Podejmowanie decyzji konsumenckich przez dzieci

Ekonomiczny Uniwersytet Dziecięcy
Podejmowanie decyzji konsumenckich
przez dzieci
Dr Ewa Tokajuk
Uniwersytet w Białymstoku
26 listopada 2015 r.
EKONOMICZNY UNIWERSYTET DZIECIĘCY
WWW.UNIWERSYTET-DZIECIECY.PL
konsumpcja
każde zaspokojenie ludzkich
potrzeb
decyzja
postanowienie, rozstrzygnięcie
Czego potrzebujemy by
zrozumieć decyzje
konsumenckie?
teoria
określona (wyznaczona, odkryta)
ograniczona
praktyka
nieograniczona,
zmieniająca się, rozwijająca się
Perspektywa decyzji
konsumenckich
Ekonomiczna
(co, jak, kiedy, gdzie,
za ile, za co)
Psychologiczna
(dlaczego, po co)
Teoria wyboru konsumenta
• podejmuje decyzje racjonalne
• w swoich decyzjach kieruje się własnym
interesem
• spośród koszyków dóbr osiągalnych wybiera
koszyk dający mu największą satysfakcję
• przy danym ograniczeniu budżetowym stara
się osiągnąć maksymalny możliwy poziom
użyteczności
• jest świadomy swoich postaw, motywów
i potrzeb
Model EKB (Engel-Kollat-Blackwell, 1968) –
klasyczny model podejmowania decyzji
konsumenckich
• Rozpoznanie problemu (w konsekwencji wzbudzenie
potrzeby konsumenckiej);
• Poszukiwanie informacji na temat dostępnych
możliwości, ich ocena pod względem ważności,
redukcja opcji;
• Podejmowanie decyzji i wybór jednej, najlepszej opcji;
• Decyzja o zakupie;
• Ocena postdecyzyjna, ocena produktu podczas jego
użytkowania.
Psychologiczny aspekt decyzji
konsumenta
• Tylko nieliczne wybory konsumenckie są dokonywane
świadomie i refleksyjnie, czyli po dokładnej analizie informacji o
produkcie.
• Konsumenci w niewielkim stopniu mają świadomość swoich
potrzeb konsumenckich i motywów wyborów oraz postaw i ich
źródeł.
• Bodźce znajdujące się w polu percepcji mogą wzbudzać
automatyczne zachowania, bez świadomości źródła tego
zachowania i bez świadomości wpływu bodźca na zachowanie.
• Na decyzje konsumenckie wpływ mają procesy
nieświadome, automatyczne. Konsumenci w swoich decyzjach
konsumenckich kierują się często nieświadomymi, utajonymi
postawami.
Typy decyzji konsumenckich
1. Rutynowe rozwiązywanie problemów – duże doświadczenie z daną
kategorią produktu, dobrze ustanowiony zbiór kryteriów wyboru,
słabe lub całkowity brak poszukiwania zewnętrznych informacji –
oparcie się na posiadanej wiedzy; tendencja do automatycznego,
nieprzemyślanego zakupu (lojalność wobec marki); najczęściej
produkty ciągłego zakupu (chleb, guma do żucia, serek na
śniadanie)
2. Proste rozwiązywanie problemów – kupno nowej marki ze znanej
kategorii produktu, średnie poszukiwanie informacji – takie, które
pozwoli zorientować się pomiędzy markami. Najczęściej produkty
okresowego zakupu (jak ubranie)
3. Zaawansowane rozwiązywanie problemów – kupno nieznanego
wcześniej produktu, duży wysiłek włożony w poszukiwanie
informacji, dłuższy czas wyboru; potrzeba sformułowania kryteriów
wyboru; produkty epizodycznego zakupu (pianino cyfrowe; dom)
Decyzje konsumenckie dzieci
Czyli czyje?
Młody konsument
• 5-11 lat: dzieci pozostają pod silnym wpływem
rodziców (jednocześnie mając mocny wpływ na
matki).
• 11-13 lat: pierwsze istotne kieszonkowe i
pierwsze samodzielne decyzje.
• 14-17 lat: pierwsze świadome decyzje - silny
wpływ mody i trendów.
• 18 lat i więcej – to my, racjonalne decyzje
Postawy konsumpcyjne
•
•
•
•
•
•
Jako efekt wychowania
Wzorce w rodzinie
Naśladowanie rówieśników
Podziw celebrytów
Dzieło reklamy
Mass media
Czego powinny nauczyć się
dzieci (i my)
• Czy wydawać pieniądze?
‒ wydawać czy oszczędzać?
‒ jaką część dochodu przeznaczyć na zakup produktów i usług?
‒ kiedy wydawać?
• Określać kategorie wydatków
‒ podział pieniędzy przeznaczonych na zakup między różne grupy
produktów i usług
‒ określenie priorytetów wydatków (np. w pierwszej kolejności
żywność)
• Wybór konkretnych produktów
‒ które marki wybrać?
Czego powinny nauczyć się
dzieci (i my)
• Wzorzec zakupu
‒ gdzie dokonać zakupu?
‒ czy dokonywać porównań między sklepami?
‒ jakich informacji poszukiwać w sklepie?
• Sposób użytkowania
‒ kiedy i w jakich sytuacjach wykorzystywać
produkt?
‒ kiedy odsprzedać, wyrzucić, pozbyć się używanego
produktu?
Z Raportu „ Mały Konsument i finanse"
przygotowanego dla Krajowego
Rejestru Długów wynika:
• Tylko 2% Polaków uważa, że szkoły w
wystarczającym stopniu uczą dzieci oszczędzania i
racjonalnego wydawania pieniędzy.
• Aż 31% respondentów twierdzi, że instytucje
odpowiedzialne za edukację najmłodszych uczą
dzieci o finansach w sposób niedostateczny.
• Aż 75% rodziców twierdzi, że dzieciom najbardziej
potrzebna jest wiedza o racjonalnym wydawaniu
pieniędzy. Według prawie jednej trzeciej
respondentów mali konsumenci powinni uczyć się
także oszczędzania.
Dziecko Konsument
chce uczyć się
oszczędzania.