Piaskowiec szydłowiecki

KAMIENIE POLSKIE
Piaskowiec szydłowiecki
P
iaskowce szydłowieckie stanowią najpospolitszą odmianę
Właściwości fizyczkomechaniczne
/wg S. Kozłowskiego/
piaskowców jurajskich w Polsce.
Zaliczane są do serii drzewickiej
Śmiłów
o ogólnej miąższości do 180 m.
1. Gęstość (g/cm3) 2,67
Białe, jasnokremowe lub jasnoszare
2. Porowatość (%) 26,39
piaskowce zostały osadzone w śródlą3. Nasiąkliwość (%) 9,31
dowych rozlewiskach środkowego liasu
4. Wytrzymałość na ściskanie (Mpa) 34,4
(dolna jura – 210-180 mln lat temu). Są
5. Ścieralność – tarcza Boehmego (cm) 2,75
dobrze wysortowane, na ogół drobnoziarniste o lepiszczu krzemionkowym
lub
krzemionkowo-ilastym.
Skała jest dobrym kamieniem
ciosowym, występującym w
ławicach o grubościach do
kilku metrów. Piaskowce są
łatwe w eksploatacji, nie są
też trudne w obróbce. Wykonuje się płyty, kolumny,
rzeźby, chrzcielnice, nagrobki,
obramowania drzwi i okien,
czasem schody. W przeszłości
z piaskowców szydłowieckich
wykonywano żarna, kamienie
młyńskie, osełki, toczydła, wykładziny pieców hutniczych i
wanien szklarskich.
Od kilku stuleci skała jest eksploatowana na obszarze miasta
Szydłowca i najbliższej okolicy.
Eksploatację potwierdzają już
dokumenty z lat 1427 i 1433.
Domy z kamienia były budowane na skale, a powierzchnię
Rynku Słomianego (obecnie
placu Wolności) stanowił strop
litej płyty piaskowcowej. Renesansowy ratusz, wzniesiony
w latach 1602-1629, posadoKamieniołom Podkowiński - zabytek kultury materialnej
wiono również na skale, czego
dowodem jest odsłonięcie piaskowców w ścianie znajdującej się w kaWłaściwości fizyczkomechaniczne
wiarni „Piwnica Szydłowiecka”. Piękne i
/wg S. Kozłowskiego/
trwałe piaskowce z Szydłowca docenił w
Szydłowiec-Pikiel
swej pracy słynny autor „Geologicznego
opisu Polski” z roku 1836 – Jerzy Bogumił
1. Gęstość (g/cm3) 2,68
Pusch.
2. Porowatość (%) 22,93
Wyraźny wzrost zapotrzebowania
3. Nasiąkliwość (%) 8,27
na piaskowce nastąpił w II połowie XIX
4. Wytrzymałość na ściskanie (Mpa) 51,8
wieku. Do I wojny światowej elementy
5. Ścieralność – tarcza Boehmego (cm) 1,43
budowlane z Szydłowca wożono nawet
do Petersburga, a osełki i toczydła na
68
nk 35 | 6/2008
obszar całej ówczesnej Rosji i do Chin.
Znaczący rozwój kamieniołomów zanotowano w okresie dwudziestolecia międzywojennego. Ostatni okres hossy na
piaskowce przypada na lata odbudowy
miast polskich po II wojnie światowej,
szczególnie Warszawy (elewacje gmachów wielu ministerstw, Muzeum Narodowego, Muzeum Wojska Polskiego,
Marszałkowskiej Dzielnicy Mieszkaniowej, także Nowy Świat, Trasa W-Z i Pałac
Kultury i Nauki). W samym Szydłowcu czynne były wówczas
kamieniołomy: „Pikiel”, „Podkowiński” oraz położony bardziej na wschód kamieniołom
„Polanki”. Po zaniechaniu eksploatacji w latach 1960-1977
kamieniołomy wypełniły się
wodą, lecz zachowały ściany
skalne. Dziś dawne wyrobiska
służą jako tereny spacerowe,
wypoczynkowe i są chronione
od 1996 roku jako stanowiska
dokumentacyjne. Kamieniołom „Podkowiński” wpisano
na listę zabytków kultury materialnej, gdyż zachowało się
wiele śladów dawnych technik
wydobycia.
Kamieniołom „Pikiel” nosi
nazwisko znanej w całej Polsce kamieniarskiej rodziny.
Pradziadek Adam Pikiel otworzył własny zakład kamieniarski jeszcze w latach 30. ubiegłego wieku. Był wyposażony
w drewniany trak (!). Po wojnie
firmę przejął dziadek Wacław
Pikiel, a następnie przedstawiciel kolejnego pokolenia
Waldemar Pikiel. Obecnie kamieniarskie
firmy posiadają również synowie Waldemara Piotr i Dariusz.
Współczesna eksploatacja piaskowców szydłowieckich przeniosła się w
okolice Śmiłowa, kilka kilometrów na
wschód. Czynne są łomy: Śmiłów, Śmiłów 2, Śmiłów – Bączek i Śmiłów – Sasal.
Istnieją możliwości znalezienia nowych
złóż. 
Henryk Walendowski
www.nowykamieniarz.pl
Fot: j. k. sokołowski/ WikiPedia.pl
[ Minimonografie polskich kamieni budowlanych ]