Dobrowolne poddanie się odpowiedzialności

Dobrowolne poddanie się odpowiedzialności
Sprawca przestępstwa lub wykroczenia skarbowego w pewnych okolicznościach i przy spełnieniu
określonych warunków ma szansę na uniknięcie skazania i skutkującego tym wpisu do Krajowego
Rejestru Karnego. Jednak każde działanie ma swoje konsekwencje, które w tym przypadku mogą
być szczególnie istotne nie tylko dla osoby, która popełniła dany czyn zabroniony, ale również
dla podmiotu, który ją zatrudnia.
Ustawa z dnia 10 września 1999 roku kodeks karny skarbowy (tekst jednolity z dnia 27 listopada 2012
roku, Dz. U. z 2013 r., poz. 186, dalej: kks) przewiduje instytucje dobrowolnego poddania się
odpowiedzialności przez osobę, która popełniła przestępstwo lub wykroczenie skarbowe. Artykuł 142
kks wymienia przesłanki, które muszą zostać spełnione, by zgłoszenie wniosku o dobrowolne
poddanie się odpowiedzialności było skuteczne: po pierwsze, postępowanie prowadzone ma być
przez finansowy organ postępowania przygotowawczego, a po drugie, cezurą, której przekroczenie
niweczy zasadność zgłaszania wniosku, jest wniesienie aktu oskarżenia. Jednak również
w postępowaniach prowadzonych w zakresie wskazanym przez art. 134 kks przez Straż Graniczną,
Policję, Agencję Bezpieczeństwa Wewnętrznego, Żandarmerię Wojskową oraz Centralne Biuro
Antykorupcyjne dopuszczalne jest zgłoszenie wniosku, co zresztą powoduje powstanie obowiązku
przekazania sprawy właściwemu finansowemu organowi postępowania przygotowawczego. Wniosek
można zgłosić na piśmie lub ustnie do protokołu. Artykuł 143 kks przewiduje dodatkowe wymogi,
jakie należy spełnić przy jego składaniu, poprzez wyliczenie obowiązku uiszczenia:
1) należności publicznoprawnej, jeżeli w związku z przestępstwem skarbowym lub wykroczeniem
skarbowym nastąpiło uszczuplenie tej należności (chyba że do chwili zgłoszenia wniosku ta
wymagalna należność została w całości uiszczona);
2) tytułem kary grzywny kwoty odpowiadającej co najmniej jednej trzeciej minimalnego
wynagrodzenia, a za wykroczenie skarbowe - kwoty odpowiadającej co najmniej jednej dziesiątej
tego wynagrodzenia;
3) co najmniej zryczałtowanej równowartości kosztów postępowania.
Dodatkowo, jeżeli za czyn zabroniony, o który toczy się postępowanie, przewidziane jest
obowiązkowe orzeczenie przepadku przedmiotów, sprawca obowiązany jest wyrazić zgodę na ich
przepadek, a w razie niemożności złożenia tych przedmiotów - uiścić ich równowartość pieniężną.
GACH, HULIST, MIZIŃSKA, WAWER – ADWOKACI I RADCOWIE PRAWNI SP.P.
Jeżeli wina sprawcy i okoliczności popełnienia przestępstwa skarbowego lub wykroczenia
skarbowego nie budzą wątpliwości, a przestępstwo skarbowe zagrożone jest karą grzywny i nie
występują przesłanki do zastosowania nadzwyczajnego obostrzenia kary, a kwota uszczuplonej
należności publicznoprawnej lub wartość przedmiotu czynu zabronionego nie jest wielka, sąd może
udzielić zezwolenia na dobrowolne poddanie się odpowiedzialności. Niewątpliwą zachętą do złożenia
wniosku jest to, że zgodnie z art. 18 § 2 kks, prawomocny wyrok o zezwoleniu na dobrowolne
poddanie się odpowiedzialności nie podlega wpisowi do Krajowego Rejestru Karnego.
Jednak dobrowolne poddanie się odpowiedzialności może w pewnych warunkach prowadzić do
dalszych komplikacji.
Ustawa z dnia 28 czerwca 2012 roku o odpowiedzialności podmiotów zbiorowych za czyny
zabronione pod groźbą kary (tekst jednolity z dnia 28 czerwca 2012 roku, Dz. U. z 2012 r. poz. 768,
dalej: ustawa) przewiduje, iż podmiot zbiorowy, na przykład spółka, ponosi odpowiedzialność za czyn
zabroniony, którym jest zachowanie osoby fizycznej: 1) działającej w imieniu lub w interesie
podmiotu zbiorowego w ramach uprawnienia do jego reprezentowania, podejmowania w jego
imieniu decyzji lub wykonywania kontroli wewnętrznej albo przy przekroczeniu tego uprawnienia lub
niedopełnieniu tego obowiązku, 2) dopuszczonej do działania w wyniku przekroczenia uprawnień lub
niedopełnienia obowiązków przez osobę z punktu 1, 3) działającej w imieniu lub w interesie
podmiotu zbiorowego, za zgodą lub wiedzą osoby, o której mowa w pkt 1, lub 4) będącej
przedsiębiorcą, który bezpośrednio współdziała z podmiotem zbiorowym w realizacji celu prawnie
dopuszczalnego - pod warunkiem, że zachowanie to przyniosło lub mogło przynieść podmiotowi
zbiorowemu korzyść, chociażby niemajątkową.
Art. 16 ust. 2 ustawy przewiduje, że podmiot zbiorowy podlega odpowiedzialności na podstawie
ustawy, jeżeli osoba, o której mowa powyżej, popełniła przestępstwo skarbowe, takie jak: uchylanie
się od opodatkowania, nie ujawnianie przedmiotu lub podstawy opodatkowania, nie złożenie
deklaracji, posługiwanie się imieniem i nazwiskiem lub firmą innego podmiotu w celu zatajenia
prowadzenia działalności gospodarczej na własny rachunek lub jej rzeczywistych rozmiarów, podanie
nieprawdy lub zatajenie prawdy albo nie dopełnienie obowiązku zawiadomienia o zmianie danych
objętych składanymi deklaracjami i oświadczeniami, nieprowadzenie lub nierzetelne albo wadliwe
prowadzenie ksiąg, wbrew obowiązkowi nie wystawienie faktury lub rachunku lub wadliwe ich
wystawienie albo odmowa ich wydania, obrót bez znaków akcyzy lub nieprawidłowości związane ze
znakami akcyzy, spisem wyrobów akcyzowych, obrotem wyrobami akcyzowymi, związanych
z naruszeniem warunku zwolnienia od akcyzy, zmianami przeznaczenia oleju, narażenie na
bezpodstawny zwrot podatku, niewpłacenie pobranego podatku, niepobieranie podatku,
zaniedbanie informacji podatkowej, podanie nieprawdziwej informacji podsumowującej, naruszenie
zasad dotacji lub subwencji czy utrudnianie kontroli podatkowej, przeciwko obowiązkom celnym oraz
zasadom obrotu z zagranicą towarami i usługami, obrotowi dewizowemu czy organizacji gier
hazardowych.
GACH, HULIST, MIZIŃSKA, WAWER – ADWOKACI I RADCOWIE PRAWNI SP.P.
Warunkiem przypisania odpowiedzialności podmiotowi zbiorowemu jest potwierdzenie faktu
popełnienia przez daną osobę przestępstwa prawomocnym wyrokiem skazującym, wyrokiem
warunkowo umarzającym wobec niej postępowanie karne albo postępowanie w sprawie
o przestępstwo skarbowe, orzeczeniem sądu o umorzeniu przeciwko niej postępowania z powodu
okoliczności wyłączającej ukaranie sprawcy albo właśnie orzeczeniem o udzielenie tej osobie
zezwolenia na dobrowolne poddanie się odpowiedzialności.
Podmiot zbiorowy podlega odpowiedzialności, jeżeli do popełnienia czynu zabronionego doszło w
następstwie co najmniej braku należytej staranności w wyborze osoby fizycznej lub co najmniej braku
należytego nadzoru nad tą osobą ze strony organu lub przedstawiciela podmiotu zbiorowego lub
w następstwie takiej organizacji działalności podmiotu zbiorowego, która nie zapewniała uniknięcia
popełnienia czynu zabronionego, podczas gdy mogło je zapewnić zachowanie należytej staranności,
wymaganej w danych okolicznościach, przez organ lub przedstawiciela podmiotu zbiorowego.
Analiza powyższych przepisów prowadzi do wniosku, że instytucja dobrowolnego poddania się
odpowiedzialności tak korzystna dla pracownika spółki, może okazać się brzemienna w skutkach dla
samej spółki. W sytuacji zagrożenia interesów w rzeczywistości obu stron, wynikających często ze
zwykłego zaniedbania, zarówno spółka, jak i pracownik, powinny ze sobą współpracować i wspólnie
ustalić sposób postępowania. Bowiem zachęta w postaci braku wpisu w Krajowym Rejestrze
Sądowym wyroku zezwalającego na dobrowolne poddanie się odpowiedzialności i tym samym
zachowanie „czystej kartoteki” pracownika, może spowodować nieodwracalne konsekwencje dla
funkcjonowania całego zatrudniającego podmiotu.
Autor:
Natalia Majerz, aplikant radcowski, Kancelaria GACH, HULIST, MIZIŃSKA, WAWER –
adwokaci i radcowie prawni sp.p.
Osoby kontaktowe
Joanna Mizińska, adwokat
partner w kancelarii „Gach, Hulist, Mizińska, Wawer – adwokaci i radcowie prawni” sp.p.
+48 668 017 220
e-mail: [email protected]
(www.ghmw.pl)
GACH, HULIST, MIZIŃSKA, WAWER – ADWOKACI I RADCOWIE PRAWNI SP.P.