18 Jolanta Lewko

18 Jolanta Lewko
04-12-2006
12:46
Page 50
Znaczenie edukacji w poprawie jakoÊci ˝ycia
pacjentów z neuropatià cukrzycowà
1
2
Jolanta Lewko , Wies∏aw Zarzycki , Jan Kochanowicz
3
1
2
Zak∏ad Piel´gniarstwa Ogólnego, Akademia Medyczna w Bia∏ymstoku, Klinika Endokrynologii, Diabetologii i Chorób Wewn´trznych,
3
Akademia Medyczna w Bia∏ymstoku, Klinika Neurochirurgii, Akademia Medyczna w Bia∏ymstoku
Neuropatia cukrzycowa zaliczana jest do najbardziej rozpowszechnionego powik∏ania cukrzycy, uwa˝a si´, ˝e cierpi na nià
oko∏o 110 mln ludzi na ca∏ym Êwiecie a najpowa˝niejszym jej
powik∏aniem jest owrzodzenie i amputacja stopy (7).
Odsiebna symetryczna polineuropatia jest najcz´stszà postacià neuropatii cukrzycowej i polineuropatià najcz´Êciej wyst´pujàcà w populacji. Objawy jej pojawiajà si´ zwykle w przebiegu rozpoznanej i leczonej cukrzycy, zazwyczaj po kilku latach trwania choroby, mogà te˝ byç pierwszym jej objawem,
sk∏aniajàcym pacjenta do szukania pomocy lekarskiej, szczególnie w cukrzycy typu II (6).
Polineuropatia jest g∏ównym czynnikiem rozwoju stopy cukrzycowej. Objawy kliniczne wyra˝ajà si´ wyst´powaniem subiektywnych zaburzeƒ czucia (bóle, parestezje) i upoÊledzeniem czucia skórnego w odsiebnych cz´Êciach koƒczyn (niedoczulica w postaci „skarpetek“ i „r´kawiczek“), zaburzeniami
czucia u∏o˝enia palców stóp, zniesienie odruchów fizjologicznych. Dodatkowo odwodnienie oraz utrata spr´˝ystoÊci skóry,
obrz´k i deformacja stopy w póêniejszym czasie doprowadza
do owrzodzeƒ troficznych (1, 3, 5, 6).
W badaniu klinicznym zaleca si´ co najmniej raz w roku prowadzenie oceny stóp pod kàtem integralnoÊci skóry, ucieplenia,
modzeli, deformacji kostnych, czucia dotyku monofilamentem
(Semmes i Weinstein) o nacisku 10 g i wibracji za pomocà wide∏ek stroikowych o cz´stotliwoÊci nie innej ni˝ 128 Hz. W dorocznej kontroli nale˝y uwzgl´dniç kontrol´ stanu skóry, naczyƒ
– szczególnie w kierunku chorób t´tnic obwodowych oraz biomechanik´ stóp, istotnym post´pem w diagnozowaniu polineuropatii sta∏o si´ wprowadzenie badaƒ elektrofizjologicznych
mi´Êni i nerwów (4, 5, 6, 9). W ocenie uwzgl´dnia si´ równie˝
stan higieny oraz rodzaj noszonego obuwia i skarpet.
W profilaktyce powik∏ania, jakim jest neuropatia cukrzycowa
dzia∏ania powinny zmierzaç w dwóch kierunkach: edukacji pacjenta i edukacji personelu fachowego.
W zindywidualizowanym podejÊciu do pacjenta nale˝y wziàç
pod uwag´ stan psychiczny chorego, który wp∏ywa na niemal
wszystkie aspekty post´powania terapeutycznego. Niew∏aÊci-
50 • Standardy Medyczne 2006
we stosowanie si´ do zaleceƒ cz´sto wià˝e si´ z problemami
natury psychologicznej w zwiàzku z tym ma∏o skuteczna jest
edukacja pacjenta polegajàca tylko na przekazywaniu informacji (8). American Diabetes Association zaleca aby w ca∏oÊciowej
ocenie pacjentów z cukrzycà przeprowadzaç badania obejmujàce m.in. stosunek pacjenta do choroby, oczekiwania co do leczenia i jego wyników, nastrój, jakoÊç ˝ycia (ogólnà i zwiàzanà
z cukrzycà), sytuacj´ finansowà i spo∏ecznà oraz stan emocjonalny chorego, jak równie˝ wywiad w kierunku chorób psychicznych (5). Badania naukowe dowodzà, ˝e komplikacje w obr´bie
stóp u pacjentów z cukrzycà majà wp∏yw na ich jakoÊç ˝ycia (2).
Rozwój piel´gniarstwa da∏ mo˝liwoÊç ukierunkowywania dzia∏aƒ piel´gniarskich na ocen´ i popraw´ jakoÊci ˝ycia cz∏owieka
w chorobie. Nadrz´dnym zadaniem piel´gniarki, jako cz∏onka
zespo∏u terapeutycznego, jest profesjonalne przygotowanie pacjentów do samoopieki i samopiel´gnacji szczególnie w profilaktyce groênych powik∏aƒ jakie niesie za sobà choroba przewlek∏a.
PiÊmiennictwo:
1. Gryz E, Szermer P, Galicka-Lata∏a D i wsp. Metody rozpoznawania
i oceny neuropatii cukrzycowej. Przeglàd piÊmiennictwa oraz doÊwiadczenia w∏asne. Przeglàd Lekarski, 2004, 61: 25-29.
2. Price P. Diabetic foot: Quality of life. Quality of Life. 2004, 39: 129131.
3. RoÊciszewska-Koziarska M. Wczesna diagnostyka neuropatii cukrzycowej i prewencji amputacji koƒczyn dolnych, u chorych na cukrzyc´, w warunkach praktyki lekarza poz, ze szczególnym uwzgl´dnieniem monofilamentu nylonowego (Semmes-Weinstein) 5.07/10.
Medycyna Rodzinna, 2001, 3-4: 14.
4. Sieradzki J. Choroby wewn´trzne. Medycyna Praktyczna, Kraków
2005, 1179-1215.
5. Standards of medical care in diabetes American Diabetes Association Diabetes Care, 2005, 28: 4-36.
6. Tatoƒ J. (red.): Powik∏ania cukrzycy. Wydawnictwo Lekarskie PZWL,
1995.
7. Vinik AI, Park TS, Stansberry KB, Pittenger G.L. Diabetic neurophaties. Diabetologia. 2000, 43: 957-973.
8. Zalecenia kliniczne dotyczàce post´powania u chorych na cukrzyc´.
Diabetologia Praktyczna, 2006, 7: 1-44.
9. Zalecenia kliniczne dotyczàce post´powania u chorych na cukrzyc´
2005. Stanowisko Polskiego Towarzystwa Diabetologicznego. Medycyna Praktyczna 2005, 4: 27-87.
18 Jolanta Lewko
04-12-2006
12:46
Page 51
Importance of education in improving the quality
of life of patients with diabetic neuropathy
1
2
Jolanta Lewko , Wies∏aw Zarzycki , Jan Kochanowicz
1
3
2
Department of General Nursing, Medical University, Bia∏ystok, Clinic of Endocrinology, Diabetology and Internal Diseases, Medical
3
University, Bia∏ystok, Clinic of Neurosurgery, Medical University, Bia∏ystok
Diabetic neuropathy belongs to the most common diabetes
complications, it is estimated that about 110 million people suffer from neuropathy. Its most serious complication is foot ulcer
and amputation (7).
Distal symmetric neuropathy is the most common type of
diabetic neuropathy and the most common polyneuropathy in
the population. The symptoms usually appear in the course of
diagnosed and treated diabetes, after a couple of years of disease duration, but they can also be the first symptom of the disease making patient seek medical advice, especially in type
2 diabetes (6).
Polyneuropathy is the main factor of development of diabetic foot. Clinical symptoms include subjective sensory abnormalities (pains, paresthesias), loss of feeling in distal parts of
the limbs (feelings of numbness or deadness, described as
being akin to wearing gloves or socks), loss of feeling in the toes and feet, areflexia. Additionally dehydration, loss of skin elasticity, oedema and foot deformation lead to trophic ulcerations
(1, 3, 5, 6).
Clinical examination should at least once a year include feet
examination: skin integrity, raised temperature, callouses, bone
deformations, measurement of sensation using a 10 g monofilament (Semmes-Weinstein), vibration perception using tuning
fork (128 Hz). The examination should also consider the control
of skin and vessels – particularly towards peripheral arterial disease – and foot biomechanics; introduction of electrophysiological examinations of muscles and nerves was a significant progress in diagnosing (4,5,6,9). The examination should also include assessment of feet hygiene and inspection of footwear.
Prophylaxis of neuropathy should include education of both
the patient and the medical staff.
In an individualized approach to a patient one should take into consideration his psychological status which influences nearly all aspects of therapeutic management. Patient non-com-
pliance is often related to psychological problems, therefore
education limited to passing on information is not very effective
(8). American Diabetes Association recommends that patient’s
assessment should include attitudes about the illness, expectations for medical management and outcomes, affect/mood, general and diabetes-related quality of life, resources (financial,
social, and emotional), and psychiatric history (5). Scientific research show that feet complications in diabetic patients influence their quality of life (2). Development of nursing offered a possibility to direct nursing activities to assessment and improvement of quality of life of a sick person. The primary task of a nurse as a member of a therapeutic team is to prepare patients to
self-care and self-nursing, particularly in prophylaxis of serious
complications of chronic diseases.
References:
1. Gryz E, Szermer P, Galicka-Lata∏a D i wsp. Metody rozpoznawania
i oceny neuropatii cukrzycowej. Przeglàd piÊmiennictwa oraz doÊwiadczenia w∏asne. Przeglàd Lekarski, 2004, 61: 25-29.
2. Price P. Diabetic foot: Quality of life. Quality of Life. 2004, 39: 129131.
3. RoÊciszewska-Koziarska M. Wczesna diagnostyka neuropatii cukrzycowej i prewencji amputacji koƒczyn dolnych, u chorych na cukrzyc´, w warunkach praktyki lekarza poz, ze szczególnym uwzgl´dnieniem monofilamentu nylonowego (Semmes-Weinstein) 5.07/10.
Medycyna Rodzinna, 2001, 3-4: 14.
4. Sieradzki J. Choroby wewn´trzne. Medycyna Praktyczna, Kraków
2005, 1179-1215.
5. Standards of medical care in diabetes American Diabetes Association Diabetes Care, 2005, 28: 4-36.
6. Tatoƒ J. (red.): Powik∏ania cukrzycy. Wydawnictwo Lekarskie PZWL,
1995.
7. Vinik AI, Park TS, Stansberry KB, Pittenger GL. Diabetic neurophaties. Diabetologia. 2000, 43: 957-973.
8. Zalecenia kliniczne dotyczàce post´powania u chorych na cukrzyce.
Diabetologia Praktyczna, 2006, 7: 1-44.
9. Zalecenia kliniczne dotyczàce post´powania u chorych na cukrzyc´
2005. Stanowisko Polskiego Towarzystwa Diabetologicznego. Medycyna Praktyczna 2005, 4: 27-87.
2006, Standardy Medyczne • 51