Rozwój dziecka w okresie dojrzewania

Rozwój dziecka w okresie dojrzewania
Czas dorastania, który trwa mniej więcej od 12. do 18. roku życia, jest okresem
dużych zmian rozwojowych. Często w tym czasie rodzice borykają się z problemami
wychowawczymi, zgłaszają bezradność wobec postawy i zachowania własnych dzieci, nie
potrafią zrozumieć postępowania swoich pociech i ich potrzeb. Jednak większość
problemów, które niepokoją rodziców, wynika z charakterystyki okresu dojrzewania.
Właściwe zrozumienie powagi tych zmian oraz trudności jakie dzieci przeżywają w tym
czasie jest kluczem do utrzymania dobrych relacji z dzieckiem, otoczenia go odpowiednim
wsparciem.
Okres dorastania jest okresem zmian:
- fizjologicznych (celem tych zmian jest uzyskanie zdolności dawania nowego życia),
- psychologicznych (osoba zdobywa zdolność samodzielnego kształtowania własnego życia),
- socjologicznych (związanych z koniecznością podejmowania nowych ról społecznych),
- duchowych (poszukiwanie wartości, kształtowanie własnej tożsamości).
Dojrzewanie fizyczne obejmuje m.in.: intensywny rozwój układów odpowiedzialnych
za rozmnażanie, szybki wzrost ciała, spadek tkanki limfatycznej i związane z tym obniżenie
poziomu odporności w tym okresie. U dojrzewającego dziecka dochodzi do zmiany obrazu
własnego ciała. Dla dziewcząt często jest to niezwykle trudny okres, w którym nie potrafią
zaakceptować nowego wizerunku. Zmiany fizyczne, których nie akceptujemy prowadzą m.in.
do problemów emocjonalnych, zaniżonej samooceny, zaburzeń zachowania, nieufności
wobec innych, izolacji społecznej. Wcześniej dojrzewające dziewczęta mają więcej trudności
w zaakceptowaniu tych zmian niż te dojrzewające później. Inaczej jest u chłopców. Chłopcy
dojrzewający wcześniej często przyjmują dominującą pozycję w grupie, są silniejsi, bardziej
sprawni fizycznie i częściej traktowani bardziej jak młodzi dorośli niż jak dzieci. Natomiast
chłopcy dojrzewający później są zwykle słabsi fizycznie, uzyskują gorsze wyniki w sporcie,
dlatego też są postrzegani przez rówieśników jako mniej atrakcyjni.
Charakterystyczną cechą dojrzewania jest labilność (zmienność) emocjonalna. Polega
ona na przeżywaniu różnych i intensywnych emocji w dość krótkim okresie czasu. Młodzież
w tym okresie potrafi śmiać się bez opamiętania, by za godzinę, dwie przeżywać smutek,
rozpacz, płakać i krzyczeć. Ważne, aby okazać zrozumienie dla przeżyć dziecka, nie
deprecjonować ich, uczyć empatii, nazywać emocje. Często osoby w wieku dorastania
przeżywają stany obniżonego nastroju związanego z utratą wyobrażenia o wszechmocy
świata dorosłych, przeżywają pustkę wewnętrzną, zaczynają dostrzegać przemijanie czasu,
pojawia się lęk przed dorosłością, starością i śmiercią. Jest to charakterystyczny element
kryzysu rozwojowego i powinien niepokoić dorosłych dopiero wtedy, kiedy smutek staje się
dominującą emocją.
W okresie dorastania dochodzi do silnego przyrostu woli. Młodzież ma silną potrzebą
„postawienia na swoim” często pomimo wiedzy o negatywnych skutkach takich decyzji. Jest
to częstą przyczyną konfliktów zarówno z rodzicami, rodzeństwem, nauczycielami jak i
rówieśnikami. Normą rozwojową jest nasilająca się konfliktowość i krytykanctwo.
Dla właściwego rozwoju osobowości ważne jest, aby dzieci w tym okresie mogły decydować
i ponosić konsekwencje własnych decyzji.
W okresie dorastania pojawia się kryzys autorytetów. Związany jest on bezpośrednio z
rozwojem myślenia refleksyjnego, dostrzeganiem obszarów niewiedzy dorosłych, rozwojem
fizycznym (siła, wzrost, waga), potrzebą separacji i niezależności od rodziców, pojawieniem
się potrzeby krytykowania świata dorosłych i ich wartości.
Aby pomóc dziecku w tym trudnym okresie dojrzewania należy objąć go wsparciem,
poświęcić czas. Warto zadbać o utrzymanie właściwego kontaktu. Bardziej starać się
zrozumieć jego sposób patrzenia na świat niż oceniać. Unikać stawiania w sytuacjach
ekstremalnych, nie kompromitować, nie wyśmiewać, nie dewaluować problemów z jakimi
zgłaszają się dzieci. Warto mieć pozytywne nastawienie, dawać poczucie bezpieczeństwa, nie
podnosić głosu, być tolerancyjnym, zgodzić się na to, że każdy może popełnić błędy,
zachować zdrowy dystans i spokój. Z jednej strony unikać nadmiaru opiekuńczości, ale z
drugiej nie wymagać stuprocentowego podporządkowania, rygoru i dyscypliny.
Bibliografia:
Helen Bee, Psychologia rozwoju człowieka; ZYSK i S-KA, Poznań 2004
Harwas-Napierała Barbara, Trempała Janusz, Psychologia rozwoju człowieka t.2
Charakterystyka okresów życia człowieka; Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa 2002