DO, CZEGO POTRZEBNA DZIECKU GRUPA RÓWNIEŚNICZA

DO, CZEGO POTRZEBNA DZIECKU GRUPA RÓWNIEŚNICZA?
RELACJE DZIECKA Z RÓWIEŚNIKAMI I ICH ZNACZENIE DLA ROZWOJU.
Życie dorosłej osoby oparte jest na nieustannych kontaktach z innymi, w miejscu pracy,
szkole, ulicy. Od satysfakcjonujący relacji z drugim człowiekiem zależy w głównej mierze, jakośd
odczuwanego szczęścia, zadowolenia z życia. Zatem, jeśli jednym z głównych zadao, przed którymi
staje rozwijająca się dziecko jest budowanie relacji interpersonalnych ( z drugim człowiekiem) warto
pochylid się nad właściwościami takich związków w okresie dzieciostwa oraz ich konsekwencją dla
dalszego rozwoju dziecka.
Początki tworzenia pierwszych relacji sięgają okresu niemowlęcego, już od narodzin dzieci
posiadają predyspozycje do nawiązywania relacji z innymi ludźmi np. poprzez kontakt wzorkowy,
uśmiech. Doświadczenia pierwszych relacji związane są z osobami rodziców, a szczególnie z matką i
opierają się na tworzeniu tak zwanej bezpiecznej bazy, czyli poczucia bezpieczeostwa, ochrony,
miłości, dzięki której dziecko może poznawad i eksplorowad otaczające środowisko i każdorazowo, do
której może powracad w momentach zagrożenia, strachu. Rodzina jest pierwszą grupą, która
wprowadza dziecko w życie społeczne, a także często poprzez stosowane metody wychowawcze
wpływa na kształtowanie cech osobowości dziecka, które mają odzwierciedlanie w relacjach z
rówieśnikami. Relacje rodzinne i rówieśnicze są ze sobą wzajemnie powiązane, a każde z nich
odgrywa ważną rolę na różnych etapach rozwoju dziecka z tendencją w kierunku usamodzielniania
się, tworzenia trwałych relacji z rówieśnikami, pierwszych przyjaźni. Począwszy od form kontaktu z
rówieśnikami, jakimi są zabawy dla dziecka ich ewaluacja następuje od zabaw równoległych, czyli
takich, w których dziecko bawi się samo w towarzystwie drugiego bawiącego się dziecka po zabawy
wspólne, uruchamiające cały proces wzajemnego kontaktu. Ważną umiejętnością społeczną dla
dziecka w tym czasie jest umiejętnośd wchodzenia do grupy. Umiejętnośd ta pozwala odnaleźd się
dziecku w sytuacji pierwszego, nowego kontaktu z grupą rówieśniczą na zajęciach sportowych,
treningach, lub innych formach spędzania czasu wolnego dziecka. Jak zaobserwowano dzieci, które
posiadają tą umiejętnośd najpierw obserwują przez pewien czas grupę, a później próbują w tym
uczestniczyd. Dzieci, którym brakuje tej umiejętności często usiłują zyskad akceptacje poprzez agresję
lub przeszkadzanie w danej aktywności. Umiejętnośd wchodzenia do grupy rówieśniczej przez dziecko
sprzyja zaangażowaniu w daną formę aktywności dziecka, wytwarza w dziecku przekonania o
akceptacji grupy i swoich pozytywnych cechach. Dzieci, które mają z tą umiejętnością kłopot mogą
spotkad się odrzuceniem przez grupę rówieśniczą lub trudniejszym wkroczeniem w szeregi kolegów.
Umiejętnośd ta należy do kategorii umiejętności społecznych, dlatego, aby zapobiec sytuacją
odrzucenia, trudności w kontaktach z rówieśnikami, braku akceptacji, zwraca się uwagę na
odpowiedni trening, czyli stwarzanie dziecku możliwości do rozwoju takich umiejętności. Dobra
formą wszelkich treningów umiejętności społecznych są dla dziecka ajęcia poszkolne/przedszkolne w
postaci zajęd sportowych, gdzie dziecko uczy współpracowad się z grupą i uczestniczyd w życiu grupy,
jednak pod bacznym okiem trenera, prowadzącego. W pierwszych latach dzieciostwa istotnym
elementem wpływającym na nawiązywanie znajomości, przyjaźni są wspólne zainteresowania. Na
przykład wśród chłopców popularne są zabawy, aktywności rywalizacyjne, siłowe, zadaniowe,
których zazwyczaj dziewczynki w tym wieku unikają. Dzięki takim aktywnością chłopcy uczą się
kontaktów ze swoją płcią oraz zachowao, które pozwalają odnaleźd się w takim środowisku.
Najbardziej charakterystyczną cechą wzajemnych relacji dzieci w okresie przedszkola i pierwszych lat
szkoły podstawowej jest ścisły podział na grupy według płci, chłopcy przebywają i bawią się w
grupach rówieśniczych tylko wyłącznie w towarzystwie chłopców, natomiast dziewczynki w swoim
własnym. Zjawisko to ma miejsce prawdopodobnie we wszystkich kulturach świata. Istotnym
czynnikiem, który wpływa na relacje dziecka jest jego poziom rozwoju emocjonalnego, czyli pewien
moment rozwojowy, w którym się znajduje i jest charakterystyczny dla danego okresu wieku. I tak na
przykład do 7 roku życia charakterystyczny jest dla dziecka egocentryzm, który przejawia się
tendencją do spostrzegania świata jedynie z własnej perspektywy i braku świadomości, że może byd
on odmienny od perspektywy innych ludzi. Gdyby podjąd się charakterystyki właściwości uczud
dziecka w wieku przedszkolnym możemy mówid o autentyczności przeżywanych emocji, ich ekspresji,
impulsywności oraz ich zmienności. Dzieci nie potrafią maskowad i tłumid przeżywanych emocji, od
razu widad w ich zachowaniu stany, które przeżywają. Emocje zazwyczaj wyrażane są bezpośrednio w
odpowiedzi na pojawiające się potrzeby często w sposób gwałtowny i żywiołowy niezależnie od
społecznych norm. Dziecko w tym okresie jest wrażliwe emocjonalnie, co szczególnie ważne jest w
kontekście doświadczania przez dziecko sukcesów i porażek w różnych dziedzinach. Na ile to możliwe
rodzic powinien dostarczad możliwości doświadczania przez dziecko sukcesów czy to poprzez wyniki
sportowe- wygrane mecze, strzeloną bramkę, wykonanie poprawnie zajęcia sprawnościowego, w
ogóle zauważanych postępów w nabywaniu sprawności.
Dlaczego tak istotne dla rozwoju dziecka są jego relacje z rówieśnikami?
Szukając odpowiedzi na pytanie, „Kim jestem”, „ Jaki jestem” dziecko tworzy je w oparciu o
relacje na początku z rodzicami, a później przede wszystkim z rówieśnikami w grupach formalnych i
nieformalnych. To właśnie grupa koleżeoska i przyjaźnie dostarczają informacji, „co we mnie jest
fajnego”, że jestem akceptowany, a tym samym pomagają stworzyd pozytywny obraz siebie,
budowad dobrą samoocenę. W drodze przyswajania i przyjmowania norm społecznych rówieśnicy
odgrywają niemałą rolę. Dziecko, jako uczestnik grupy np. treningowej zmuszone jest akceptowad
przyjęte w niej normy, reguły, zachowania, często wartości moralne np. zasadę gry fair play. Skutkuje
to wypracowaniem u dziecka standardów zachowania w konkretnych sytuacjach oraz
skuteczniejszym funkcjonowaniem, jako uczestnika grupy, społeczeostwa. Pierwsze doświadczenia
społeczne oswajają dziecko z rolami, jakie można przyjąd w grupie i ich konsekwencjami np.
przywódcy, ofiary, klowna, stratega. Grupa rówieśnicza uczy dziecko pierwszych zasad współpracy,
wypracowywania kompromisu, uczestniczenia w rywalizacji, która jest wpisana w funkcjonowanie w
otaczającej rzeczywistości i różnych sprawności społecznych niezależnie i w uzupełnieniu do
wpływów rodziców. Dziecko poprzez związki z rówieśnikami buduje poczucie własnej wartości,
określa swoją tożsamośd, uczy się funkcjonowad w grupie i dzięki temu nabywa i zaczyna rozwijad
pierwsze kompetencje społeczne kluczowe w dorosłym życiu.
Zuzanna Bajer