SAiW CP a opłaty reprograficzne

Warszawa, 27 stycznia 2015 r.
SAiW COPYRIGHT POLSKA i opłaty reprograficzne w Polsce i w Unii Europejskiej
Polskie prawo autorskie1 dopuszcza możliwość skopiowania przez osoby prywatne, biblioteki,
szkoły czy uczelnie utworów bez potrzeby uzyskania czyjejkolwiek zgody czy zapłaty
jakiegokolwiek wynagrodzenia właścicielom praw autorskich – twórcom, wydawcom, producentom
czy wykonawcom2. W przeciwieństwie do innych krajów Unii Europejskiej, dopuszczalne jest
skopiowanie – bez żadnych ograniczeń – nawet całych utworów (a nie np. wybranych stron, kilku
procent czy jednego rozdziału). Takie działanie jest w pełni zgodne z polskim prawem, a jego
skutkiem jest zmniejszenie sprzedaży książek, gazet, płyt i filmów.
Wszyscy związani z przemysłem kreatywnym ponoszą z tego tytułu ogromne straty
szacowane na setki milionów złotych 3. Jako częściową rekompensatę ponoszonych strat
wprowadzone zostały tzw. opłaty reprograficzne Do uiszczania tych opłat zobowiązani są
producenci i importerzy urządzeń służących do kopiowania (kserokopiarek, skanerów, magnetofonów
czy magnetowidów) i związanych z nimi czystych nośników (czystych płyt, kaset czy papieru), jak
również punkty kserograficzne.
W 2013 r. opłaty te wyniosły w Polsce ok. 26 mln zł, co stanowi zaledwie ułamek strat
ponoszonych przez uprawnionych. W porównaniu z innymi krajami UE – gdzie możliwość legalnego
kopiowania utworów jest nieporównywalnie węższa – wartość tych opłat w Polsce jest najniższa
(Tabela 1.). Opłaty reprograficzne występują jeszcze w kilkunastu innych krajach na całym świecie,
m.in. w Kamerunie, Burkina Faso czy Ghanie.
Tabela 1. Wielkość opłat reprograficznych w 2012 r. w euro.
Kraj
Austria
Belgia
Francja
Grecja
Niemcy
POLSKA
Źródło: IFRRO/WIPO
producenci/importerzy
(w mln EUR)
7,56
13,41
12,5
2,5
81,65
4,645
punkty
ksero
(w mln
EUR)
0,65
10,38
5,946
0,042
Suma (w
mln
EUR)
opłaty na
mieszkańca
(w EUR)
8,21
23,79
12,5
2,5
87,596
4,687
0,868
2,136
0,197
0,221
1,069
0,121
Opłaty te stanowią rekompensatę za legalne kopiowanie i nie są „podatkiem od piractwa”,
jak niejednokrotnie określano je w mediach. Niedawny wyrok Trybunału Sprawiedliwości UE
1
art. 23 do 35 ustawy z dnia 4 lutego 1994 r. o prawie autorskim i prawach pokrewnych
por. art. 23 i 27-28 ustawy z dnia 4 lutego 1994 r. o prawie autorskim i prawach pokrewnych (Dz. U. z 2006 r.
Nr 90 poz. 631 z późn. zm.).
3
Jaskrawym przykładem jest fakt (wg GUS), iż w latach 1990 do 2012 roku liczba studentów wzrosła 4-krotnie
z 0,4 mln do 1,6 mln, gdy w tym czasie nakład podręczników akademickich spadł z 1,6 mln do 1,1 mln egz.
i wskaźnik liczny podręczników na 1 studenta zmniejszył się z 4 egz. do 0,6 egz.
2
Stowarzyszenie Autorów i Wydawców
COPYRIGHT POLSKA
NIP 677-22-08-353
ul. Sarego 2, 31-047 Kraków
tel. 12 429 39 29
[email protected]
www.copyrightpolska.pl
uznał wprost, że mogą one dotyczyć tylko kopiowania utworów pochodzących z legalnych
źródeł4.
Błędne są również próby ograniczania obowiązku uiszczania opłat reprograficznych do
przypadków sprzedaży wyłącznie osobom fizycznym (np. sprawa Padawan 5), ponieważ urządzenia
sprzedawane instytucjom również są objęte opłatą reprograficzną. Przeprowadzone przez Millward
Brown SMG/KRC6 badania potwierdziły, że częściej książki i czasopisma są kopiowane przez
osoby fizyczne w miejscu pracy czy na uczelni (a zatem na urządzeniach nabytych przez te
instytucje), niż w domu czy w punkcie ksero.
Prawo do rekompensaty mają wszyscy: twórcy, wydawcy, producenci czy wykonawcy,
których utwory są kopiowane (a zatem dziesiątki tysięcy podmiotów). Nieefektywnym, a właściwie
niemożliwym byłoby wypłacanie tych pieniędzy przez importerów bezpośrednio osobom
uprawnionym. W związku z tym jedynym rozwiązaniem jest ustanowienie jako pośredników
organizacji zbiorowego zarządzania prawami autorskimi lub prawami pokrewnymi (OZZ), które
należne środki pobierają i dzielą pomiędzy uprawnionych. Cały proces pobierania i dystrybuowania
opłat wymaga pewnych działań, których nie da się przeprowadzić bezkosztowo (dane o kopiowaniu,
windykacja, procesy sądowe) i dlatego OZZ są uprawnione do potrącenia niezbędnych kosztów.
SAiW COPYRIGHT POLSKA inkasuje rocznie ok. 9,5 mln zł (łącznie w latach 2012-2014
SAiW CP zainkasowało 28,65 mln zł.
W latach 2012-2014 Stowarzyszenie przekazało uprawnionym 22,55 mln zł (78,7%) –
w ostatnim roku wypłacone zostało 8,96 mln zł przy 9,52 mln zł zainkasowanych opłat.
Stowarzyszenie nie stosowało dotąd przedawniania roszczeń wydawców i prowadzi ciągłe
poszukiwania uprawnionych.
W chwili obecnej niezbędne jest dostosowanie wykazu urządzeń i nośników do realiów
technologicznych i rynkowych, aby zapewnić uprawnionym godziwą rekompensatę za możliwość
legalnego kopiowania ich utworów.
Opłatami reprograficznymi powinny zostać objęte: komputery osobiste, płyty, nagrywarki i
odtwarzacze CD lub DVD, urządzenia blu-ray, telefony komórkowe, smartfony, tablety, phablety, eczytniki, dyski twarde czy karty pamięci, podobnie jak ma to miejsce w Belgii, Czechach, we Francji,
w Niemczech, na Litwie, na Słowacji czy w Słowenii. Wymienione urządzenia są obecnie bardzo
często wykorzystywane do kopiowania, skanowania i przechowywania kopii utworów. Coraz bardziej
zastępują objęte dotąd opłatami kserokopiarki, skanery, magnetowidy czy magnetofony. Potwierdzają
to ogólnopolskie badania, przeprowadzane w ramach Polskich Badań Czytelnictwa przez Millward
Brown SMG/KRC na ogólnopolskiej próbie ponad 4 tys. respondentów, a także dokonane audyty
techniczne.
Konieczność uaktualnienia wykazu urządzeń i nośników potwierdza również aktualne
orzecznictwo Trybunału Sprawiedliwości UE7.
4
Wyrok TSUE z 10 kwietnia 2014 r., C-435/12 – ACI Adam BV i inni.
Wyrok TSUE z 21 października 2010 r., C-467/08 – Padawan.
6
na ogólnopolskiej próbie ponad 4 tys. respondentów
7
m.in. wyrok TSUE z 27 czerwca 2013 r., sprawy połączone od C-457/11 do C-460/11 – VG Wort.
5
Stowarzyszenie Autorów i Wydawców
COPYRIGHT POLSKA
NIP 677-22-08-353
ul. Sarego 2, 31-047 Kraków
tel. 12 429 39 29
[email protected]
www.copyrightpolska.pl