Barometr Rozwoju Małopolski - eksperci.kj.org.pl

Barometr
Rozwoju
Małopolski
analizy i wydarzenia tygodnia
Nr 2 (156)/2012 (09.01.2011-15.01.2011) | ISSN 2083-7143
ANALIZA TYGODNIA
Potencjał rozwoju odnawialnych źródeł energii w Małopolsce
Rosnące ceny energii
Ceny energii elektrycznej, paliw oraz ciepła ciągle rosną. W przeciągu ostatniej dekady przyrost
poszczególnych źródeł energii wahał się w granicach 30% nawet do 100%. Zwiększające się koszty
są coraz poważniejszym obciążeniem dla Małopolskich gospodarstw domowych oraz
przedsiębiorstw. Przeznaczanie większego udziału dochodów na energię wpływa na rosnący
poziom zubożenia społeczeństwa, a co za tym idzie – wolniejszy rozwój. Co jest przyczyną
wzrostów cen energii, czy można temu jakoś przeciwdziałać?
Zauważalną tendencją jest wzrost cen paliw i energii oraz ciepła. Największy wzrost
zaobserwowano w przypadku gazu ziemnego. W badanym okresie (2000-2007) ceny tego paliwa
wzrosły aż o 118%. Energia elektryczna zdrożała o 55%, węgiel kamienny o 33%, ciepła woda
o 27%, podczas gdy centralne ogrzewanie o 25%.
Wykres 1. Procentowy wzrost cen energii, paliw i ciepła w Małopolsce w latach 2000-2007
Źródło: Opracowanie własne na podstawie: Energetyka w województwach.
Opracowanie Instytutu Energii Odnawialnej (2010).
Wzrost cen energii w Polsce pośrednio związany jest z międzynarodowymi trendami, tj. ceną
surowców (przede wszystkim ropy, węgla, gazu ziemnego) na rynkach finansowych, które można
sklasyfikować, jako czynniki zewnętrzne. Ważniejszym powodem wydają się być czynniki
wewnętrzne, tj. głównie niska efektywność energetyczna oraz mix energetyczny Polski.
Przestarzałe technologie polskich elektrowni w połączeniu z użyciem wysokoemisyjnego paliwa
w postaci węgla kamiennego (emisje kosztują) prowadzą do wysokich cen energii. W wyniku tych
czynników, ceny energii w zestawieniu ze średnimi dochodami per capita dają jedne
z najwyższych realnych kosztów energii w UE.
Dywersyfikacja energetyczna ratunkiem?
Jak zatem można obniżyć koszty energii? Oczywiście władze lokalne czy krajowe nie mają 100%
wpływu na kształtowanie się cen energii, aczkolwiek poprzez konkretne działania mogą je
obniżyć, lub sprawić, że nie będą tak szybko rosły. Skutecznym sposobem na obniżenie cen energii
Barometr
Rozwoju
Małopolski
analizy i wydarzenia tygodnia
Nr 2 (156)/2012 (09.01.2011-15.01.2011) | ISSN 2083-7143
jest zmniejszenie emisyjności danej elektrowni. Można to osiągnąć przez korzystanie z paliw
bardziej przyjaznych środowisku(1). Zastosowanie nowych technologii wpłynie także korzystnie na
wzrost efektywności energetycznej. Dywersyfikacja źródeł energii, o ile generuje za sobą koszty
w krótkim i średnim okresie, w długim okresie jest opłacalna.
Wykres 2. Struktura zużycia paliw w elektrowniach Małopolski
Źródło: Opracowanie własne na podstawie: Energetyka w województwach.
Opracowanie Instytutu Energii Odnawialnej (2010).
W strukturze zużycia paliw w małopolskich elektrowniach przeważa węgiel kamienny (83,7%),
źródła niekonwencjonalne stanowią (7,5%).
Idealnym przypadkiem jest wykorzystanie energii, która nie powoduje emisji. O ile energia
atomowa wywołuje ostatnio wiele kontrowersji, a wdrożenie projektów atomowych wymaga
znacznie więcej czasu, tak odnawialne źródła energii (OZE) mają znacznie mniejsze bariery dla
rozwoju.
Wykres 3. OZE w Małopolsce w 2009 r.
Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych UMWM oraz Energetyka w województwach.
Opracowanie Instytutu Energii Odnawialnej (2010).
Udział energii pochodzącej z odnawialnych źródeł energii w Małopolsce wynosił w 2009 r. 6,6%.
Zdecydowanie największą część zainstalowanej mocy w elektrowniach opartych na zielonej
energii stanowią elektrownie wodne (74%). Wynika to z warunków naturalnych.
Barometr
Rozwoju
Małopolski
analizy i wydarzenia tygodnia
Nr 2 (156)/2012 (09.01.2011-15.01.2011) | ISSN 2083-7143
Jak widać największe wykorzystanie energii z OZE pochodzi z elektrowni wodnych. Elektrownia
Czorsztyn-Niedzica-Sromowce Wyżne o mocy 94,6 MW oraz kolejna duża instalacja Zespół
Elektrowni Wodnych Rożnów Spółka z o.o. (6 elektrowni o łącznej mocy 71,5 MW), stanowią
niemal 70% OZE Małopolski. Jak zatem zwiększyć udział pozostałych źródeł energii odnawialnej?
Czy Małopolska ma potencjał do rozwoju zielonej energii? Które ze źródeł ma największe szanse
na rozwój?
Geotermia
Przez niektórych bagatelizowana, energia geotermalna jest jedną z najszybciej rozwijających się
w Małopolsce. Na terenie naszego województwa znajduje się największa firma zaopatrująca
odbiorców końcowych w energię cieplną pochodzącą z podziemnych zasobów. Roczna sprzedaż
ciepła przekracza 350 TJ, co odpowiada sporej rozmiarów elektrociepłowni. Według szacunków
analityków potencjał dla energetyki geotermalnej w Małopolsce jest ogromny.
Moc elektrowni geotermalnej Przedsiębiorstwa Energetyki Cieplnej pracującej na Podhalu
wynosi 40 MW, co stanowi niemal 40% geotermalnych źródeł energii w Polsce.
Wykres 4. Sprzedaż ciepła przez Geotermię Podhalańską w latach 1995-2009 (w TJ/rok)
Źródło: http://www.geotermia.pl/
Energia słoneczna
Ze względu na uwarunkowania klimatyczne województwo Małopolskie, a w szczególności tereny
górskie, energia słoneczna ma dość duży potencjał rozwojowy (dobre nasłonecznienie, większy
udział promieniowania trafiającego bezpośrednio do kolektorów niż w północnej Polsce).
Warunki nasłonecznienia w Małopolsce należą do jednych z najkorzystniejszych w Małopolsce.
Średnie promieniowanie w horyzoncie dla 18 miast Małopolski wynosi 2761 Wh/m²/dzień. Jest to
najwyższa ilość w Polsce.
Średni optymalny kąt nachylenia wynosi 36º, a średnie promieniowanie pod tym kątem jest
o 9% większe niż w horyzoncie i wynosi 3170 Wh/m²/dzień.
Barometr
Rozwoju
Małopolski
analizy i wydarzenia tygodnia
Nr 2 (156)/2012 (09.01.2011-15.01.2011) | ISSN 2083-7143
Wykres 5. Średnie miesięczne nasłonecznienie w Zakopanem (w godz.)
Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych UMWM oraz Energetyka w województwach.
Opracowanie Instytutu Energii Odnawialnej (2010).
Wiatr, biomasa, biogaz
Rozwój pozostałych OZE natrafia na liczne bariery o charakterze wewnętrznym i zewnętrznym.
W przypadku energii wiatrowej bariery występują po obu stronach. Z jednej strony nie istnieją
mechanizmy finansowe, które wystarczająco wspierałyby rozwój energetyki wiatrowej, z drugiej –
mamy do czynienia z barierami naturalnymi. W 2009 r. tylko 6 z 282 zainstalowanych źródeł
energii odnawialnej znajdowało się na terenie Małopolski, co stanowiło ledwie 0,09% krajowych
zasobów(2).
Przeszkodą są potencjalnie gorsze warunki naturalne panujące na większości terenu
województwa. Mimo że do opłacalności elektrowni wystarczy wiatr o prędkości nawet 5,5 m/s
na wysokości 50 m, sytuację w województwie określa się mianem „mało korzystnej”. Kolejnym
problemem jest fakt, że duża część terenu województwa nie jest technicznie możliwa do
wykorzystania. Mimo że aż 6 małopolskich powiatów (nowosądecki, gorlicki, limanowski,
tatrzański, suski oraz wadowicki) określa się mianem „terenów o szczególnie sprzyjających
warunkach wiatrowych”, są one w większości wykluczone ze względu na obszarową ochronę
przyrody.
Także warunki naturalne są główną przeszkodą w uprawie biomasy w Małopolsce. Po pierwsze
przyczynia się do tego niska liczba użytków rolnych, po wtóre - duży obszar zdewastowanych
gruntów, odłogów i ugorów oraz brak nadwyżek słomy możliwej do zagospodarowania
energetycznego.
Podobnie ma się sytuacja z wykorzystaniem biogazu. Do tej pory nie powstała jeszcze żadna
instalacja tego typu w Małopolsce. Wprawdzie w fazie projektów są 2 biogazownie, to niewiele
w porównaniu z innymi województwami. Przeszkodą rozwoju jest deficyt biogazu rolniczego,
który w województwie małopolskim ma mniejsze możliwości wykorzystania niż w innych regionach
Polski.
Barometr
Rozwoju
Małopolski
analizy i wydarzenia tygodnia
Nr 2 (156)/2012 (09.01.2011-15.01.2011) | ISSN 2083-7143
Wnioski
Wprawdzie działania władz lokalnych mogą mieć niewielki wpływ na ceny źródeł energii dla
odbiorców zamieszkujących Małopolskę, w pośrednim stopniu mogą przyczynić się do
dywersyfikacji energetycznej regionu i Polski, co wpłynie pozytywnie zarówno na bezpieczeństwo
energetyczne Polski, jak i przyczyni się do osiągnięcia przez Polskę celów określonych w Pakiecie
Klimatyczno-Energetycznym. Wydaje się, że władze powinny skupić się przede wszystkim na tych
źródłach, które mają największy potencjał rozwoju, tj. energii słonecznej oraz geotermalnej.
Przypisy:
(1) Z każdym rokiem, gdy założenia unijnego Pakietu Klimatyczno-Energetycznego stają się coraz
bardziej wymagające dla Polski, presja na wzrost udziału zielonej energii będzie coraz większa.
Wraz ze wzrostem cen uprawnień do emisji CO2 (EUA) przedsiębiorstwom będzie się bardziej
opłacało odejść od wysokoemisyjnego paliwa, jakim jest węgiel i korzystać z mniej emisyjnych
źródeł (gaz, OZE). Wprawdzie w krótkim i średnim okresie zmiana technologii może spowodować
dalszy wzrost kosztów, potęgowany jeszcze przez efekt tzw. windfall profit, w długim okresie
koszt produkcji 1MWh energii powinien być niższy.
(2) Obecnie udział Małopolski w krajowym bilansie jest jeszcze mniejszy i wynosi 0,02%.
Patrz szerzej:
Instytut Na Rzecz Ekorozwoju: http://www.ine-isd.org.pl/
PIGEO: http://www.pigeo.org.pl/
Analiza została opracowana na podstawie raportu dla województwa małopolskiego
przygotowanego w ramach projektu Instytut na rzecz Ekorozwoju pt. „Z energetyką
przyjazną środowisku za pan brat”, którego pełna wersja ukaże się w najbliższym czasie,
o czym na łamach BRM poinformujemy.
Opracowanie: Maciej Gomółka
Barometr
Rozwoju
Małopolski
analizy i wydarzenia tygodnia
Nr 2 (156)/2012 (09.01.2011-15.01.2011) | ISSN 2083-7143
WYDARZENIA TYGODNIA
Podczas posiedzenia Zespołu ds. Systemu Finansów Publicznych Komisji
Wspólnej Rządu i Samorządu Terytorialnego w imieniu Związku
Województw RP Marszałek Województwa Małopolskiego przedstawił
alternatywny do projektu rządowego sposób ustalania deficytów
poszczególnych jednostek terytorialnych.
I
Województwa:
ustalajmy deficyt
inaczej
Miałby być on ustalony procentowo do wielkości PKB na poziomie nie
niższym, niż 0,6 proc PKB rocznie. Procentowe ustalanie deficytów wydaje
się racjonalną propozycją, ponieważ każda jednostka samorządowa różni
się od siebie możliwościami finansowania długu. Ponadto Marszałek podał
pod wątpliwość sens propozycji utrzymania wskaźnika długu 60%
równolegle do wskaźników wieloletniej prognozy finansowej, co
utrudniłoby pozyskiwanie środków unijnych. Marszałek zaproponował
również, by rozłożyć dopuszczalny poziomu deficytu, do którego musi
dojść Polska, tj. 3 proc. PKB, proporcjonalnie pomiędzy sektor rządowy
i samorządowy.
Dialog pomiędzy Ministerstwem Finansów a samorządami na temat reguły
wydatkowej trwa od blisko roku. Według projektu resortu deficyt
jednostek samorządu terytorialnego w 2012 r. nie będzie mógł być wyższy
niż 10 mld zł; w 2013 r. limit ten zaplanowano w wysokości 9 mld zł, a
począwszy od 2014 r. będzie to 8 mld zł. Wprowadzenie reguły wydatkowej
może spowodować, że już w połowie tego roku blisko 40% samorządów
będzie ustawowo zmuszone do zmniejszenia swoich deficytów. Jak
informuje resort, prace nad projektem kończą się.
Oszczędności w czasach kryzysu na szczeblu także terytorialnym, wydają
się koniecznością, jednak pamiętać trzeba, że inwestycje finansowane
przez samorządy niejednokrotnie napędzają koniunkturę gospodarczą
i dają miejsca pracy.
W Tarnowie dokonano podziału środków dla organizacji pozarządowych.
Trafi do nich ponad 2 mln złotych. Na pierwszą turę konkursów wpłynęło
121 wniosków, z czego pieniądze przeznaczono dla 50. Największe dotacje
przeznaczono na zadania z zakresu opieki zdrowotnej i społecznej (670
tys.) otrzymało stowarzyszenie "U Siemachy". Niekorzystnie w porównaniu
z Tarnowem wypada Nowy Sącz, który na działalność organizacji
pozarządowych przeznaczył 1 385 mln złotych.
Pieniądze dla
tarnowskich
NGO
Nie tylko Klub Jagielloński jako ośrodek naukowo-badawczy zajmuje się
przyszłą polityką spójności. Robi to także Instytut Kościuszki, który ostatnio
opublikował policy brief traktujący o szansach i zagrożeniach wspomnianej
polityki. Zdaniem autora, w nowym okresie programowania Polska powinna
ściślej powiązać wydatkowanie pieniędzy unijnych z projektami
innowacyjnymi oraz nisko-emisyjnymi, zwiększając tym samym
konkurencyjność swojej gospodarki. Niekorzystnymi rozwiązaniami na
Policy Brief
o polityce
spójności
Barometr
Rozwoju
Małopolski
analizy i wydarzenia tygodnia
Nr 2 (156)/2012 (09.01.2011-15.01.2011) | ISSN 2083-7143
obecnym etapie negocjacji są warunkowość makroekonomiczna oraz
zwiększenie roli bezzwrotnych instrumentów finansowych. Wg autora
naruszać to może zasadę solidarności, na której opiera się polityka
spójności. Ciekawym elementem nowej polityki mogą być także nowe
instrumenty mające na celu zintegrowanie zarządzania działaniami
rozwojowymi w krajach członkowskich. Aby dowiedzieć się więcej na ten
temat odsyłamy do źródła.
opracował zespół:
Karolina Antas, Michał Dulak,Barbara Łącka,
Mateusz Koczwara, Anna Kraczka, Bartłomiej Sawicki,
Aleksandra Skworzec, Piotr Szefer, Agata Wosik
koordynacja i korekta analiz tygodnia: Maciej Gomółka
opieka merytoryczna: Bożena Pietras-Goc, Wojciech Przybylski
koordynacja: Magdalena Jagła
Copyright by Katedra Analiz Regionalnych Klubu Jagiellońskiego
Rynek Główny 39/9, 31-013 Kraków
www.kj.org.pl ● [email protected]