161210_04_Marek_Urba..

Analiza finansowa
inwestycji energetycznych
(studium wykonalności)
Dr Marek Urbaniak
Uniwersytet Ekonomiczny w Poznaniu
Studium wykonalności
–
dokument (analiza) przedstawiająca
cele projektu i sposoby ich osiągnięcia,
–
sposób oceny warunków ekonomiczno-finansowych –
pomaga pokazać wiarygodność projektodawcy,
–
pomaga ustalić czy inwestycja jest na tyle atrakcyjna,
aby uzasadnić jej realizację.
Pytania w studium wykonalności
•
Jaki problem trzeba rozwiązać?
•
Jakie są opcje rozwiązania problemu: techniczne, organizacyjne,
finansowe; i który wariant jest najkorzystniejszy?
(Czy są alternatywne rozwiązania i czy je przeanalizował,
np. bojler elektryczny a kolektory słoneczne z podgrzewaniem
wody energią elektryczną)?
•
Czy projekt jest racjonalny finansowo i społecznie – czy powstanie
wartość dodana dla beneficjenta, czy będą korzyści społeczne
dla jednostki terytorialnej?
•
Czy projekt jest wykonalny, tzn. ograniczenia finansowe,
techniczne, organizacyjne, prawne, rynkowe lub inne
uniemożliwiają realizację projektu?
•
Czy projekt będzie miał charakter trwały, tzn. czy dochody
z prowadzonej działalności pozwolą na pokrycie kosztów
eksploatacyjnych, a jeśli nie, to skąd będą pochodzić środki
na zapewnienie funkcjonowania projektu po inwestycji?
Podstawowe elementy
studium wykonalności
• Definicja celów projektu
• Charakterystyka projektu – opis przedmiotu inwestycji
(identyfikacja projektu)
• Analiza wykonalności i rozwiązań alternatywnych
• Analiza finansowa (analiza przepływów finansowych)
• Analiza ekonomiczna (analiza kosztów i korzyści)
• Analiza wrażliwości i ryzyka
Identyfikacja projektu – koncepcja i ramy projektu
•
•
zarys i ogólny charakter projektu: przedmiot
przedsięwzięcia, całkowity koszt inwestycji, lokalizacja itd.,
powiązania między danym projektem a istniejącą
infrastrukturą.
Definicja celów projektu
•
•
Cele projektu bezpośrednie i pośrednie określone w oparciu
o analizę potrzeb danego środowiska gospodarczospołecznego. Określają korzyści społeczno-ekonomiczne do
osiągnięcia dzięki wdrożeniu projektu,
Powinny być zbieżne z celami osi priorytetowej programu
operacyjnego.
Analiza wykonalności i rozwiązań alternatywnych
•
•
Potwierdzenie, że wariant realizacji projektu reprezentuje
najlepsze rozwiązanie spośród wszelkich możliwych
alternatywnych rozwiązań (istotnych i technicznie
wykonalnych).
Wybór najlepszego wariantu na podstawie umożliwia analiza
DGC – wyliczenie dynamicznego kosztu jednostkowego
(DGC). Jednostką jest zł/jednostkę efektu przedsięwzięcia, np.
w przypadku gospodarki wodno-ściekowej zł/m3.
Celem analizy finansowej jest pokazanie, na ile opłacalna jest realizacja
projektu, przy uwzględnieniu wszystkich wydatków oraz przychodów.
Zadania:
•
weryfikacja trwałości finansowej projektu i beneficjenta/ operatora,
•
ocena rentowności inwestycji, a także bieżącej wartości netto
poprzez ustalenie wartości wskaźników efektywności finansowej
projektu,
•
ustalenie właściwego (maksymalnego) dofinansowania z funduszy UE.
Analiza finansowa obejmuje elementy m.in.:
• zestawienie przychodów osiągnięte po realizacji projektu,
• zestawienie kosztów inwestycji,
• zestawienie kosztów związanych z eksploatacją projektu po jego oddaniu
do użytkowania (tzw. koszty operacyjne),
• harmonogram amortyzacji majątku trwałego,
• harmonogram spłaty pożyczki lub kredytu otrzymanego na realizację
projektu,
• sporządzanie bilansu projektu,
• zapotrzebowanie na kapitał obrotowy,
• sporządzenie rachunku zysków i strat projektu,
• sporządzenie rachunku przepływów pieniężnych (cash-flow).
Informacje na potrzeby planu finansowego
• Nakłady inwestycyjne projektu: grunty, budynki i budowle,
maszyny i urządzenia, środki transportu, wartość niematerialne
i prawne
• Harmonogram realizacji projektu: wykres Gantta
• Przychody: np. ze sprzedaży energii elektrycznej, ze sprzedaży energii
cieplnej, ze sprzedaży nawozów organicznych
• Koszty eksploatacyjne: amortyzacja, koszty energii i materiałów,
wynagrodzenia, koszty przeglądów oraz remontów, koszty obsług obce,
inne koszty rodzajowe
• Amortyzacja: systematyczne, planowane rozłożenie wartości
początkowej środka trwałego na ustalony okres amortyzacji. Stanowi
ona koszt, który obniża podstawę opodatkowania, ale nie jest
wydatkiem.
• Zapotrzebowanie na kapitał obrotowy – „kapitałem pracujący”,
czyli elementy majątku zapewniające funkcjonowanie bez przestojów.
Kapitał obrotowy = zapasy + należności – zobowiązania
krótkoterminowe
• Harmonogram spłaty pożyczki lub kredytu
Elementy analizy finansowej
• Rachunek zysków i strat: wyliczenie przychodów
i kosztów działalności,
• Bilans: zestawienie aktywów i pasywów na dany dzień,
• Rachunek przepływów pieniężnych:
umożliwia analizę gotówki.
Ocena efektywności finansowej
Trzeba sprawdzić czy przychody osiągane z jego eksploatacji
przekraczają poniesione wydatki. Określamy:
– ile w przyszłości będą warte konkretne środki pieniężne,
które mamy w chwili obecnej do dyspozycji (określa
to wartość stopy dyskontowej).
– ile aktualnie są warte środki pieniężne, które pojawią się
w przyszłości (środki pieniężne dyskontujemy przy pomocy
stopy dyskontowej).
P = A (1+ i)n
P – przyszła wartość kwoty
A – aktualna wartość kwoty
n – liczba lat
i – stopa procentowa w danym okresie
Ocena efektywności finansowej
• Dwa główne wskaźniki opłacalności:
 wartość zaktualizowana netto (NPV, Net Present Value),
 wewnętrzna stopa zwrotu.
• Zaktualizowana wartość netto (NPV): czy realizacja projektu
przyniesie nadwyżkę finansową?
NPV = PVB – PVC [zł]
gdzie:
PVB = wartości aktualna przychodów z realizacji projektu
(ang. Present Value of benefits)
PVC = wartości aktualna całkowitych wydatków, które musimy
ponieść na realizacją i eksploatację projektu (ang. Present Value
of Costs)
Pożądana wartość NPV > 0 – wpływy (przychody) z inwestycji
są większe niż koszty poniesione przy jej realizacji.
Ocena efektywności finansowej
Ocena efektywności finansowej
Wewnętrzna stopa zwrotu jest stopą zwrotu, przy której
zaktualizowana wartość netto (NPV) wynosi zero (IRR) –
maksymalny koszt kapitału po jakim może być realizowana
inwestycja aby nie przynosiła straty, a była przynajmniej neutralna).
IRR obliczamy korzystając ze wzoru:
gdzie:
r1 – stopa dyskontowa dla najbliższych zeru dodatnich wartości NPV
r2 – wyższa stopa dyskontowa
NPV1 – zaktualizowana wartości netto przy r1 (zł)
NPV2 – zaktualizowana wartości netto przy r2 (zł)
IRR > rozpatrzonej stopy dyskontowej – projekt można zaakceptować
Analiza wskaźnikowa
Rozpatrzenie zależności między wartościami sprawozdania
finansowego, np.:
– wskaźnik rentowności sprzedaży
– wskaźnik bieżącej płynności
– wskaźnik rotacji zapasów
Analiza wrażliwości i ryzyka
• Przeprowadzenie analizy ma na celu oszacowanie
trwałości finansowej projektu, która wykazuje
czy określone czynniki ryzyka nie powodują utraty
płynności finansowej projektu,
• Ocena ryzyka jest przeprowadzana poprzez:
– Wykonanie analizy wrażliwości,
– Przeprowadzenie jakościowej oceny ryzyka.
Analiza wrażliwości
Analiza wrażliwości: przedstawienie wpływu wybranych
czynników (zmiennych) na efektywność finansową danego
projektu, np. na wartość wskaźników NVP i IRR.
Podstawowe elementy procedury analizy wrażliwości:
• Zdefiniowanie istotnych czynników ryzyka, perspektywy
zmian np.: wysokości stopy dyskontowej, poziomu produkcji,
ceny jednostkowej produktów, wysokości kosztów operacyjnych.
• Ocena wpływy czynników ryzyka na trwałość finansową projektu
poprzez:
– zbadanie wpływy czynników ryzyka na stan środków
pieniężnych,
– zbadanie wpływu zmian zdefiniowanych czynników ryzyka
na wskaźniki efektywności finansowej i ekonomicznej projektu.
Analiza ryzyka
czynników jakościowych
• identyfikacja wszelkich czynników wewnętrznych i zewnętrznych oraz
opisaniu wynikających z nich zagrożeń dla realizacji przedsięwzięcia.
Do jakościowych czynników ryzyka można zaliczyć:
–
–
–
–
ryzyko formalno-instytucjonalne,
uwarunkowania społeczno-ekonomiczne,
ryzyko ekologiczne, techniczne i technologiczne,
ryzyko związane z przygotowaniem i realizacją przedsięwzięcia.
Np.
–
–
–
–
10% spadek popytu na usługi w ciągu 2 lat po zakończeniu realizacji projektu,
5% spadek taryf/cen w ciągu 2 lat po zakończeniu realizacji projektu,
20% przekroczenie budżetu inwestycji podczas wdrażania projektu,
10% wzrost najbardziej decydującego kosztu eksploatacyjnego
(np. cen paliwa w przypadku transportu miejskiego).
• ocena prawdopodobieństwa faktycznego wystąpienia danego ryzyka
poprzez przypisanie dla niego jednej z trzech kategorii
prawdopodobieństwa: niskiego, średniego, wysokiego.
• opisanie okoliczności, jakie przyczyniłyby się do wystąpienia danej
sytuacji.
Analiza ekonomiczna
•
Analiza wpływu przedsięwzięcia na poziom dobrobytu społeczności regionu
(bądź kraju) gdzie przedsięwzięcie jest realizowane. Analiza finansowa bierze
pod uwagę jedynie koszty i korzyści, które generuje przedsięwzięcie dla
inwestora. W CBA (Cost-Benefit Analysis, Analiza kosztów i korzyści, AKK)
należy uwzględnić łączne koszty i korzyści z punktu widzenia społeczności
będącej beneficjentem przedsięwzięcia. Stąd CBA określa się często jako
analizę społecznych kosztów i korzyści.
•
Punktem wyjścia do CBA/AKK są przepływy pieniężne wykorzystane
w analizie finansowej. Aby obliczyć wartość projektu dla społeczeństwa
(ENPV) dokonuje się korekt w stosunku do analizy finansowej:
–
–
–
Wyeliminowanie transferów, oznaczających wszelkie podatki, opłaty, koszty finansowe,
subsydia. Ich wykluczenie z CBA wynika z faktu, że nie stanowią one kosztu dla społeczeństwa, a
są jedynie transferem dochodów (narzędziem redystrybucji dochodów). Nie przyczyniają się do
wzrostu ani spadku dobrobytu społecznego,
Uwzględnienie efektów zewnętrznych, sytuacji gdy działalność jednego podmiotu powoduje
zmianę w dobrobycie innego podmiotu, i jednocześnie zmiana ta nie jest rekompensowana,
Wycena czynników produkcji wg cen ukrytych i kosztu alternatywnego: gdy występują
zakłócenia na danym rynku, które powodują, iż koszt czynnika produkcji różni się od kosztu jaki
ponosi społeczeństwo (monopole, ograniczenia ilościowe, regulacje cenowe).
Wytyczne oraz standardy analizy
finansowej – źródła ogólne
•
•
•
•
•
•
Wytyczne Ministra Rozwoju Regionalnego w zakresie wybranych zagadnień
związanych z przygotowaniem projektów inwestycyjnych, w tym projektów
generujących dochód (NSRO 2007 – 2013) - Ministra Rozwoju Regionalnego z
15 stycznia 2009 r.,
Dokument Roboczy Nr 4 „Wytyczne dotyczące metodologii przeprowadzenia
analizy kosztów i korzyści – nowy okres programowania 2007 – 2013”
opracowany przez Komisję Europejską Dyrekcję Generalną ds. Polityki
Regionalnej - 08/2006,
Przewodnik – Analiza kosztów i korzyści projektów inwestycyjnych opracowany
przez Komisję Europejską - Jednostkę ds. Ewaluacji Dyrekcji Generalnej –
Polityka Regionalna – zaktualizowany w 2008r.,
dla inwestycji w zakresie środowiska: Wytyczne do przygotowania inwestycji
w zakresie środowiska współfinansowanych przez Fundusz Spójności i
Europejski Fundusz Rozwoju Regionalnego w latach 2007 – 2013 opracowane
przez Jaspers,
dla innych sektorów: dodatkowe wytyczne instytucji zarządzającej dla danego
programu/sektora, (np. Niebieskie księgi dla sektora transportu), dokumenty
określające zakres studium wykonalności, itd.,
dla dużych projektów: art. 40 rozporządzenia Rady (WE) nr 1083/2006 oraz
Załącznik XXII do rozporządzenia 1828/2006 (określają zakres informacji
przedkładanych KE).