Aporie samowiedzy - Instytut Filozofii i Socjologii PAN

Zapraszam na pierwsze z cyklu seminariów
stanowiących część projektu badawczego
„Aporie samowiedzy”
realizowanego w ramach grantu NPRH nr 0137/FNiTP/H11/80/2011
25 maja 2012 o godz. 11:30
w Instytucie Filozofii i Socjologii PAN, Pałac Staszica, Nowy Świat 72, sala 154.
Ostatnie kilkadziesiąt lat wprowadziły do dyskusji o samowiedzy nowe dane pochodzące
z psychologii poznawczej, semantyki, logiki przekonań, fenomenologii i teorii kultury. Rzucono
poważne wyzwanie tradycyjnemu postulatowi samowiedzy, który miał przyczynić się do realizacji
ideałów: osobowej tożsamości; kompetencji moralnej; doskonalenia samego siebie; osiągania
szczęścia; zdolności wyrażania własnych sądów. Źródłem sceptycyzmu co do możliwości poznania
siebie jest głównie aporetyczność samowiedzy. Aporią jest problem, którego rozwiązanie wymaga
tak daleko idącej przebudowy aparatury pojęciowej, że skutki tej przebudowy generują
przynajmniej tyle samo problemów, co sytuacja pierwotna. Celem projektu jest analiza
najważniejszych aporii i poszukiwanie sposobów ich usuwania.
Częścią projektu jest są zajęcia poświęcone samowiedzy prowadzone na Uniwersytecie
Jagiellońskim i UKSW dla studentów filozofii i kognitywistyki oraz seminariów otwartych
organizowanych w Instytucie Filozofii i Socjologii PAN (miejsce realizacji projektu) oraz w
Instytucie Filozofii UJ.
Robert Piłat
Referat „Samowiedza w sieci znaczących” wygłosi
dr hab. prof. IFIS PAN Andrzej Leder
Streszczenie: Można zaryzykować hipotezę, że większość aporii samowiedzy jest głęboko
związana z nadal dominującą, kartezjańską koncepcją podmiotu. Psychoanaliza konsekwentnie,
choć stopniowo, oddala się od tej koncepcji. Choćby przez to, że od początku, od pierwszych prób
Freuda, projektuje podmiotowość jako pewnego rodzaju topografię. W tej topografii rozgrywa się
każdy akt myślenia, również akt samo-uświadamiania. Takie jest znaczenie znanego freudowskiego
postulatu Wo Es war, muss Ich werden, „Tam gdzie było To, musi znaleźć się Ja”. W referacie
przedstawię najważniejsze konceptualizacje, związane z tym postulatem, dochodząc do najbardziej
radykalnej, Lacanowskiej. W tak ujętym polu psychoanalitycznym przeanalizuję następnie
konsekwencje rozpatrywania aporii samowiedzy związanych z naruszeniem tożsamości ja przez akt
samo-uświadamiania. Liczę na to, że w dyskusji uda nam się spojrzeć z tej perspektywy również na
inne problemy samo-uświadamiania. Szczególnie interesują mnie etyczne konsekwencje
naruszenia prymatu świadomości w myśleniu o podmiocie.
Lektury polecane przez referenta: 1) Bruce Fink, Kliniczne wprowadzenie do psychoanalizy
lacanowskiej, przeł. Ł. Mokrosiński, Wyd. A. Żórawski, Warszawa 2002, s. 111-286 ("Diagnoza i
pozycja analityka"). 2) Jacek Schodowski, Podmiot pragnienia, "Kronos" 2010 nr 1, s. 75-86.
www.samowiedza.net