Uprawnienia pracowników związane z rodzicielstwem

Agata Lankamer-Prasołek
Karol Lankamer
Ewa Przedwojska
Renata Tonder
Uprawnienia pracowników
związane z rodzicielstwem
• prawo pracy, zasiłki macierzyńskie i opiekuńcze
• komentarze, przykłady, kompletna dokumentacja
ODDK Spółka z ograniczoną odpowiedzialnością Sp.k.
Gdańsk 2013
Spis treści
Wstęp ......................................................................................................................................7
Rozdział I. Uprawnienia kobiety w okresie ciąży .............................................................9
1. Ochrona trwałości stosunku pracy ............................................................................................. 9
1.1. Ochrona nie jest absolutna ....................................................................................... 13
1.2. Pracownica może odejść sama ..................................................................................17
1.3. Przedłużenie umowy terminowej ............................................................................. 19
2. Szczególne uprawnienia w okresie zatrudnienia .................................................................... 22
2.1. Badania lekarskie...................................................................................................... 22
2.2. Badania profilaktyczne ciężarnych .......................................................................... 24
2.3. Ograniczenia związane z czasem pracy ................................................................... 25
2.4. Zakaz delegowania i przerywania czasu pracy ....................................................... 29
2.5. Ochrona w zakresie bhp ........................................................................................... 29
2.6. Wynagrodzenie chorobowe ...................................................................................... 35
Rozdział II. Urlop macierzyński i dodatkowy urlop macierzyński ..............................37
1. Urlop macierzyński ................................................................................................................... 37
1.1. Wymiar urlopu .......................................................................................................... 38
1.2. Rezygnacja z urlopu .................................................................................................. 43
1.3. Przerwy w urlopie macierzyńskim ........................................................................... 47
1.4. Skrócenie urlopu macierzyńskiego .......................................................................... 52
1.5. Urlop macierzyński dla ojca .................................................................................... 55
1.6. Urlop wypoczynkowy po macierzyńskim ................................................................ 59
1.7. Ochrona w trakcie urlopu macierzyńskiego ............................................................ 61
2. Dodatkowy urlop macierzyński ............................................................................................... 64
2.1. Wymiar urlopu .......................................................................................................... 66
2.2. Podział na części ...................................................................................................... 67
2.3. Tryby udzielania urlopu ........................................................................................... 69
2.4. Rezygnacja z urlopu .................................................................................................. 72
2.5. Przerwy w dodatkowym urlopie............................................................................... 78
2.6. Skrócenie dodatkowego urlopu ............................................................................... 80
2.7. Praca w trakcie dodatkowego urlopu ....................................................................... 80
2.8. Ochrona w trakcie dodatkowego urlopu macierzyńskiego ..................................... 82
2.9. Przepisy przejściowe ................................................................................................. 82
Rozdział III. Urlop na warunkach urlopu macierzyńskiego i dodatkowy urlop
na warunkach urlopu macierzyńskiego ...........................................................................87
1. Urlop macierzyński na warunkach urlopu macierzyńskiego................................................. 88
1.1. Wymiar urlopu .......................................................................................................... 89
1.2. Wniosek o urlop ........................................................................................................ 92
2. Dodatkowy urlop na warunkach urlopu macierzyńskiego .................................................... 93
2.1. Wymiar ...................................................................................................................... 93
2.2. Tryby udzielania urlopu ............................................................................................ 94
2.3. Rezygnacja ............................................................................................................... 96
2.4. Przerwanie urlopu ................................................................................................. 100
2.5. Skrócenie dodatkowego urlopu ..............................................................................101
2.6. Praca w trakcie dodatkowego urlopu ......................................................................101
2.7. Ochrona w trakcie dodatkowego urlopu macierzyńskiego ................................... 102
3
Spis treści
2.8. Przepisy przejściowe ............................................................................................... 102
Rozdział IV. Urlop ojcowski ............................................................................................103
1. Osoby uprawnione do urlopu .................................................................................................. 103
2. Wymiar urlopu .......................................................................................................................... 106
3. Wniosek o urlop ojcowski ........................................................................................................ 108
Rozdział V. Urlop rodzicielski.........................................................................................111
1. Prawo do urlopu ....................................................................................................................... 111
2. Zasady korzystania z urlopu .................................................................................................. 113
2.1. Zasada ciągłości ......................................................................................................113
2.2. Wymiar i podział urlopu rodzicielskiego ................................................................115
2.3. Możliwość jednoczesnego korzystania z urlopu rodzicielskiego ..........................116
3. Wniosek o urlop rodzicielski ...................................................................................................117
3.1. Pierwsza część urlopu rodzicielskiego ....................................................................118
3.2. Kolejna część urlopu rodzicielskiego .....................................................................118
4. Prawa przysługujące w trakcie urlopu rodzicielskiego ........................................................ 119
4.1. Ochrona trwałości stosunku pracy w trakcie urlopu rodzicielskiego ................... 121
5. Rezygnacja z części urlopu rodzicielskiego .......................................................................... 122
Rozdział VI. Urlop wychowawczy i obniżenie czasu pracy
zamiast urlopu wychowawczego ......................................................................................127
1. Prawo do urlopu ........................................................................................................................ 127
2. Wymiar urlopu ......................................................................................................................... 131
2.1. Dodatkowy urlop na niepełnosprawne dziecko ..................................................... 133
3. Podział urlopu .......................................................................................................................... 134
4. Wniosek o urlop ........................................................................................................................ 136
4.1. Cofnięcie wniosku ................................................................................................. 139
5. Ochrona trwałości zatrudnienia ............................................................................................. 140
6. Praca w trakcie urlopu ............................................................................................................. 143
6.1. Praca u własnego pracodawcy a obniżenie wymiaru czasu pracy ........................ 145
7. Wezwanie do pracy ................................................................................................................... 149
8. Rezygnacja z części urlopu wychowawczego ......................................................................... 151
8.1. Urodzenie drugiego dziecka w trakcie urlopu wychowawczego ........................... 153
9. Dopuszczenie do pracy po urlopie wychowawczym.............................................................. 155
9.1. Urlop wychowawczy a uprawnienia pracownicze ................................................. 156
Rozdział VII. Prawa rodziców po powrocie do pracy ................................................... 161
1. Ograniczenia w zwalnianiu pracowników ..............................................................................161
2. Ograniczenia czasu pracy ........................................................................................................ 163
3. Uprawnienia karmiących ......................................................................................................... 165
3.1. Prace szczególnie uciążliwe lub szkodliwe ........................................................... 165
3.2. Przerwy na karmienie............................................................................................. 168
4. Prawo do 2 dni na opiekę nad dzieckiem ............................................................................... 170
5. Uprawnienia z ZFŚS ................................................................................................................ 173
Rozdział VIII. Zasiłek macierzyński ............................................................................. 177
1. Zasiłek macierzyński z tytułu podlegania ubezpieczeniu chorobowemu .......................... 177
2. Prawo do zasiłku macierzyńskiego z tytułu urodzenia dziecka w czasie trwania
ubezpieczenia chorobowego .................................................................................................... 178
3. Zasiłek macierzyński dla pracowników za okres urlopu macierzyńskiego
i dodatkowego urlopu macierzyńskiego ................................................................................. 179
3.1. Zasiłek macierzyński za okres urlopu podstawowego ...........................................179
3.2. Zasiłek macierzyński za okres urlopu dodatkowego ............................................. 181
4. Zasiłek macierzyński dla pracowników za okres urlopu na warunkach urlopu
macierzyńskiego i dodatkowego urlopu na warunkach urlopu macierzyńskiego ............. 182
4.1. Zasiłek macierzyński za okres urlopu podstawowego .......................................... 182
4
Spis treści
4.2. Zasiłek macierzyński za okres urlopu dodatkowego ......................................... 184
5. Przerwa w pobieraniu zasiłku macierzyńskiego z powodu przerwania urlopu
macierzyńskiego i dodatkowego urlopu macierzyńskiego w związku z pobytem
w szpitalu pracownicy i z pobytem dziecka w szpitalu ...................................................... 185
6. Zasiłek macierzyński z tytułu urodzenia dziecka w okresie urlopu wychowawczego... 187
6.1. Przed 17 czerwca 2013 r. ..................................................................................... 187
6.2. Po 16 czerwca 2013 r. .......................................................................................... 189
6.3. Okres przejściowy ............................................................................................... 189
7. Zasiłek macierzyński z tytułu urlopu ojcowskiego............................................................ 190
8. Zasiłek macierzyński w razie zatrudnienia w czasie dodatkowego urlopu
macierzyńskiego .................................................................................................................... 191
9. Zasiłek macierzyński za okres urlopu rodzicielskiego...................................................... 192
10. Prawo do zasiłku macierzyńskiego z tytułu urodzenia dziecka
po ustaniu ubezpieczenia chorobowego ............................................................................. 194
11. Zasiłek w wysokości zasiłku macierzyńskiego ................................................................... 196
12. Wysokość zasiłku macierzyńskiego ..................................................................................... 196
12.1. Zasiłek macierzyński w wysokości 100% podstawy wymiaru ....................... 196
12.2. Zasiłek macierzyński w wysokości 60% podstawy wymiaru ......................... 197
12.3. Zasiłek macierzyński w wysokości 80% podstawy wymiaru ......................... 197
12.4. Wyrównanie zasiłku macierzyńskiego do 100% podstawy wymiaru ............. 199
12.5. Termin wypłaty wyrównania............................................................................ 200
12.6. Brak prawa do wyrównania zasiłku macierzyńskiego do 100% ..................... 201
12.7. Wysokość zasiłku macierzyńskiego w okresie przejściowym ......................... 202
12.8. Rozwiązania szczególne ................................................................................... 206
13. Brak prawa do zasiłku macierzyńskiego ............................................................................. 213
14. Podstawa wymiaru zasiłku macierzyńskiego ..................................................................... 213
14.1. Podstawa wymiaru zasiłku macierzyńskiego dla pracowników ..................... 213
14.2. Podstawa wymiaru zasiłku macierzyńskiego dla ubezpieczonych
niebędących pracownikami .............................................................................. 231
15. Dokumenty niezbędne do wypłaty zasiłku macierzyńskiego........................................... 234
15.1. Zasiłek macierzyński z tytułu urodzenia dziecka .......................................... 234
15.2. Zasiłek macierzyński z tytułu urodzenia dziecka podczas pobytu za granicą ... 234
15.3. Zasiłek macierzyński za okres urlopu na warunkach urlopu
macierzyńskiego z tytułu przyjęcia dziecka na wychowanie
i wystąpienia do sądu z wnioskiem o przysposobienie ................................... 235
15.4. Zasiłek macierzyński za okres urlopu na warunkach urlopu macierzyńskiego
z tytułu przyjęcia dziecka na wychowanie w ramach rodziny zastępczej ...... 235
15.5. Skrócenie przez matkę dziecka okresu pobierania zasiłku macierzyńskiego
po 14 tygodniach jego pobierania i korzystania z jego dalszej części
przez ojca dziecka ............................................................................................. 235
15.6. Zasiłek macierzyński dla ojca dziecka, gdy matka dziecka
po wykorzystaniu 14 tygodni pobierania zasiłku macierzyńskiego
rezygnuje z jego dalszej części ......................................................................... 236
15.7. Zasiłek macierzyński dla ojca dziecka lub innego ubezpieczonego,
najbliższego członka rodziny, w razie śmierci matki dziecka
lub porzucenia przez nią dziecka .................................................................... 236
15.8. Zasiłek macierzyński dla ojca dziecka z tytułu sprawowania opieki
nad dzieckiem z powodu przerwania pobierania zasiłku przez matkę
dziecka w związku z jej pobytem w szpitalu, po wykorzystaniu 8 tygodni
pobierania zasiłku macierzyńskiego ............................................................... 236
15.9. Podstawa do przerwania pobierania zasiłku macierzyńskiego przez matkę
dziecka w związku z jej pobytem w szpitalu po wykorzystaniu 8 tygodni
pobierania zasiłku macierzyńskiego ............................................................... 237
5
Spis treści
15.10. Podstawa do podjęcia wypłaty zasiłku macierzyńskiego dla matki dziecka
za okres po przerwie spowodowanej jej pobytem w szpitalu
po wykorzystaniu 8 tygodni pobierania zasiłku macierzyńskiego ................. 237
15.11. Zasiłek macierzyński za okres dodatkowego urlopu macierzyńskiego
i dodatkowego urlopu na warunkach urlopu macierzyńskiego ...................... 237
15.12. Zasiłek macierzyński dla ojca dziecka za okres dodatkowego urlopu
macierzyńskiego lub dodatkowego urlopu na warunkach urlopu
macierzyńskiego, gdy zasiłek macierzyński za podstawowy okres
pobierała matka dziecka .................................................................................. 238
15.13. Zasiłek macierzyński za okres urlopu ojcowskiego ........................................ 238
15.14. Zasiłek macierzyński za okres urlopu rodzicielskiego .................................... 238
15.15. Dokumenty w okresie przejściowym, do czasu nowelizacji rozporządzenia
w sprawie dokumentowania prawa do zasiłków .............................................. 239
16. Dokumentowanie prawa, gdy zasiłek macierzyński wypłaca ZUS ................................. 242
16.1. Zasiłek macierzyński z tytułu urodzenia dziecka po ustaniu ubezpieczenia
chorobowego, gdy ubezpieczenie to ustało w okresie ciąży z powodu
ogłoszenia upadłości lub likwidacji pracodawcy ............................................ 242
16.2. Zasiłek macierzyński z tytułu urodzenia dziecka po ustaniu ubezpieczenia
chorobowego, gdy ubezpieczenie to ustało w okresie ciąży z powodu
naruszenia przepisów prawa ............................................................................ 242
16.3. Zasiłek macierzyński z tytułu urodzenia dziecka po ustaniu ubezpieczenia
chorobowego, gdy ubezpieczenie to ustało w okresie ciąży z powodu
ogłoszenia upadłości lub likwidacji pracodawcy i niemożności zapewnienia
innego zatrudnienia ......................................................................................... 243
16.4. Podstawa do przerwania pobierania zasiłku macierzyńskiego przez matkę
dziecka w związku z jej pobytem w szpitalu po wykorzystaniu 8 tygodni
pobierania zasiłku macierzyńskiego ................................................................ 243
16.5. Podstawa do podjęcia wypłaty zasiłku macierzyńskiego dla matki dziecka
za okres po przerwie spowodowanej jej pobytem w szpitalu
po wykorzystaniu 8 tygodni pobierania zasiłku macierzyńskiego ................. 243
16.6. Zasiłek macierzyński dla ojca dziecka za okres dodatkowego urlopu
macierzyńskiego lub dodatkowego urlopu na warunkach urlopu
macierzyńskiego, gdy zasiłek macierzyński za podstawowy okres pobierała
matka dziecka .................................................................................................. 243
Rozdział IX. Zasiłek opiekuńczy ....................................................................................245
1. Prawo do zasiłku opiekuńczego i jego wysokość................................................................... 245
2. Zasiłek opiekuńczy z tytułu opieki nad dzieckiem............................................................... 246
3. Okres wypłaty zasiłku opiekuńczego ..................................................................................... 251
4. Brak prawa do zasiłku opiekuńczego ..................................................................................... 251
5. Dokumentowanie prawa do zasiłku opiekuńczego .............................................................. 252
5.1. Gdy opieka jest sprawowana za granicą ................................................................ 252
5.2. Opieka nad zdrowym dzieckiem w wieku do lat 8 ................................................ 253
5.3. Gdy zasiłek opiekuńczy wypłaca ZUS ................................................................... 253
6. Dodatkowy zasiłek opiekuńczy ............................................................................................... 254
6.1. Prawo do zasiłku..................................................................................................... 254
6.2. Okres wypłaty dodatkowego zasiłku opiekuńczego .............................................. 255
6.3. Wysokość dodatkowego zasiłku opiekuńczego...................................................... 255
6.4. Dokumenty niezbędne do ustalenia prawa i wypłaty dodatkowego zasiłku
opiekuńczego .......................................................................................................... 255
6.5. Gdy dodatkowy zasiłek opiekuńczy wypłaca ZUS................................................ 255
Załącznik. Zestawienie wybranych wzorów wniosków zamieszczonych w książce......256
6