Kosowo (w języku albańskim: Kosova, w serbskim: Кocoвo / Kosovo

Kosowo (w języku albańskim: Kosova, w serbskim: Кocoвo / Kosovo) czeka
na określenie swojego statusu.
i
Czarnogóry
pod
ochroną
Na razie jest autonomiczną częścią Republiki Serbii
sił
NATO,
zarządzaną
przez
Tymczasową
Misję
Administracyjną ONZ w Kosowie (UN Interim Administration Mission in Kosovo UNMIK) zgodnie z rezolucją 1244 Rady Bezpieczeństwa ONZ.
Położenie: Bałkany, graniczy z Albanią (na długości 111,6 km), Macedonią (159,7 km),
Serbią (352 km) i Czarnogórą (77,1 km)
Powierzchnia: 10,887 km˛ (nieco mniejsza niż woj. świętokrzyskiego)
Stolica (l. mieszk.): Prisztina (500 – 600 tys.)
Podział administracyjny: Kosowo jest podzielone na 30 prowincji
Czas: UTC + 1, czas letni: UTC +2 (czas taki jak w Polsce)
Ludność:
Liczba ludności: 1900 0001
Gęstość zaludnienia: 185 os km˛
Średnia długość życia: kobiety - 71 lat, mężczyźni – 67 lat
Grupy etniczne: (2003): Albańczycy: 88%, Serbowie: 7%, inne: 5%
Liczba osób przypadających na 1 lekarza: 767
Ilość osób przypadających na łóżko szpitalne: 377
Stopień analfabetyzmu: 8,1%
Osoby żyjące poniżej poziomu ubóstwa: 11,9%
Gospodarka
PKB na mieszkańca: 684 euro (ok. 825 USD)
Inflacja: 1,0% (2003)
Bezrobocie: 55%, ponad 250 tys. osób zarejestrowanych, wśród nich 2/3 to 2/3 osob
niewykwalifikowanych
1
Dane na podstawie raportu Kosovo in Figures 2004, dostępnego na stronie Urzędu
Statystycznego w Kosowie: http://www.ks-gov.net/esk/ (strona w językach: angielskim, albańskim
i serbskim)
1
Jak dojechać?
Do Kosowa najłatwiej dolecieć samolotami węgierskich linii lotniczych Malev. lot
do Prisztiny wymaga przesiadki na lotnisku w Budapeszcie. W 2005 roku bilet kosztował
około 1550 złotych. Najlepiej kupić go bezpośrednio w biurze Maleva w Warszawie: jest
wtedy najtańszy, choć – uwaga – trzeba płacić gotówką. Podróż trwa wraz
z przesiadkami około 5 godzin.
Do Prisztiny można się również dostać liniami austriackimi (ok. 2350 złotych, przesiadka
w Wiedniu).
W sytuacjach awaryjnych można lecieć do Skopje w Macedonii a stamtąd dostać się
do Kosowa autobusem lub taksówką. Do Prisztiny jedzie się około 2 godzin. Trzeba się
liczyć z wydatkiem rzędu nawet 100 euro.
Można również jechać samochodem: przez Czarnogórę. Zajmuje to minimum dwa dni
z Warszawy a trasa przez Węgry, Serbię i Czarnogórę niesie w sobie wiele, przede
wszystkim granicznych niespodzianek. Nie jest jednak tak uciążliwa, jakby się mogło
wydawać i bardzo ciekawa – no i posiadanie samochodu, bardzo ułatwia poruszanie się
na miejscu.
Transport lokalny
Całe Kosowo pokryte jest siecią, bądź wygodnych autobusów (klimatyzacja, kierowca
często rozdaje cukierki i wodę, są pokazy wideo), bądź mniej wygodnych minibusów,
które odjeżdżają, w zależności od kierunku, z dwóch miejsc w Prisztinie.
W autobusach bez problemu dostaniemy bilet, w minibusach biletów brak – płaci się
do ręki kierowcy. Transport jest dość drogi: bilety kosztują nawet 6 euro za dystans
około 100 km
Taksówki: jest ich dużo, dają rachunki. Z lotniska do Prisztiny można się dostać za około
10-11 euro. Na podróżnych, którzy zjawiają się w Prisztinie po raz pierwszy czekają
taksówki za około 20 euro, warto więc zorganizować sobie odbiór z lotniska przy
pomocy partnerów, którzy zamówią nam taksówkę.
Poruszanie się własnym samochodem jest bardzo bezpieczne. Wszędzie pełno stacji
benzynowych, myjni, warsztatów naprawczych, wulkanizatorów oraz małych zajazdów,
moteli i restauracji.
Wiza i przepisy wjazdowe
Dla Polaków nie ma wiz ani opłat wjazdowych. Jak informuje polskie MSZ wjeżdżając
a teren Serbii i Czarnogóry dobrze jest zgłosić wwożoną kwotę powyżej 2000 euro
i uzyskać potwierdzenie wwozu, dzięki temu nie będzie problemu z ewentualnym
wywozem gotówki.
2
Waluta i przepisy celne.
Walutą obowiązującą w Kosowie jest euro. Bez problemu można robić przelewy
bankowe – opłaty nie odbiegają od standardowych kosztów wysyłki pieniędzy
do innych krajów. W niektórych miejscach w Prisztinie można skorzystać z bankomatu,
nie należy jednak na to liczyć zbyt mocno.
Lokalizację bankomatów można sprawdzić na stronach:
http://www.mastercard.com/atmlocator/index.jsp - dla kart Maestro, Mastercard (strona
w jęz. ang.)
http://visa.via.infonow.net/locator/global/jsp/SearchPage.jsp - dla kart Visa (strona w
jęz. ang.)
Język i porozumiewanie się
Dominuje język albański, a konkretnie kosowski dialekt, co oznacza, że teksty
tłumaczone przez Albańczyków z Albanii nie zawsze są tu w pełni zrozumiałe. Drugi
język to serbski – w enklawach i turecki – którym mówi turecka mniejszość.
Wielu, zwłaszcza nieco starszych Albańczyków, świetnie zna serbski, ale zdecydowanie
nie należy ich namawiać do korzystania z jego znajomości. Po angielsku mówią niemal
wszyscy lokalni pracownicy organizacji międzynarodowych i wielu studentów.
Noclegi
Hoteli ciągle przybywa. Nocleg w dwójce z łazienką kosztuje minimum 20 euro
od osoby i zwłaszcza w Prisztinie trudno liczyć na lepszą cenę. Są wprawdzie hotele
(np. Sara), które proponują 30 euro, ale jednocześnie wynajmują pokoje na godziny.
Największe – Grand, Iliria, Baci w Prisztinie – kosztują około 70 euro, a standard
pierwszych dwóch sprawia, że nie są to miejsca warte tej ceny.
W pozostałych miejscowościach Kosowa, nawet w dużych miastach, jak Prizren, Peje
lub Gjilan hotele są w cenie około 18 Euro od osoby w pokoju dwuosobowym.
Warunki higieniczno – sanitarne
Czasami nie ma prądu a w związku z tym i wody. Hotele radzą sobie z tym na ogół
bardzo dobrze i w razie wyłączenia prądu uruchamiają generatory. Nie ma kwestii,
które wymagałyby specjalnych przygotowań.
3
Sale szkoleniowe, ośrodki szkoleniowe
Sale szkoleniowe najczęściej wynajmuje się w hotelach – i wtedy oczekuje się, że będzie
również zamówiona przerwa kawowa i lunch. W Prisztinie sala to koszt rzędu 100-200
euro, przerwa ok. 2-3 euro od osoby, lunch – minimum 4-5 euro. W hotelu Iliria sale są
duże, ale ciemne i wyposażone w meble „bankietowe”. Dobre sale, bo klimatyzowane
i jasne, ma hotel Grand. Są one jednak dość drogie (bliżej 200 euro/dzień). Poza
Prisztiną należy liczyć się z tym, że w wynajętej sali może nie być prądu.
W Prisztinie bez problemu można kupić flamastry, flipcharty itp. na ulicy Matki Teresy.
Organizacje międzynarodowe wykreowały spory rynek na tego typu produkty.
Poczta, Telefon, Internet
Mnóstwo kawiarni internetowych, nawet w mniejszych miejscowościach. Godzina
kosztuje około 1 euro. Telefon: działają polscy operatorzy komórkowi, warto jednak
korzystać z ofert publicznych telefonów (ogłaszają się na ulicy, często towarzyszą
kawiarniom internetowym), z których połączenie do Polski kosztuje około 30-50
eurocentów za minutę. Działa również tradycyjna poczta oraz DHL (tańszy) i UPS.
Wyżywienie
Dominuje kuchnia fastfoodowa i pizza. Kiepskie warunki dla wegetarian, którzy mogą
żywić się np. makaronem bądź sałatką szopską. Bardzo dobre rozmaite mięsa z rusztu
(wołowina, cielęcina, baranina) oraz ryby, ale faktycznie kompletny brak warzyw,
zarówno gotowanych, jak i surówek.
Dzienne wyżywienie to koszt około 8-12 euro.
Wynagrodzenia lokalne
To
dość
trudna
kwestia,
bo
wielu
Kosowarów
zostało
przyzwyczajonych
do astronomicznych często wynagrodzeń, jakie oferowały im organizacje zagraniczne.
Mimo, że wielu z nich zdaje sobie sprawę z tego, że ów boom już dawno się zakończył,
nadal proponują czasem wynagrodzenia rzędu 700-1000 euro za miesiąc. Stawką
rozsądną jest obecnie 350 euro za miesiąc pracy osoby o niezłych kwalifikacjach, która
zna dobrze angielski.
Tłumacze angielsko-albańscy – można się dogadać za 50 euro za dzień. Warto przedtem
sprawdzić jakość pracy, bo często bywa bardzo niska. Na wszelki wypadek, przy
pierwszych projektach, lepiej liczyć jednak między 75 a 100 euro.
Trenerzy – w zależności od organizacji od 15 do 200 euro za dzień. Trudno określić
prawidłowości ustalania stawek.
4
Sprawdzeni partnerzy polskich organizacji
Organizacje się zmieniają i trudno udzielić jednoznacznych rekomendacji. Często dobre
dane mają Democratization Officers z OBWE.
Jeśli chodzi o działania związane w jakiś sposób z edukacją, to możemy polecić
następujące, sprawdzone stowarzyszenia rodziców i nauczycieli:
Prisztina:
Center for Children’s Education
Primary School “Ismail Qemali”
Rr. Aktashi II/pn, Prishtina
Naim Bytyqi, [email protected], Tel.: ++377 44 168 377 (mob)
Prizren:
Center for Primary Education – CPE
Primary School “Emin Duraku”
Remzi Ademi nr. 60
Prizren, 38400, Tel.: ++381 38 622 327 (szkoła)
Nexhdet Kuqani, [email protected], tel: ++377 44 190 845 (mob)
Gijlan:
“Light of Knowledge”
Primary School “Musa Zajmi”
Rr. Moraves nr. 10, Gjilan, 38250, Tel.: ++381 280 20733 (szkoła)
Hevzi Ramadani, [email protected] lub [email protected]
Peje:
„Children’s Future”
Primary School “Xhemajl Kada”
Rr. A Thaqi, Peje 3900, Tel.: ++381 39 31 280 (szkoła)
Nesrije Katanolli, [email protected], Tel.: ++377 63 81 57 314 (mob)
Bezpieczeństwo
Nie drażnić ludzi rozmowami po serbsku – nawet, jeśli się go zna. (Uwaga: Język polski –
jako słowiański – brzmi bardzo podobnie do serbskiego, wiec tez trzeba uważać z jego
używaniem. Można, ale lepiej głośno i wyraźnie oświadczać, że jest się z Polski.) Przy
zachowaniu zdrowego rozsądku i nielekceważeniu informacji od lokalnych partnerów,
w Kosowie można się czuć bezpiecznie.
Ze względu na przerwy w dostawach prądu nie wskazane korzystanie z wind: można
utknąć na dłuższy czas.
5
Dostępne publikacje. Co warto przeczytać przed wyjazdem?
Albania & Kosowo, Blue Guide, III Edition (po angielsku) – zawiera wiele sensownych
i potrzebnych informacji.
Robert Kaplan, „Balkan Ghosts” (po angielsku)
Misha Glenny, „The Fall of Yugoslavia” (po angielsku)
informacje o Kosowie na stronach NED i NDI.
O czym warto pamiętać, zapraszając gości do Polski?
W większości przypadków nasi goście będą muzułmanami. Nie zjedzą w związku z tym
wieprzowiny i będą obchodzili Ramadan. Nie należy im proponować podróży przez
Belgrad. Prawie wszyscy palą na potęgę.
Związki z Polską. ambasada/konsulat, historia, aktualny stan kontaktów:
Najbliższa ambasada znajduje się w Skopje. Jeśli zapraszamy grupę do Polski należy
liczyć się z tym, że poniesiemy koszty podróży po wizy.
Wielu Kosowarów było w Polsce w latach 80., ale na ogół deklarują wiedzę o zmianach,
które u nas zaszły. Polacy są też znani z organizacji międzynarodowych i sił KFOR,
na ogół wspominanych z sympatią. W Kosowie można spotkać polskich policjantów.
Otwartość władz na współpracę zagraniczną
Przychylnie, bez zdziwienia. Przez Kosowo przewinęły się organizacje chyba z całego
świata.
Przydatne strony www o Kosowie
http://www.osce.org/kosovo/ - Misja OBWE w Kosowie
http://www.unmikonline.org/ - Tymczasowa Misja Administracyjna ONZ w Kosowie
http://www.nato.int/kosovo/kosovo.htm - Operacja Joint Guard NATO w Kosowie
http://www.hrw.org/campaigns/kosovo98/reports.shtml - raporty HRW dotyczące
Kosowa
http://www.hrw.org/campaigns/kosovo98/link.shtml - linki do stron organizacji
pozarządowych
i międzyrządowych oraz mediów działających w Kosowi
http://www.airportpristina.com/ - lotnisko w Prisztinie
6
Źródła informacji
Dane zawarte w części „Informacje podstawowe” zostały zaczerpnięte z raportu Kosovo
in Figures 2004, dostępnego na stronie Urzędu Statystycznego w Kosowie:
http://www.ks-gov.net/esk/ (strona w językach: angielskim, albańskim i serbskim)
Praktycznych wskazówek, dotyczących podróżowania i warunków realizacji projektów
w Kosowie, udzieliły:
Ilona Iłowiecka-Tańska, Fundacja Partners Polska, Warszawa
Alicja Derkowska, Małopolskie Towarzystwo Oświatowe (MTO), Nowy Sącz
Opracowanie przewodnika: Beata Szcześniak i Jan Mencwel - Grupa Zagranica.
7