euroland wobec gro by bankructwa grecji: zjednoczony czy

Aleksandra Gwiazdowska, Anna Kuźniacka
Studenckie Koło Naukowe Bankowości
Uniwersytet Ekonomiczny w Poznaniu
„EUROLAND WOBEC GROŻBY BANKRUCTWA GRECJI: ZJEDNOCZONY
CZY PODZIELONY?”
Wstęp
W chwili podpisania w Maastricht Traktatu ustanawiającego Unię Europejską państwa
go ratyfikujące wierzyły, że uda im się stworzyć obszar jednolity, silny politycznie,
społecznie, gospodarczo z mocną walutą. Na przestrzeni lat bardziej rozwinięte państwa jak
Niemcy czy Francja pomagały rozwijać się krajom słabszym jak Grecja czy Hiszpania. Miało
to na celu wyrównanie poziomu rozwoju gospodarczego między państwami członkowskimi.
Przełomem w tej współpracy było wprowadzenie wspólnej waluty - euro, która dzięki
stabilności ekonomicznej Eurolandu była postrzegana na rynkach światowych jako
wiarygodna i pewna. Niestety kryzys finansowy, który dotarł ze Stanów Zjednoczonych
mocno zachwiał całą strefą. Wiele państw zaczęło zwiększać swój dług publiczny, nie
potrafiło poradzić sobie z narastającym deficytem. Drobne początkowo przekłamania w
obliczeniach wielkości długu i deficytu przerodziły się w ogromne rozbieżności.
Doprowadziło to do tego, że jedno z państw należących do unii walutowej stoi przed groźbą
bankructwa. Teraz pozostałe państwa muszą podjąć decyzję: czy zaryzykować stabilność
waluty i wspomóc finansowo pogrążoną Grecję czy wstrzymać się i narazić całą Wspólnotę
na rozłam.
Po wielu dyskusjach i sprzeciwach postanowiono pomóc Grecji. Trudno na razie
przewidzieć jakie konsekwencje pociągnie za sobą solidarność. Przecież nie tylko Grecja
znajduje się w ciężkiej sytuacji. Zaraz za nią w kolejce ustawiają się inne kraje, którym być
może w niedalekiej przyszłości będzie trzeba pomóc w podobny sposób. Póki co wiadomo
jedno – sny o równości gospodarczej należy chwilowo odłożyć.
1
1. Droga do Unii Gospodarczo – Walutowej (UGiW): integracja gospodarcza w
Europie.
Integracją gospodarczą nazywamy dynamiczny proces, który polega na dobrowolnym
zacieśnianiu
współpracy
ekonomicznej,
poprzez
stopniowe
eliminowanie
barier
ograniczających współpracę gospodarczą, przez co najmniej dwa niepodległe państwa1.
Rezultatami tak rozumianej integracji są przede wszystkim: ujednolicenie cen, wzrost
wymiany handlowej i rozwój ekonomiczny.
W procesie integracji można wyróżnić cztery, zasadnicze etapy:2:
1) utworzenie strefy wolnego handlu – jest to tożsame przede wszystkim z
obustronnym zniesieniem ceł oraz innych ilościowych ograniczeń w wymianie
handlowej między integrowanymi krajami;
2) utworzenie unii celnej – poza zniesieniem ceł (co było warunkiem powstania
strefy wolnego handlu) pojawia się dodatkowo wspólna, zewnętrzna taryfa celna
wobec państw, które nie biorą udziału w integracji;
3) utworzenie wspólnego rynku – warunkami występowania wspólnego rynku są
strefa wolnego handlu, unia celna oraz swobodny przepływ siły roboczej i
kapitału;
4) utworzenie unii gospodarczej i monetarnej – jest to ostatni etap integracji
gospodarczej; obejmuje opracowanie wspólnej polityki gospodarczej i monetarnej.
Celem integracji gospodarczej, która ma miejsce w Europie, było stworzenie Unii
Gospodarczej i Walutowej. Proces ten trwał wiele lat i zakończony został z dniem 1 stycznia
1999 roku, kiedy to na obszarze 12 z 15 państw, które w tamtym czasie należały do Unii
Europejskiej (UE), wprowadzono jednolitą walutę – euro.
2. Traktat z Maastricht, czyli utworzenie Unii Europejskiej.
Dnia 7 lutego 1992 r. w najstarszej holenderskiej miejscowości, 12 państw
ratyfikowało traktat, zwany Traktatem z Maastricht, który powołał do życia Unię Europejską,
będącą kolejnym etapem integracji i zacieśniania się stosunków między krajami Starego
1
Czarczyńska A., K. Śledziewska, Teoria Europejskiej Integracji Gospodarczej., Wydawnictwo C.H.BECK, Warszawa
2007, s. 4.
2
Ibidem, s. 5.
2
Kontynentu. Do krajów założycielskich należą: Belgia, Dania, Francja, Grecja, Hiszpania,
Holandia, Irlandia, Luksemburg, Niemcy, Portugalia, Wielka Brytania, Włochy.
Formalnie Traktat wszedł w życie 1 listopada 1993 r. Przyczyną opóźnienia była
przedłużająca się procedura ratyfikacyjna. Duńscy obywatele w przeprowadzonym w kraju
referendum odrzucili Traktat (50,7% przeciw; 49,3% za). Spowodowane to było ich
niechęcią wobec unii gospodarczo-walutowej (szczególnie wobec jednolitej waluty oraz
wspólnej polityki monetarnej i obronnej). Obawiali się ponadto dominacji Niemiec zarówno
w polityce jak i gospodarce UE3.
Rozwiązanie tzw. kwestii duńskiej i umożliwienie zakończenia procesu ratyfikacji
przyniosło przyznanie Danii (co wcześniej wywalczyła Wielka Brytania) odmiennego statusu.
Oba kraje są państwami z tzw. klauzulą opt-out. Oznacza to, że nie są zobowiązane do
przyjęcia euro, ale oczywiście mogą to uczynić, jeżeli tylko podejmą taką decyzję. Pozostałe
kraje członkowskie UE posiadają status państw z derogacją, co oznacza, że zobowiązane są
do przyjęcia wspólnej waluty4. Różnica między tymi statusami nie jest jednak duża, gdyż
Rada Unii Europejskiej nie narzuca żadnych terminów przyjęcia euro, pozostawiając tą
kwestię w rękach rządów.
3. Założenia unii gospodarczo-walutowej w traktacie z Maastricht.
W Traktacie z Maastricht uregulowane zostały kwestie prowadzenia przez państwa
członkowskie polityki walutowej. Regulował ponadto sposób powołania i funkcjonowanie
nowych instytucji walutowych w ramach UE oraz kryteria konwergencji, których spełnienie
jest warunkiem przystąpienia do strefy euro.
Traktat nie zakładał natomiast prowadzenia wspólnej polityki gospodarczej.
Zobowiązywał jedynie państwa członkowskie do traktowania jej jako sprawy wspólnej oraz
do koordynacji działań w jej zakresie przy pomocy Rady UE. Owa koordynacja dotyczy
rynku wewnętrznego, który opierać ma się na założeniach gospodarki wolnorynkowej oraz
wolnej konkurencji. Jednym z głównych celów polityki gospodarczej państw UE ma być
dążenie do ciągłej konwergencji osiągnięć gospodarczych5.
3
Kołodziejczyk K., Geneza wspólnej waluty euro, Wydawnictwo Naukowe SCHOLAR, Warszawa 2000, s. 41-42.
Wójcik C., Integracja ze strefą euro. Teoretyczne i praktyczne aspekty konwergencji., Wydawnictwo Naukowe PWN,
Warszawa 2008, s. 30
4
5
Kołodziejczyk K., Geneza…., op. cit. , s.72.
3
W Traktacie dużo uwagi poświęcono także polityce budżetowej, a dokładnie
deficytowi budżetowemu. Obie kwestie zostały uregulowane w następujący sposób: władze
centralne państw Unii zobowiązane są do unikania nadmiernego deficytu budżetowego.
Komisja Europejska ma prawo do prowadzenia stałego nadzoru nad rozwojem sytuacji w
celu identyfikacji kardynalnych błędów6. Ustalono, że maksymalna wielkość deficytu to 3%
PKB (tzw. wielkość referencyjna). Komisja Europejska miała obowiązek monitorowania
sytuacji budżetowej w państwach członkowskich, sprawdzania czy występujące deficyty mają
charakter trwały czy przejściowy, a następnie sporządzania odpowiedniego raportu. Jeżeli
deficyt w kraju należącym do UE okazywał się nadmierny, Komisja informowała o tym Radę,
która wysyłała państwu odpowiednie zalecenia7.
4. Kryteria konwergencji: teoria a praktyka.
Warunkiem koniecznym do pełnego uczestnictwa w UGiW (które oznacza
wprowadzenie euro) jest spełnienie tzw. kryteriów konwergencji. Ma to dowodzić dojrzałości
ekonomicznej i społecznej kraju do przystąpienia do obszaru jednowalutowego. Początkowo
niektóre kraje europejskie, szczególnie Niemcy, dążyły do wyznaczenia kryteriów, aby
ograniczyć liczbę państw, które przystąpią do Eurolandu. Było to podszyte aspiracją, by
obszar euro był silny ekonomicznie, a jego waluta była mocna. Należało zatem nie dopuścić
do niego krajów o słabszej gospodarce. Kryteria konwergencji miały być gwarancją, że strefę
euro utworzą państwa o zbliżonych, podstawowych wskaźnikach ekonomicznych. Do
kryteriów konwergencji zaliczamy8:
•
kryterium inflacyjne: stopa inflacji w kraju kandydującym nie może przekraczać o
więcej niż 1,5% średniej rocznych stóp inflacji z trzech państw o inflacji
najniższej, czyli o najbardziej stabilnych cenach;
•
kryterium fiskalne: relacja deficytu budżetowego do PKB nie może przekroczyć
3%, natomiast dług publiczny nie może być większy niż 60% PKB;
•
kryterium stopy procentowej: w okresie jednego roku poprzedzającego chwilę
dokonania oceny, średnia długoterminowa stopa procentowa nie może być wyższa
o więcej niż 2 punkty procentowe od średniej, długoterminowej stopy procentowej
6
Traktat z Maastricht, art. 104.
Bukowski S., Unia monetarna. Teoria i polityka, Difin, Warszawa 2005., s. 145.
8
Wójcik C., Integracja…, op. cit., s. 32-33.
7
4
obliczonej na podstawie trzech analogicznych stóp procentowych z krajów
o najniższej inflacji;
•
kryterium kursu walutowego: uczestnictwo waluty kraju kandydującego w
Europejskim Mechanizmie Kursowym II (ERM II) przez co najmniej dwa lata
przed
przyjęciem
wspólnej
waluty
oraz
utrzymanie
kursu
waluty
w
przewidywanych w systemie przedziałach, tzn. +/- 15% wokół parytetu
centralnego; ponadto kurs waluty nie może być w tym dwuletnim okresie
dewaluowany wobec żadnej waluty krajów UE.
Kryteria konwergencji należy spełnić, by móc wprowadzić w kraju euro. Nie oznacza to
jednak, że później nie należy się do nich stosować. W teorii UGiW zakładano, że tych
wytycznych należy się trzymać również po wstąpieniu do strefy euro. Niestety wobec
pustoszącego Europę kryzysu finansowego, teoria rozmija się z praktyką. Nawet takie
mocarstwa jak Niemcy mają problem z wypełnieniem kryteriów konwergencji. Tabele 1 i 2
przedstawiają jak w tej chwili kształtują się odpowiednie wskaźniki w wybranych państwach.
Tabela nr 1. Kryterium fiskalne.
Kryterium fiskalne
kraj
dług publiczny (%PKB)
deficyt budżetowy (%PKB)
Luksemburg
15,0
2,2
Finlandia
41,3
2,8
Cypr
53,2
3,5
Irlandia
65,8
12,5
Portugalia
77,4
8,0
Grecja
112,6
12,7
Źródło: opracowanie własne na podstawie: Monitor konwergencji nominalnej, marzec 2010
Kryterium fiskalne przysparza obecnie najwięcej problemów krajom Eurolandu. Tylko
dwa państwa utrzymują deficyt i dług publiczny na wymaganym poziomie: Luksemburg oraz
Finlandia. Są to również jedyne państwa, które obecnie wypełniają wszystkie kryteria
konwergencji. Natomiast wartość długu publicznego w pogrążonej w kryzysie Grecji jest
prawie dwukrotnie wyższa od dopuszczalnej, a wartość deficytu ponad cztery razy. Te
wskaźniki doskonale obrazują w jak opłakanej sytuacji znajduje się grecka gospodarka.
5
Tabela nr 2. Kryterium inflacyjne i stopy procentowej
Kryterium inflacyjne i stopy procentowej
kraj
inflacja (%)9
długoterminowa stopa procentowa
(%)10
Luksemburg
0,3
4,2
Finlandia
1,6
3,7
Cypr
0,3
4,6
Irlandia
-2,0
5,2
Portugalia
-0.9
4,2
Grecja
1,4
5,2
Źródło: opracowanie własne na podstawie: Monitor konwergencji nominalnej, marzec 2010
Kryteria inflacyjne i długoterminowej stopy procentowej na razie są wypełniane przez
państwa strefy euro. Stanowią one natomiast wyzwanie dla krajów, które do tej strefy chcą
dołączyć.
5. Grecja zagrożona bankructwem
Sytuacja finansowa Grecji w ostatnim czasie nie należy do najlepszych. Ukrywane
przez lata prawdziwe oblicze greckich finansów publicznych nagle ujrzało światło dzienne.
Nieadekwatna
metodologia
i
brak
rzetelnych
danych
do
obliczania
wielkości
makroekonomicznych budowała zbyt optymistyczny obraz greckiej gospodarki wśród opinii
publicznej11. Przykładowo, grecki rząd podawał, że deficyt w latach 2000-2003 utrzymywał
się na poziomie 1,4-2% PKB. Jednak Eurostat skorygował te dane do poziomu 3,74,6% PKB. Oznacza to, że faktycznie Grecja nie spełniała kryteriów z Maastricht, co nie
pozwoliłoby na jej pełne uczestnictwo w UGiW. W rzeczywistości grecki budżet był w
gorszym stanie niż to przedstawiano, a wydatki finansowano nowymi emisjami obligacji, co
dodatkowo powiększało dziurę w budżecie.
Kłopoty finansowe Grecji powiększyły się również wraz z organizacją Letnich Igrzysk
Olimpijskich w 2004 roku. Był to dotychczas najmniejszy kraj, który zdecydował się
zorganizować Igrzyska na tak dużą skalę. Grecy wydali na to wydarzenie aż 15 mld euro.
9
wartość referencyjna 1,7
wartość referencyjna 5,7
11
Report on Greek Government deficit and debt statistics;
http://epp.eurostat.ec.europa.eu/cache/ITY_PUBLIC/COM_2010_REPORT_GREEK/EN/COM_2010_REPORT_GREEKEN.PDF
10
6
Deficyt budżetowy wyniósł wtedy już 6,1%, co dwukrotnie przekraczało dopuszczalne
granice ustalone przez Unię Europejską. Dziura w budżecie Grecji powiększyła się również
przed wyborami parlamentarnymi w 2009 r. Konserwatywny rząd nie był skłonny cięciu
wydatków w celu naprawy sytuacji gospodarczej kraju, co dodatkowo zwiększyło deficyt
budżetu12. Dodatkowo, nowy rząd ujawnił deficyt na poziomie 12,7% PKB, podczas gdy
Eurostat ogłosił, że deficyt budżetowy Grecji wyniósł wtedy 13,6% PKB. W końcu, bez
wpływu na grecką gospodarkę nie pozostało również ogólnoświatowe spowolnienie
gospodarcze w wyniku światowego kryzysu.
Na skutki pogarszającej się sytuacji gospodarczej Grecji nie trzeba było długo czekać.
W grudniu 2009 r. agencja ratingowa Fitach obniżyła rating kraju do poziomu BBB+ z
perspektywą negatywną. Oznacza to, że Grecja jest jedynym krajem strefy euro z oceną
poniżej A. Niski rating utrudnia używanie swoich obligacji do zabezpieczenia zobowiązań
zaciągniętych w EBC oraz podnosi koszty emisji obligacji, w związku z koniecznością
ustalenia ich wyższego oprocentowania. Giełda ateńska zanotowała największe w Europie
spadki; główny indeks stracił aż 6%. Z kolei, agencja Standard & Poor’s ogłosiła Grecję jako
najbardziej zagrożony destabilizacją sektora finansowego kraj wśród krajów rozwiniętych w
Europie13.
Problemem w Grecji są także: nadmiernie rozwinięty sektor publiczny, nieefektywnie
działające instytucje, rozrzutność, niedobór odpowiednio wykwalifikowanych pracowników,
duże znaczenie związków zawodowych, czy szara strefa. Mogłoby się wydawać, że do
kryzysu w Grecji mógł przyczynić się styl życia Greków, czyli zbyt mało pracują przy za
dużych zarobkach i życie ponad stan. Jednak taka sytuacja dotyczy sektora publicznego,
gdzie duże znaczenie odgrywa protekcjonizm i zależności partyjne. Ogólnie rzecz biorąc,
Grecy pracują średnio 41 godzin tygodniowo, a wiek emerytalny jest nawet dłuższy niż w
Niemczech14. Jednak w sektorze publicznym zdarza się, że na emeryturę przechodzi się w
wieku 50 lat. Dodatkowo dużym problemem jest korupcja w Grecji. W rankingu
Transparency International Grecja jest najbardziej skorumpowanym krajem w Unii
Europejskiej. W 2009 r. znalazła się na 71. miejscu na liście 180 krajów prześwietlonych
12
Grecja coraz bliżej bankructwa;
http://www.gazetaprawna.pl/wiadomosci/artykuly/375450,grecja_coraz_blizej_bankructwa. html
13
Długi pogrążają Grecję, inwestorzy coraz bardziej zmartwieni; http://gospodarka.gazeta.pl/Gielda/1,94782,7345262,Dlugi_
pograzaja_Grecje__inwestorzy_coraz_bardziej.html
14
Grecja - kto za to zapłaci, czemu my i dlaczego tak dużo?; http://wiadomosci.wp.pl/kat,118036,title,Grecja-kto-za-tozaplaci-czemu-my-i-dlaczego-tak-duzo,wid,12234230,wiadomosc.html?ticaid=1a67f&_ticrsn=3
7
przez TI pod kątem łapówkarstwa. Korupcja uszczupla grecką gospodarkę o 1 mld euro
rocznie15.
Trudna sytuacja w kraju zmusiła rząd do przeprowadzenia reform mających ocalić
gospodarkę, m.in.: zamrożono płace w budżetówce, ograniczono zatrudnienie w sektorze
publicznym oraz zlikwidowano trzynastą i czternastą pensję dla pracowników. Tego typu
reformy nie należą do przyjaznych społeczeństwu, w związku z czym na przełomie lutego i
marca 2010 r. Grecję opanował szereg strajków generalnych. Organizowały je największe
centrale związkowe w proteście przeciw planom oszczędnościowym rządu mającym
ograniczyć deficyt budżetowy i olbrzymie zadłużenie zewnętrzne Grecji. W obliczu
pogarszającej się sytuacji rząd Grecji w maju 2010 r. zdecydował się poprosić o pomoc kraje
UE oraz MFW.
6. Pakiet pomocowy dla Grecji
Pomoc finansowa dla Grecji ma wynieść w sumie 110 mld euro do 2012 r. Kraje euro
mają wspomóc Grecję 80 mld euro, a MFW ma wyłożyć 30 mld euro. Program ten ma pomóc
Grecji odzyskać płynność finansową i odzyskać minimum zaufania na rynkach finansowych.
Istniały obawy, że pomoc dla Grecji z MFW będzie niezgodna ze statutem tej instytucji.
MFW, bowiem może udzielić wsparcia krajom w razie problemów z polityką monetarną.
Grecja natomiast boryka się z trudnościami w sferze fiskalnej. Środki z MFW będą udzielone
w formie oprocentowanej na poziomie ok. 6% trzyletniej pożyczkę typu standby16.
Wsparcie ze strony krajów strefy euro będzie miała formę dobrowolnych
bilateralnych pożyczek oprocentowanych 5% w skali roku. Oznacza to, że jeśli Grecja
wywiąże się z tych zobowiązań na określonych warunkach, państwa udzielające pomocy
mogą na tym nawet zarobić. Jednakże jeśli Grecji się to nie uda, wówczas owa pomoc będzie
po prostu wykupieniem greckich długów. To z kolei, jest niezgodne z artykułem 104b traktatu
z Maastricht17:
„1. Wspólnota nie odpowiada za zobowiązania rządów centralnych, władz
regionalnych, lokalnych lub innych władz publicznych, innych instytucji lub przedsiębiorstw
publicznych Państwa Członkowskiego, ani ich nie przejmuje, z zastrzeżeniem wzajemnych
gwarancji finansowych dla wspólnego wykonania określonego projektu. Państwo
15
Światowy Barometr Korupcji; http://www.skarbiec.biz/gospodarka/31_05_2010_wiadomosci.htm
Europa uzgodniła warunki pomocy dla Grecji; http://wiadomosci.onet.pl/2153642,10,1,1,,item.html
17
Traktat z Maastricht, art. 104b
16
8
Członkowskie nie odpowiada za zobowiązania rządów centralnych, władz regionalnych,
lokalnych lub innych władz publicznych, innych instytucji lub przedsiębiorstw publicznych
innego Państwa Członkowskiego, ani ich nie przejmuje, z zastrzeżeniem wzajemnych
gwarancji finansowych dla wspólnego wykonania określonego projektu.”
Pomoc krajów strefy euro dla Grecji nie do końca jest również zgodna z artykułem
103a tegoż traktatu. Jest tam bowiem mowa o pomocy dla kraju w wypadku zagrożenia
państwa wynikającego z nadzwyczajnych i niezależnych od niego okoliczności oraz o
przypadku klęski żywiołowej. Sytuacja Grecji nie jest ani klęską żywiołową, ani sytuacją, na
którą sama Grecja nie miałaby wpływu. Treść niniejszego artykułu18:
„2. W przypadku gdy Państwo Członkowskie ma trudności lub jest istotnie zagrożone
poważnymi trudnościami z racji nadzwyczajnych okoliczności pozostających poza jego
kontrolą, Rada, stanowiąc jednomyślnie na wniosek Komisji, może przyznać danemu Państwu
Członkowskiemu, pod pewnymi warunkami, wspólnotową pomoc finansową. Gdy poważne
trudności są spowodowane klęskami żywiołowymi, Rada stanowi większością kwalifikowaną.
Przewodniczący Rady informuje Parlament Europejski o podjętej decyzji.”
Grecja nie otrzymuje pomocy z zewnątrz na darmo. Rząd premiera Jeoriosa Papandreu
zobowiązał się do wypełnienia określonego planu oszczędnościowego, który poprawi sytuację
gospodarczą kraju. Założeniem podejmowanych reform i cięć budżetowych jest zmniejszenie
deficytu z blisko 14% w 2009 r. do poniżej 3% PKB do 2014 r., tj. o 30 mld euro.
Jednocześnie przewiduje się, że helleńska gospodarka będzie w fazie recesji do roku 2011.
Jednakże w końcu ma doprowadzić do 1,1% wzrostu gospodarczego w 2012 r.19 Powzięty
plan naprawy gospodarki obejmuje20:
− zmniejszenie oraz zamrożenie wynagrodzeń i emerytur w sektorze państwowym przez
okres 3 lat;
− likwidacja 13. i 14. pensji w budżetówce;
− dodatki do wynagrodzeń pracowników sektora państwowego, które jeszcze nie zostały
zmniejszone, będą zredukowane o 8%;
18
Traktat z Maastricht, art. 103b
Grecja dostanie 110 mld euro pomocy od krajów euro i MFW; http://wyborcza.biz/biznes/1,101562,7839854,
Grecja_dostanie_110_mld_euro_pomocy_od_krajow_euro.html
20
Grecja podnosi podatki i zaostrza kontrole; http://podatki.gazetaprawna.pl/artykuly/404414,grecja_podnosi_
podatki_i_zaostrza_kontrole.html oraz Plan oszczędnościowy Rządu Grecji.; http://athens.trade.gov.pl/pl/
WiadomoscizGrecji/article/detail,3713,Plan_oszczednosciowy_Rzadu_Grecji.html
19
9
− drastyczne zmiany w warunkach zatrudnienia w sektorze prywatnym wpływające:
wynagrodzenie minimalne, ograniczenia w zwolnieniach grupowych, arbitraż w
negocjacjach umów zbiorowych oraz cięcia w odprawach;
− podniesienie wieku emerytalnego;
−
zwiększenie VAT-u z 21% do 23% na wszystkie towary handlowe oraz z 10% do
11% na towary podstawowe i użyteczności publicznej;
− wprowadzenie 1-procentowego podatku dla najzamożniejszych osób fizycznych,
których dochody za 2008 rok przekroczyły 100 tys. euro;
− wprowadzenie podatku od luksusu;
− zaostrzenie kontroli podatkowych i walka z szarą strefą;
− podwyższenie akcyzy na wyroby tytoniowe, alkohol i paliwo o 10%;
− podniesienie podatków i opłat licencyjnych na gry hazardowe i elektroniczne.
Grecja zwróciła się o wypłatę pierwszej części środków. Państwa strefy euro, głównie
Niemcy i Francja mają wyłożyć 14,5 mld euro, a MFW – 5,5 mld euro. Do 19 maja 2010 r.
Grecja potrzebuje 8,5 mld euro na wykup 10-letnich obligacji, bo w innym razie groziłoby jej
całkowite bankructwo21.
Koszty pomocy poniosą wszyscy mieszkańcy Eurolandu. Według Eurostatu Euroland
ma 323,3 mln mieszkańców, a wsparcie finansowe udzielone Grecji jest na poziomie 110 mld
euro. Z tych danych można wyliczyć, że koszty pomocy greckiej gospodarce przypadające na
jednego mieszkańca obywatela strefy euro wyniosą 340,24 euro. Przyjmując średni kurs euro
według NBP z dnia 12.05.2010 r. na poziomie 3,99 zł, koszty te wynoszą ok. 1360 zł na
jednego mieszkańca strefy euro.
7. Państwa członkowskie wobec pomocy dla Grecji
Sytuacja kryzysu gospodarczego w Grecji wywołała wiele dyskusji wśród krajów
europejskich. Niektóre kraje obawiały się, że pomoc finansowa udzielona Grecji nie rozwiąże
całkowicie powstałego problemu, lecz tylko odwlecze go w czasie. Poza tym, były głosy, że
Grecja może znów zwrócić się o ponowne finansowanie z zewnątrz w razie niepowodzenia
21
Europejski plan pomocy dla Grecji – szczegóły; http://www.psz.pl/tekst-31084/Europejski-plan-pomocy-dla-Grecjiszczegoly
10
powziętych reform. Z kolei, środki uzyskane zbyt niskim kosztem mogą być nieefektywnie
wykorzystane . Udział krajów w programie pomocy dla Grecji (w miliardach euro) wynosi22:
− MFW – 30
− Niemcy – 22,4
− Francja – 16,8
− Włochy – 14,8
− Holandia – 4,7
− Portugalia - 2
− Finlandia – 1,6
− Irlandia – 1,3
− Słowacja – 0,8
− Słowenia – 0,38
− Luksemburg – 0,24
− Malta – 0,03
− Hiszpania, Belgia, Austria, Cypr – 14,95
Spośród wszystkich 16 krajów strefy euro uczestniczących w planie ratunkowym,
największy sprzeciw zgłaszały Niemcy, ponieważ jako największy płatnik UE będą w
największym stopniu w nim uczestniczyć. Ponadto, sami borykają się z rekordowo wysokim
zadłużeniem budżetu w wysokości 80 mld euro. Krajem przeciwnym programowi wsparcia
Grecji była też Finlandia, bo jako jeden z niewielu krajów członkowskich spełnia w pełni
kryteria konwergencji. Z kolei, Holandia domaga się konkretnych warunków spłaty i obietnic
koniecznych reform przed udzieleniem pomocy greckiemu budżetowi. Po drugiej stronie
były: Włochy, Francja, Hiszpania i Luksemburg.
Zakończenie
Kryzys gospodarczy, który dotknął Grecję wprowadził wiele nowych pytań o
przyszłość samej Grecji, ale również całej strefy euro. Na światło dzienne wyszły problemy
greckiego rządu, nadmiernie rozdęty budżet i nieefektywna polityka socjalna. Dodatkowo
powstałe problemy spotęgowało nagłe odkrycie wielkości deficytu i długu publicznego
22
Europejski plan pomocy dla Grecji – szczegóły; http://www.psz.pl/tekst-31084/Europejski-plan-pomocy-dla-Grecjiszczegoly
11
Grecji. Było to wynikiem odmiennej metodologii obliczania tych wielkości oraz zatajania
pewnych danych i dokumentów przez rząd grecki.
Powstały także obawy czy takie problemy nie dotkną innych krajów europejskich.
Najbardziej zagrożonymi krajami, które określanymi jako PIGS są: Portugalia, Włochy,
Grecja i Hiszpania. By w przyszłości było łatwiej uniknąć podobnych załamań
gospodarczych, strefa euro musi wypracować nowe sposoby kontrolowania sytuacji krajów
członkowskich. Pomóc w tym mogą np.: stworzenie własnych funduszy ratunkowych,
mechanizm koordynacji gospodarczej szerszy niż wspólna waluta, otwarty rynek, wspólna
polityka socjalna, wspólne podatki oraz euro jako globalna waluta rezerwowa.
Bibliografia:
1. Bożyk P., Międzynarodowe stosunki ekonomiczne, Polskie Wydawnictwo Ekonomiczne, Warszawa 2008
2. Bukowski S., Unia monetarna. Teoria i polityka, Difin, Warszawa 2005.
3. Czarczyńska A.,Śledziewska K., Teoria Europejskiej Integracji Gospodarczej, Wydawnictwo C.H.BECK, Warszawa
2007.
4. EURO. Doświadczenia i perspektywy, red. Witkowska J., Wydawnictwo Uniwersytetu Łódzkiego, Łódź 2007.
5. Kołodziejczyk K., Geneza wspólnej waluty euro, Wydawnictwo Naukowe SCHOLAR, Warszawa 2000.
6. Oręziak L., EURO nowy pieniądz, wyd. 2 poprawione, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa 2003.
7. Wójcik C., Integracja ze strefą euro. Teoretyczne i praktyczne aspekty konwergencji., Wydawnictwo Naukowe PWN,
Warszawa 2008.
8. Traktat z Maastricht
9. http://nbp.pl
10. http://epp.eurostat.ec.europa.eu/
11. http://wyborcza.biz/
12. http://wiadomosci.onet.pl/
13. http://podatki.gazetaprawna.pl/
14. http://gospodarka.gazeta.pl
15. http://www.skarbiec.biz
16. http://www.gazetaprawna.pl
17. http://athens.trade.gov.pl
12
Abstrakt
W pierwotnej koncepcji strefy euro mogły do niej należeć wyłącznie kraje, które
spełniały kryteria konwergencji przed i po przystąpieniu do unii walutowej. Niestety, w
obliczu światowego kryzysu sytuacja drastycznie się zmieniła. Wiele państw ma problemy z
wypełnieniem wcześniej wyznaczonych kryteriów. Najgorzej przedstawia się sytuacja
finansowa Grecji. Wpływa to niekorzystnie na całą strefę, a przede wszystkim na kurs euro.
Państwa należące do Eurolandu podjęły decyzję o znacznej pomocy finansowej dla
zagrożonej bankructwem Grecji, która podzieliła je na zwolenników i przeciwników
ingerencji. Czy wesprzeć Grecję? I czy obawy Niemiec o osłabienie euro są słuszne, a plotki
o ich wystąpieniu ze strefy bezpodstawne?
13