Prowadzący: Prof. dr hab. Barbara Bokus Tytuł seminarium

Prowadzący:
Prof. dr hab. Barbara Bokus
Tytuł seminarium:
Postawa wywiązywania się z zadań u dzieci, młodzieży i osób dorosłych (O
odpowiedzialności za słowo)
Opis i cele przedmiotu:
Postawa wywiązywania się z zadań definiowana jest w literaturze jako wewnętrzna gotowość
(dyspozycja) do mobilizowania aktywności w sytuacjach spostrzeganych jako zadanie, ukierunkowywania
tej aktywności na realizację zadań i utrzymywania jej w czasie trwania zadania na poziomie
zabezpieczającym osiągnięcie założonego wyniku (Kościelska, 1979: 170).
Dość często ludzie nie wywiązują się z zadań (nawet własnego autorstwa). Stanowi to źródło
uciążliwych problemów w życiu społecznym, prowadzi do ograniczenia zaufania w stosunkach z innymi.
Jaka jest geneza różnic między ludźmi w stopniu niezawodności ich zachowania w sytuacjach
zadaniowych?
Seminarium magisterskie dotyczy – najogólniej mówiąc – odpowiedzialności, rozumianej jako
dotrzymywanie składanych obietnic. Psychologiczną problematykę odpowiedzialności można za
Małgorzatą Kościelską (2007) podzielić na trzy obszary:
1/ dociekań na temat natury psychologicznych właściwości człowieka, które czynią go istotą zdolną do
ponoszenia odpowiedzialności; 2/ genezy różnic indywidualnych przejawianych w stopniu nasilenia cechy
„bycia odpowiedzialnym”; 3/ regulacyjnej funkcji postawy odpowiedzialności, tj. wpływu „poczuwania się
do odpowiedzialności” na zachowanie.
W każdym z tych obszarów zająć się można aspektem rozwojowym postawy wywiązywania się z zadań,
jak i psychopatologicznym. Rozpatrywane warunki odpowiedzialności dotyczyć mogą bądź to
odpowiedzialności zewnętrznej, bądź odpowiedzialności wewnętrznej (tj. poczucia odpowiedzialności
jednostki przed sobą).
Badania, które prowadzone będą w ramach naszego seminarium, dotyczyć będą rozwoju koncepcji
obiecywania u dzieci i młodzieży (weryfikacja teorii obiecywania według Johna Searle’a – patrz np.
badania Janet Astington, opisane w: Bokus, Shugar, 2007; por. Bokus, 2013), a także ukażą rozumienie
odpowiedzialności za podjęte zobowiązania u osób dorosłych (w różnych fazach dorosłości). Umiejętności
odnoszące się do zobowiązaniowych aktów mowy rozpatrywać będziemy w dwóch płaszczyznach –
pragmatycznej i metapragmatycznej. Prześledzimy związek między rozwojem moralnym a postawą
wywiązywania się z zadań w różnych układach interakcyjnych (symetrycznych i asymetrycznych).
Efekty kształcenia realizowane w ramach seminarium magisterskiego:
Seminarium magisterskie I (semestr I)
Sprawdzane kierunkowe efekty dla seminarium magisterskiego I
Ma pogłębioną i uporządkowaną wiedzę z zakresu problematyki
K_W02
Zadanie
Dyskusje,
przygotowywanej pracy magisterskiej
Na podstawie przeczytanej literatury potrafi sformułować i uzasadnić hipotezy
badawcze
Student jest świadomy, jaki jest stan jego wiedzy oraz ma zdaje sobie sprawę z
potrzeby jej poszerzania i aktualizowania
K_U06
Analiza literatury
Dyskusje
K_K01
Dyskusje
K_W08
Zadanie
Dyskusje
Seminarium magisterskie II (semestr II)
Sprawdzane kierunkowe efekty dla seminarium magisterskiego II
Wie, jak tworzyć i weryfikować narzędzia badawcze, a także wie jak dobierać i
stosować narzędzia dostępne, aby uzyskiwać wiarygodne dane
Potrafi przygotować narzędzia potrzebne do przeprowadzenia zaplanowanych
badań
Potrafi zaplanować swoją pracę.
K_U08
K_K05
Prezentacja metody
badawczej
Dyskusje
K_W07
Zadanie
Dyskusje
Seminarium magisterskie III (semestr III)
Sprawdzane kierunkowe efekty dla seminarium magisterskiego III
Student wie, jak zaplanować i przeprowadzić badanie zgodnie ze standardami
metodologicznymi oraz w jaki sposób analizować dane pochodzące z
przeprowadzonego badania
Student potrafi wyszukiwać, interpretować oraz wyjaśnić uzyskane wyniki
będące odwzorowaniem realnych sytuacji psychologicznych
Student ma świadomość odpowiedzialności za prowadzone badania i za osoby
badane, odpowiedzialnie podejmuje decyzje
K_U02
K_K08
Dyskusje,
omówienie
wyników badań
Dyskusje
K_W13
Zadanie
Dyskusje
Seminarium magisterskie IV (semestr IV)
Sprawdzane kierunkowe efekty dla seminarium magisterskiego IV
Student wie, jak należy przygotować i napisać pracę magisterską (zasady
etyczne, formalne i merytoryczne)
Student potrafi przeanalizować i zinterpretować uzyskane wyniki,
przeprowadzić ich dyskusję zgodnie z obowiązującymi go zasadami etyki i
względami formalnymi
Potrafi napisać pracę magisterską
Świadomie stosuje się do zasad etyki zawodowej i w ich świetle rozpatruje
napotykane trudności w realizacji projektu
K_U07
K_U12
K_K07
Napisanie i złożenie
pracy magisterskiej
Dyskusje
Tematyka i przykładowe pytania badawcze:
Z perspektywy teorii czynności Profesora Tadeusza Tomaszewskiego, podmiotowy charakter człowieka
polega na tym, że – po pierwsze – potrafi on obiektywną swoją sytuację rozpoznać i zrozumieć znaczenie
poszczególnych elementów. To umożliwia mu – po drugie – przekształcenie sytuacji na zadania do
wykonania (…) Zadania zaś prowadzą do realizacji, do rozwijania działalności w określonym kierunku, i tu
należy szukać trzeciego przejawu podmiotowości człowieka, w tym mianowicie, że potrafi on stale
napływające nowe bodźce interpretować i selekcjonować ze względu na postawione zadanie. (…) Ktoś
może być „kimś” w formułowaniu zadań na podstawie rozeznania sytuacji, a ktoś inny „kimś” w realizacji
zadań postawionych przez kogoś innego... (Tomaszewski, 1984:132-133).
Przykładowe pytania badawcze:
1. Jakie są uwarunkowania postawy wywiązywania się z zadań?
2. Kiedy pojawia się u dzieci umiejętność prawidłowego rozpoznawania zobowiązaniowych aktów mowy
(obietnic)?
3. Jak rozwija się w ontogenezie (pragmatyczna) umiejętność tworzenia obietnic?
4. Jak rozumiana jest odpowiedzialność za podjęte zobowiązania na różnych etapach rozwoju
moralnego?
5. Jaka jest geneza różnic między ludźmi co do niezawodności ich zachowania w sytuacjach zadaniowych
(realizowanie zadań formułowanych przez siebie bądź przez innych
6. Jakie są przyczyny zaburzeń postawy wywiązywania się z zadań ?
Wymagania wobec uczestników seminarium:
-Odpowiedzialność za podjęte zadanie badawcze
-Krytyczne studiowanie literatury (także w języku angielskim)
-Umiejętność interdyscyplinarnego podejścia do problematyki odpowiedzialności
Wstępny harmonogram pracy i warunki zaliczenia:
Semestr I: Analiza literatury i sformułowanie problemu badawczego.
Semestr II: Operacjonalizacja zmiennych. Opracowanie procedury badawczej.
Przeprowadzenie badań pilotażowych i analiza danych z tych badań.
Semestr III: Przeprowadzenie badań właściwych i analiza zebranych danych empirycznych.
Semestr IV: Uzupełniające analizy materiału empirycznego i przygotowanie tekstu
pracy magisterskiej.
Podstawowa literatura do zajęć:
Astington J. (2007). Metapragmatyka: Dziecięca koncepcja obiecywania. [W:] B. Bokus,
G. W. Shugar (red.), Psychologia języka dziecka. Osiągnięcia, nowe perspektywy
(s.335-356). Gdańsk: GWP.
Bokus, B. (2013). Responsibility for one's word on the example of children's comprehension
of promises. [W:] B. Bokus (red.), Responsibility. A cross-disciplinary perspective
(s.127-135). Piaseczno: Studio Lexem.
Bokus, B., Cieślik, K. (2006). Jak powinien postąpić bohater bajki Ezopa?
Przyczynek do narracyjnej psychologii moralności. Kolokwia Psychologiczne,
15,173-185.
Gołąb A. (1980). Przejawy rozwoju moralnego jednostki. [W:] H. Jankowski (red.),
Etyka (s.123 – 178).Warszawa: PWN.
Kościelska, M. (1979). Zaburzenia w kształtowaniu się u dzieci postawy wywiązywania się
z zadań. Analiza kliniczna. Psychologia Wychowawcza, 2, 170-191.
Kościelska, M. (2007). Sens odpowiedzialności. Perspektywa psychologa klinicznego.
Kraków: Impuls.
Kowalik, S. (2002). Rozwój społeczny. [W:] B. Harwas-Napierała, J. Trempała (red.),
Psychologia rozwoju człowieka (s. 71-105). Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN.
Ossowska, M. (2000), Normy moralne. Próba systematyzacji. Warszawa: Wydawnictwo
Naukowe
PWN.
Piaget, J. (1967). Rozwój ocen moralnych dziecka. Warszawa: PWN.
Searle, J. R. (2004). Mind: A Brief Introduction. Oxford: Oxford University Press.
Tomaszewski, T. (1984). Ślady i wzorce. Warszawa: WSiP.
Biogram Promotora:
Absolwentka psychologii na Uniwersytecie Warszawskim. Tytuł profesora nauk humanistycznych
otrzymała w roku 2001. Współtwórczyni Międzywydziałowych Indywidualnych Studiów Humanistycznych
(MISH) Uniwersytetu Warszawskiego.
Profesor zwyczajny na Uniwersytecie Warszawskim i w Szkole Wyższej Psychologii Społecznej.
Główne funkcje:
W latach 1994-2008 zastępca Kierownika/Dyrektora Międzywydziałowych Indywidualnych Studiów
Humanistycznych Uniwersytetu Warszawskiego.
Od roku 2000 współpracuje (jako egzaminator i tutor) z Akademią Artes Liberales (AAL). Od 2008 roku
koordynator Programu AAL i kierownik Międzyuczelnianego Programu Interdyscyplinarnych Studiów
Doktoranckich AAL .
Kierownik Zakładu Psycholingwistyki (1993-2013) i kierownik Katedry Psychologii Poznawczej (od 2002
r.) na Wydziale Psychologii Uniwersytetu Warszawskiego.
Inicjatorka i redaktor naczelna czasopisma Psychology of Language and Communication
(od r. 1997), redaktor Serii Wydawniczej Język–Poznanie–Komunikacja (od r. 1991).
Członkostwo z wyboru w Executive Committee of the International Association for the Study of Child
Language (2005-2011) oraz w Consultation Board of the International Pragmatics Association (20122017), a także w Komitecie Psychologii Polskiej Akademii Nauk (od roku 2007, od roku 2011 sekretarz
Komitetu).
Członkini Rady Wydziału Psychologii UW (od 1992 r.), Rady Naukowej Międzywydziałowych
Indywidualnych Studiów Humanistycznych UW (od 1994 r.) i Rady Naukowej Instytutu Psychologii PAN
(2003-2011).
Książki:
Bokus, B. (1984). Nawiązywanie interakcji społecznych przez małe dziecko. Monografie
Psychologiczne. Wrocław: Ossollineum.
Kurcz, I., Shugar, G.W. & Bokus, B. (red.) (1987). Wiedza a Język, tom 2 “Język dziecka”
Wrocław: Ossolineum.
Shugar, G.W. & Bokus, B. (1988). Twórczość językowa dziecka w sytuacji zabawowo-zadaniowej
Monografie Psychologiczne. Wrocław: Ossolineum.
Bokus, B. (1991). Tworzenie opowiadań przez dzieci. O linii i polu narracji. Kielce: Energeia.
Bokus, B. & Haman, M. (Eds.) (1992). Z badań nad kompetencją komunikacyjną dzieci
Warszawa: Energeia.
Bokus, B. (2000). Światy fabuły w narracji dziecięcej. Warszawa: Energeia.
Bokus, B. (red.) (2005). Studies in the psychology of child language. Warszawa: Matrix.
Bokus, B. & Shugar, G. W. (Eds.) (2007). Psychologia języka dziecka. Osiągnięcia, nowe
perspektywy. Gdańsk: Gdańskie Wydawnictwo Psychologiczne.
Bokus, B. (red.) (2010). Studies in the psychology of language and communication. Warsaw:
Matrix.
Bokus, B. (Ed.) (2011). The humanities today and the idea of interdisciplinary studies. Warsaw:
Matrix.
Bokus, B. & Kloch, Z. (red.) (2013). Teksty i interpretacje. Piaseczno: Studio Lexem.
Bokus, B. (red.) (2013). RESPONSIBILITY. A cross-disciplinary perspective. Piaseczno: Studio
Lexem.
Bartczak, M. & Bokus, B. (2013). Rozumienie pojęć w depresji. Piaseczno: Studio Lexem.
Shugar, G.W.S, Bokus, B., & Smogorzewska, J. (2013). From reference situation to narrative
text. Piaseczno: Studio Lexem