zniesienie zasady walutowości istotnym ułatwieniem dla

ZNIESIENIE ZASADY WALUTOWOŚCI
ISTOTNYM UŁATWIENIEM DLA PRZEDSIĘBIORCÓW
W dniu 24 stycznia 2009 r. weszły w Ŝycie zmiany do Kodeksu cywilnego (KC)
i Prawa dewizowego. Nowelizacja znosi panującą dotąd w Polsce zasadę walutowości,
wyraŜoną w przepisie art. 358 § 1 KC. Wprowadzone zmiany umoŜliwią wyraŜanie
i realizowanie zobowiązań pienięŜnych w walucie obcej bez konieczności uzyskiwania
stosownych zezwoleń dewizowych.
STAN PRAWNY PRZED NOWELIZACJĄ
Zgodnie z dawnym brzmieniem przepisu art. 358 § 1 KC zobowiązania pienięŜne na
terenie Polski mogły być wyraŜane tylko w pieniądzu polskim. Stosowanie omawianej
instytucji nastręczało jednak wiele istotnych trudności praktycznych. Po pierwsze, normy
prawne regulujące zasadę walutowości nie były zbyt przejrzyste. Dawny art. 358 § 1 KC
dopuszczał bowiem zastosowanie ustawowych wyjątków od omawianej reguły. Wyjątków
tych trzeba było jednak „szukać” w przepisach szczególnych – zawierał je art. 9 pkt. 15 Prawa
dewizowego. Określał on sytuacje, w jakich moŜliwe było dokonywanie na terenie Polski
transakcji w walucie obcej. W przewaŜającej większości przypadków wiązało się to z
koniecznością uzyskania zezwolenia dewizowego. Po drugie, ograniczenia wynikające z
zasady walutowości nie były w pełni stosowane. Przepis dawnego art. 358 § 1 KC zawierał
bowiem swoistą lukę prawną, która powodowała niepotrzebny (i wprowadzający w błąd)
dualizm w zakresie dopuszczalności stosowania w umowach postanowień odnoszących się do
rozliczeń w obcej walucie. Zgodnie z jego brzmieniem, zobowiązania pienięŜne na terenie
Polski nie mogły być wyraŜane w walucie obcej, co nie oznaczało jednak, Ŝe waluty takiej nie
moŜna było stosować jako przelicznik dla określenia wartości kontraktu. Lukę tę
wykorzystywano zresztą bardzo często w praktyce – choćby w umowach kredytowych na
zakup mieszkań. W sytuacji bowiem, gdy kredyty nominowane były we frankach
szwajcarskich, rozliczenia pomiędzy stronami następowały (i następują) juŜ w złotówkach. Po
trzecie, obowiązywanie w Polsce omawianej zasady było w dobie globalizacji i jednoczącej
się Europy uznawane za przestarzałe i nieuzasadnione.
AKTUALNY STAN PRAWNY
W wyniku omawianych zmian zobowiązania pienięŜne będą mogły być nie tylko
wyraŜane, ale równieŜ wykonywane w walutach obcych (bez konieczności uzyskiwania
zezwolenia dewizowego). Komentowana nowela uchyla bowiem przytoczony powyŜej
przepis art. 9 pkt. 15 Prawa dewizowego. Ustawodawca wprowadził równieŜ istotne zmiany
do treści przepisu art. 358 KC. Obecnie dopuszcza on juŜ wyraŜanie zobowiązań pienięŜnych
na terenie Polski w walucie obcej. Wykonanie takiego zobowiązania będzie moŜliwe równieŜ
w tej walucie. NaleŜy jednak zwrócić uwagę, Ŝe zgodnie z treścią przepisu art. 358 KC
dłuŜnik zawsze będzie mógł spełnić świadczenie w walucie polskiej (chyba Ŝe strony
wyraźnie zaznaczą w umowie, Ŝe realizacja zobowiązania ma nastąpić wyłącznie w walucie
obcej). W takiej sytuacji wartość waluty obcej będzie określana według kursu średniego
ogłaszanego przez NBP z dnia wymagalności roszczenia.
Za szczególnie istotne (i pozytywne) naleŜy uznać w tym kontekście przyznanie
wierzycielowi (w razie zwłoki dłuŜnika) upowaŜnienia do odmiennego określenia daty, z
której kurs posłuŜy do przeliczenia wysokości świadczenia. Oznacza to, Ŝe w przypadku
zwłoki dłuŜnika wierzyciel będzie mógł Ŝądać spełnienia świadczenia według średniego kursu
1
z dnia wykonania zobowiązania lub jego wymagalności. Instytucja ta ma zabezpieczyć
wierzyciela na wypadek sytuacji, w której dłuŜnik chcąc wykorzystać wzrost kursu waluty,
zwlekałby z zapłatą świadczenia. Gdyby bowiem przeliczenie miało być dokonane na dzień
wymagalności zobowiązania, dłuŜnik posiadający obcą walutę (której kurs rośnie), zyskałby
na zwłoce. Takie działanie wiązałoby się natomiast z istotnymi stratami po stronie
wierzyciela, który w chwili zapłaty nie uzyskałby w złotówkach wartości obcej waluty z daty
zapłaty (po wyŜszym kursie), lecz wartość z daty wymagalności świadczenia (a więc po
kursie niŜszym). Przy znacznej zmianie kursu waluty ustawowe odsetki nie
zrekompensowałyby wierzycielowi poniesionych strat. Dlatego teŜ ustawodawca (słusznie)
zdecydował, iŜ w takiej sytuacji to właśnie wierzycielowi będzie przysługiwało uprawnienie
do określenia, iŜ datą przeliczenia wysokości świadczenia wyraŜonego w walucie obcej ma
być nie data wymagalności zobowiązania, lecz data jego faktycznego wykonania.
OCENA WPROWADZONYCH ZMIAN
Wprowadzone zmiany naleŜy moim zdaniem uznać za bardzo pozytywne – w
szczególności w kontekście planowanego wstąpienia Polski do strefy EURO. Nowelizacja
będzie miała niewątpliwie największe znaczenie dla przedsiębiorców, którzy uzyskują
wpływy w walutach obcych albo regulują w takich walutach swoje zobowiązania. Rozliczanie
transakcji w walutach obcych ograniczy (aktualnie bardzo istotne) ryzyko kursowe oraz
zwiększy konkurencyjność polskich firm. Poza tym zniesienie zasady walutowości pozwoli
polskim przedsiębiorcom uniknąć (zbędnych) dodatkowych kosztów związanych z
uzyskiwaniem zezwoleń dewizowych oraz wynikających z wymiany walut obcych na
złotówki i odwrotnie.
Aleksandra Budniak
Prawnik
DAUERMAN Kancelaria Prawa Gospodarczego i Sportowego
2