa Pawlicka; Korekta: Zbigniew Meller;;
Opracowanie graficzne: Leszek Malak.