My, małpy Zachodu

zDolny Ślązak Gimnazjalista
BLOK HUMANISTYCZNY
XIV DOLNOŚLĄSKI KONKURS DLA UCZNIÓW SZKÓŁ GIMNAZJALNYCH
II ETAP - POWIATOWY
19.11.2013 r., godz. 1200
Czas trwania 90 minut
Przepisz tutaj Twój kod znajdujący się w karcie identyfikacyjnej
TWÓJ KOD
Cz
P
A
B
C
D

Pożegnanie z historią
Dowiaduję się, że około 60 proc. uczniów gimnazjum nie wie, kiedy była II wojna światowa. W pierwszym odruchu jestem
wstrząśnięty, jak w reakcji na wypowiedź tego posła, który powstanie warszawskie umieścił w 1989 r. Po chwili jednak,
po rozmowach ze znajomymi, którzy nie przywiązują do przeszłości, do historii wagi, zaczynam się zastanawiać, czy
warto się oburzać na fakty, które istnieją i są nieuniknione. Czy warto narzekać na minimalną liczbę godzin nauczania
historii w szkołach? Czy warto się zastanawiać, dlaczego moje dzieci, moi studenci i doktoranci – przecież humaniści –
niemal nic lub wprost nic nie wiedzą na temat powstania styczniowego?
Dla mnie Iganie, przez które przejeżdżam w drodze do i z Warszawy, Małogoszcz czy Kock to miejsca dobrze
umieszczone w pamięci i w wyobraźni przeszłości. Dla mnie, dla wielu spośród nas, powikłana historia II Rzeczypospolitej
dostarcza podstaw do rozważań na temat współczesności. Ale czy rzeczywiście wnioski z tych rozważań mają większy
sens?
Przeżywamy kryzys nie tylko bankowy i finansowy, ale także kryzys pamięci. Wprawdzie książki „historyczne”, a przede
wszystkim dzienniki, listy, autobiografie i biografie są całkiem modne, również na Zachodzie, ale stosunek do nich jest
zupełnie inny niż dawniej. To są ciekawostki, a nie dowody na ciągłość naszej kultury. Czytamy je w dowolnym porządku:
raz o Iwaszkiewiczu, kiedy indziej o Churchillu lub o historii pojmowania śmierci w wiekach średnich. Wszystko jest
ciekawe, jeżeli dobrze napisane, ale nic nie ma żadnego związku z naszą rzeczywistością. Nie czytamy tych książek
po to, żeby rozumieć lepiej, a tylko po to, by się zabawić. Nic znowu w tym złego, tyle że status książek historycznych jest
identyczny jak innych ciekawych książek, o tym – na przykład – jak żyją mieszkańcy jednej z południowych wysp, co
jedzą w Mongolii, jak żyją delfiny lub jaka była przeszłość znanej gwiazdy filmowej.
Historia odchodzi, historia przestaje mieć znaczenie, także w oficjalnych dokumentach Unii Europejskiej, a jej ślady –
martwe znaczenia – ujawniane są z obowiązku przy okazji świąt narodowych i innych podobnych. Nawet ci szaleńcy,
którzy w upał, w strojach rycerskich odgrywają na poważnie bitwę pod Grunwaldem, po prostu się bawią, a rzeczywista
historia tej bitwy nic ich nie obchodzi, a już kontekst polityczny, konsekwencje czy znaczenia dla późniejszej historii Polski
– to ziemia nieznana.
Historia odchodzi, przeszłość odchodzi – także w kulturze, już prawie nikt nie czyta prozy Żeromskiego, Orzeszkowej,
Prusa czy Sienkiewicza. Tacy poeci, jak Asnyk, Pol czy Tetmajer, już nie istnieją, może jeszcze Mickiewicz czy Słowacki
w wycinkach pobędą z nami, ale też nie za długo. Nie ma nad czym ronić łez, ale powstaje bardzo praktyczne
zagadnienie, a mianowicie – mówiąc szumnie – problem komunikacji społecznej. Znaczna część przekazu dokonywana
była za pomocą odniesień do przeszłości, obecnie jest to już niemożliwe. Tylko co pojawi się na to miejsce? Obawiam
się, że po prostu brak przekazu.
Dla społeczeństwa liberalnego historia jest zaiste zbędnym bagażem i liberałowie na całym Zachodzie, a więc i w Polsce,
zacierają ręce, widząc, że historia odchodzi. Powstaje jednak pytanie, czy wspólnotę pamięci, tworzoną przez doniesienie
do przeszłości, może całkowicie zastąpić wspólnota interesu. Taka wspólnota całkowicie zdominowała Unię Europejską
w ostatnim okresie. Walka toczy się o uzgodnienie interesów, a pamięć, do której niektórzy – jak kraje postkomunistyczne
– próbują się czasem odwołać, nie tylko nie odgrywa żadnej roli, ale jest wręcz przedmiotem ironicznych uwag.
W Polsce także wspólnota interesu zastępuje wspólnotę pamięci. Gdyby ją tylko uzupełniała, nie byłoby nic złego, ale
wspólnota interesu wypycha wspólnotę pamięci, bo wolimy naszego oportunizmu i naszych głupstw nie pamiętać, chyba
że się przydadzą w – i tak niezrozumiałej dla większości społeczeństwa – walce politycznej. Tak bardzo bym się tym
nie przejmował, gdybym wierzył, że wspólnota interesu jest naprawdę możliwa i długotrwała. A nie wierzę.
Marcin Król
Numer: 2/2013 (1559)
http://www.wprost.pl/ar/382929/Pozegnanie-z-historia/?pg=0
Wojewódzka Komisja Konkursowa, zDolny Ślązak Gimnazjalista 2013/2014, blok humanistyczny
str. 1
Przepisz tutaj Twój kod znajdujący się w karcie identyfikacyjnej
CZĘŚĆ A
Zadania za 1 punkt
1. Umieść na osi czasu cztery znane Ci epoki historycznoliterackie. Nazwij je.
1
2
3
4
5
6
7
8
9
SUMA
I
I
I
I
2. Dlaczego w akapicie trzecim autor artykułu określenie historyczne ujął w cudzysłowie?
……………………………………………………………………………………………………………………………………………
……………………………………………………………………………………………………………………………………………
3. Na czym – według autora tekstu – polega „kryzys pamięci”?
……………………………………………………………………………………………………………………………………………
……………………………………………………………………………………………………………………………………………
4. Kogo dotyka ów kryzys? Odpowiedz zdaniem złożonym z użyciem zaimka wskazującego.
……………………………………………………………………………………………………………………………………………
……………………………………………………………………………………………………………………………………………
5. Dokończ myśl. Zdaniem autora inscenizacja bitwy pod Grunwaldem jest dla jej uczestników ………………….
……………………………………………………………………………………………………………………………………………
6. Antonimem słowa oportunizm jest słowo ………………………………………….………………………………………
7. W tekście pojawia się pojęcie liberała. Zdefiniuj je.
……………………………………………………………………………………………………………………………………………
……………………………………………………………………………………………………………………………………………
8. Jaką częścią mowy jest wyraz „czy”? ………………………………………………………………………………………
9. Jeden ze sporów, jaki był toczony w Unii Europejskiej w ostatniej dekadzie, dotyczył pewnej preambuły.
W jednym w zdaniu wyjaśnij, czym jest preambuła.
……………………………………………………………………………………………………………………………………………...
10. Podboje arabskie objęły w VIII wieku swym zasięgiem
A. Persję, Północną Afrykę, Półwysep Iberyski.
B. Północną Afrykę, Persję, Półwysep Apeniński.
C. Półwysep Bałkański, Egipt, Półwysep Arabski.
D. Azję Mniejszą, Indie, Półwysep Krymski.
11.
A.
B.
C.
D.
Co nie było przyczyną schizmy wschodniej? Zaznacz właściwą odpowiedź.
Rywalizacja pomiędzy Kościołem Bizantyjskim a Rzymskim o strefy wpływów w Europie.
Różnice religijne, takie jak np. liczba sakramentów czy celibat księży.
Nałożenie ekskomuniki na patriarchę Konstantynopola.
Oskarżenia papieża o sprzedaż odpustów.
12. Był jednym z najważniejszych artystów swojej epoki i niezwykle płodnym twórcą. Choć nie dożył 40 lat,
pozostawił po sobie ogromny dorobek malarski. Wśród jego najważniejszych dzieł wymieniane są: Szkoła
Ateńska, Madonna Sykstyńska, Portret papieża Juliusza II. Tym wybitnym artystą był
A. Giotto.
B. Leonardo da Vinci.
C. Rafael Santi.
D. Sandro Botticelli.
13. Na linii jakiej rzeki przebiegała granica pomiędzy dwoma systemami gospodarczymi (folwarcznopańszczyźnianym i rzemieślniczo-czynszowym, inaczej kapitalistycznym), która podzieliła Europę w XVI wieku?
A. Wisły
B. Łaby
C. Wołgi
D. Loary
Wojewódzka Komisja Konkursowa, zDolny Ślązak Gimnazjalista 2013/2014, blok humanistyczny
str. 2
Przepisz tutaj Twój kod znajdujący się w karcie identyfikacyjnej
14. Lordowie duchowni i świeccy oraz gminy, zgromadzeni jako pełne i wolne przedstawicielstwo tego narodu,
deklarują: że władza wykonywania praw na mocy władzy królewskiej bez zgody parlamentu jest bezprawna.
Dokument, z którego pochodzi podany fragment, został wydany
A. w Anglii w XVII wieku.
B. we Francji w XVII wieku.
C. w Stanach Zjednoczonych w XVIII wieku.
D. w Wielkiej Brytanii w XIX wieku.
15. Wiosna Ludów, która połączyła dążenia wielu narodów europejskich, objęła swym zasięgiem również ziemie
polskie, pozostające pod zaborami. Jednym z lokalnych ośrodków władzy, który zwrócił się do władz zaborczych
o przywrócenie autonomii był Komitet Narodowy, mający swoją siedzibę w Hotelu Bazar. Ten ważny dla historii
Polski obiekt znajduje się w
10 11 12 13 14 15
A. Krakowie.
B. Warszawie.
C. Lwowie.
D. Poznaniu.
A
A
A
A
A
A
B
B
B
B
B
B
C C C C C C
D D D D D D
SUMA
CZĘŚĆ B
Zadania za 2 punkty
16. Jaką refleksję miał autor artykułu po rozmowie ze znajomymi? Odpowiedz zdaniem podwójnie złożonym
podrzędnie.
………………………………...……………………………………………………………………………………………………………
………………………………...……………………………………………………………………………………………………………
17. Przypisz oportuniście dwie cechy, które charakteryzują jego postawę.
A. ……………………………………………….……..
B. ………………………………………………………
18. Wymień dwie cechy tekstu publicystycznego.
A. ………………………………………………………
B. ………………………………………………………
19. Wpisz słownie daty użyte w poniższych zdaniach.
A. W roku 2000 (…………………………………………………………...……..) nie zdarzyło się nic, co wieścili różni prorocy.
B. Mam nadzieję, że w roku 2015 (…………………………………………………………………………
….……………..….)
nie zmieni się zasadniczo krąg moich znajomych.
20. Przeczytaj tekst i odpowiedz na pytania
Niech wie o tym kraj Twój, władco prawosławny, że wszystkie królestwa prawosławnej wiary
chrześcijańskiej złączyły się z Twoim. Tyś car jedyny dla wszystkich chrześcijan pod tym niebem(...).
Pamiętaj i słuchaj monarcho prawosławny (...), [że] dwa Rzymy upadły, trzeci stoi, czwartego
nie będzie, gdyż Twoje królestwo chrześcijańskie przez żadne inne nie zostanie zastąpione.
Fragment listu mnicha Filoteusza do Wasyla III, 1515 r.
A. Podaj właściwe nazwy drugiego i trzeciego Rzymu………………………………………………….…………
B. Z jakiej dynastii wywodził się odbiorca listu?
…………………………………………….……………………
21. W Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej w art. 96 jest zapisane: „Wybory do Sejmu są powszechne,
równe, bezpośrednie (…)”.
A. Jakich dwóch przymiotników, określających wybory, zabrakło w powyższym fragmencie?
………………………………………………………………………………………………………………
B. Wyjaśnij, co oznacza, że wybory są równe.
16
1
2
17
A
B
18
A
B
19
P
P
P
A
B
20
P
A
B
21
P
A
B
……………………………………………………………………………………………………………………………..….
Wojewódzka Komisja Konkursowa, zDolny Ślązak Gimnazjalista 2013/2014, blok humanistyczny
P
str. 3
Przepisz tutaj Twój kod znajdujący się w karcie identyfikacyjnej
CZĘŚĆ C Zadania za 3 punkty
22. Wyjaśnij znaczenie związków frazeologicznych, które pojawiły się w tekście.
A. zacierać ręce - ………………………………………………………………………………………………………………………
B. mówić szumnie - ……………………………………………………………………………………………………………………
C. ronić łzy - ……………………………………………………………………………………………………………………………
23. Z podanego fragmentu wiersza wypisz i nazwij trzy różne środki stylistyczne.
Cicho, cicho, nie budźmy śpiącej wody w kotlinie,
lekko z wiatrem pląsajmy po przestworów głębinie...
Okręcajmy się wstęgą naokoło księżyca,
co nam ciała przezrocze tęczą blasków nasyca,
i wchłaniajmy potoków szmer, co toną w jeziorze,
i limb szumy powiewne, i w smrekowym szept borze,
pijmy kwiatów woń rzeźwą, co na zboczach gór kwitną,
dźwięczne, barwne i wonne, w głąb wzlatujmy błękitną.
Kazimierz Przerwa-Tetmajer Melodia mgieł nocnych
A. …………………………………..
………………………………….
B. …………………………………..
………………………………….
C. …………………………………..
………………………………….
22
A
B
24. Przyporządkuj postać do właściwego miejsca. Odpowiedzi wpisz w wykropkowane miejsca,
łącząc literę z cyfrą. Do każdej postaci pasuje jedno miejsce.
B. św. Benedykt
A. Leonidas
C. Vasco da Gama
1. Akcjum 2. Santiago de Compostela 3. Monte Cassino 4. Termopile 5. Lizbona 6. Kadyks
A
……
B
…..
C …..
C
23
A
B
C
24
P
P
A
B
C
25
25. Dopisz do dzieła jego twórcę. Podaj pełne imię i nazwisko.
P
P
A
A. Pochwała głupoty
……………………………..……………………..
B. Cztery pory roku
……………………………..……………………..
C. Rejtan – upadek Polski
……………………………….…………………...
B
C
CZĘŚĆ D Zadania za 4 punkty
26. Dopisz odpowiedniego, polskiego władcę do wydarzenia.
A. Hołd lenny Gotarda Kettlera
………………………………………………………….
B. Unia brzeska
………………………………………………………….
C. Bitwa pod Świecinem
………………………………………………………….
D. Sejm Niemy
…………………………………………………………
27. Do podanych wydarzeń dopisz datę.
A. bitwa pod Maratonem
…….…
B. powstanie Sprzysiężenia Podchorążych
…….…
C. I rozbiór Polski
…….…
D. wejście Polski do Unii Europejskiej
…….…
Wojewódzka Komisja Konkursowa, zDolny Ślązak Gimnazjalista 2013/2014, blok humanistyczny
26
A
B
C
D
27
A
B
C
D
str. 4
P
P