Soren Kierkegaard dla klas II humanistycznych

Soren Kierkegaard
dla klas II humanistycznych
Rycerz wiary i wolności- rozterki S.
Kierkegaarda
Kim był Kierkegaard?
Jaki wpływ na kształt jego myśli
mała jego biografia?
Czym jest według niego
egzystencja?
„Największym paradoksem
wszelkiego myślenia jest próba
odkrycia czegoś, czego myśl nie
jest w stanie pomyśleć”
„Życie można zrozumieć jedynie
patrząc w tył, żyć jednak trzeba
naprzód”
Życie (źródło: W. Tatarkiewicz, Historia filozofii, Warszawa 1995, t. III, s. 63-64
ŻYCIE. Soren Kierkegaard (1813—1855) był Duoczykiem, życie swe spędził w
Kopenhadze, mieście, w którym słaby był wówczas ruch naukowy i filozoficzny, a
silniejszy raczej literacki i teologiczny. Z domu rodzinnego wyniósł ponurą religijnośd i
rozwinięte na jej tle poczucie winy i lęk przed karą Boską. Gdybym był żył w
średniowieczu — pisał — byłbym poszedł do klasztoru. Zarazem porównywał stan
swój do tego, który w średniowieczu nazywano „acedią", a który cechuje opornośd
wobec dwiczeo religijnych i tęsknota do świata. Od wczesnych lat melancholię swą
pokrywał ironią i ekscentrycznym zachowaniem. Żył przeważnie samotnie, jednakże
nie należy wyobrażad go sobie jako posępnego odludka. Jak Sokrates, zatrzymywał
ludzi na ulicach i rozmawiał z nimi. Za młodu należał do bywalców kawiarni i teatrów.
Później wieczory zwykł był spędzad sam, ale w rozległym apartamencie, który
zajmował w Kopenhadze, a amfilady pokojów musiały byd oświetlone. Całkowite
pochłonięcie przez sprawy religijne i przejęcie grozą istnienia przyszło później, pod
koniec niedługiego życia. Jego niezwykły umysł miał między innymi tę właściwośd, że
każda myśl wyolbrzymiała się w nim do nadnaturalnych rozmiarów: tłumaczy to
niektóre cechy jego filozofii.
Pisma. Źródło: W. Tatarkiewicz, Historia filozofii, Warszawa 1995, t. III, s. 64
PISMA. Kierkegaard miał krótkie, ale intensywne okresy, w których oddawał się
pracy pisarskiej: jeden trwał od 1843 do 1846 roku, drugi od 1849 do śmierci. W
pierwszym okresie ogłosił Albo—albo, 1843, Lęk i drżenie, 1843, Pojęcie lęku, 1844,
Stadia na drodze tycia, 1845. Romans psychologiczny pt. Dziennik uwodziciela
stanowił częśd książki Albo — albo.
W roku 1848 dokonał się w nim przełom: „Bóg uzyskał dla mnie znaczenie,
jakiegom nie przypuszczał". Myślał wtedy zostad duchownym i pójśd na wiejską
parafię. Nie poszedł jednak, wrócił do pracy pisarskiej. Ale wszedł w drugi jej okres,
który miał już charakter ściśle religijny. — Do ważnych dla filozofii prac jego należy
dziennik, który prowadził od 1833 do 1855 roku.
Zainteresowania miał od początku nie tylko filozoficzne, ale i religijne. Uzdolnienia
zaś nie tylko filozoficzne, ale także literackie. Toteż prace jego co do treści wahały
się między filozofią a teologią, a co do formy między nauką a literaturą.
Zagadnienia do omówienia/przemyślenia/nauki:
• Na czym polega egzystencjalizm?
• Jakie są główne hasła egzystencjalizmu?
• Dlaczego Kierkegaard uchodzi za prekursora
egzystencjalizmu?
• Uwaga! Bohatera pism Kierkegaarda warto porównad z bohaterem
romantycznym (np.Kordianem, Gustawem-Konradem)
Typy życia (źródło: W. Tatarkiewicz, Historia filozofii, Warszawa 1995, t. III, s. 64)
Człowiek
estetyczny
Człowiek
religijny
Człowiek
etyczny
Schemat: Stadia egzystencji (Atlas filozofii, s. 162)
Człowiek etyczny
Etyczny zaś typ szuka w życiu już nie możliwości, lecz
rzeczywistości. Stąd jego powaga i poczucie
odpowiedzialności, których nie ma w estetycznym. I
podczas gdy typ estetyczny przebiega od jednych przeżyd
do drugich, to etyczny, raz znalazłszy przeżycia właściwe,
trwa przy nich, powtarza je: to jego cecha podstawowa.
Typ etyczny jest trwaniem, tak samo jak estetyczny
przemianą. Za trwaniem zaś idzie skupienie, wejście w
siebie i pogłębienie. Kto ucieka w przyszłośd — powiada
Kierkegaard — jest tchórzem, kto w przeszłośd —
hedonistą, a tylko ten, kto trwa przy teraźniejszości, kto
chce ją powtarzad. ten jest prawdziwym człowiekiem.
Religijny typ życia Kierkegaard wymieniał jako trzeci, ale
w gruncie rzeczy niewiele się dlao różnił od etycznego.
Bo etykę rozumiał religijnie, jako stosunek człowieka do
Boga, religię zaś— etycznie. Różnica w tym tylko, że
etyka ma charakter ogólny, a religia osobisty. Ale
ostatecznie stanowią łącznie jedną, wspólną postawę,
która przeciwstawia się estetycznej. To zaś
przeciwstawienie jest zasadnicze: bo etycznoreligijny typ
życia wprowadza Boga do istnienia, a estetyczny nie
wprowadza. Bóg zaś w istocie swej jest inny niż człowiek
i przeto człowiek, gdy żyje z Bogiem, musi żyd inaczej niż
bez Boga.
Człowiek estetyczny
TYPY ŻYCIA. Jeden typ życia ma tę
właściwośd, że jest pochłonięty nie
rzeczywistością, lecz możliwościami:
człowiek bawi nimi wyobraźnię, bawi
swobodnie, bo nie krępują go, skoro są
tylko możliwościami. Wciąż je
przemienia,
robi z nich coraz nowe kombinacje i życie
przekształca w kalejdoskop.
Rzeczywistości ledwie dotyka, w żadnym
momencie istnienia się nie stabilizuje.
Taki
typ życia, pełen niezaprzeczonego uroku,
daje najwięcej materiału artyście i
poecie,
dlatego też Kierkegaard nazwał go
estetycznym.
Człowiek religijny
Religia, wprowadzając człowieka w wiecznośd,
napełnia go grozą, zadaje mu
męczarnie. Godzi w jego interesy, domaga się
odeo absolutnego oddania, nie dając
w zamian nic, co by było korzyścią życiową. Ale
daje mu co innego: napięcie i
pogłębienie. Opowiedzenie się za religią lub
przeciw niej jest decyzją ciężką.
Człowiek ma przed sobą „albo-albo":
może zdecydowad się na skooczonośd albo na
wiecznośd. A między tym „albo-albo"
nie ma rozwiązania pośredniego. Nie ma
kompromisu, jest „przeskok", jak mówił
Kierkegaard. I człowiek wielokrotnie wybiera
ciężką drogę religii: bo jednak czuje, że
jest sam czymś więcej niż tym, co może
zrealizowad w ciągu swego ograniczonego
istnienia, że w formach skooczonych nigdy nie jest
w pełni samym sobą.
Analiza tekstu źródłowego oraz konteksty
S. Kierkegaard, Bojaźo i drżenie (tekst
znajdziecie w podręczniku na str. 166-167)
J.P.Sartre, Człowiek jest wolnością (tekst
znajdziecie w podręczniku na str. 269-274) >proszę, abyście zwrócili uwagę także na
pojawiający się tam motyw wędrówki
Abrahama , a potem porównali również go z
tekstem z Biblii.