Temat: Kim był św. Franciszek? Dyskusja. Dokument pochodzi ze

brat Słońce – szlachetny
szlachetny to cenny, drogi, drogocenny (drogocenny skarb)
szlachetny to honorowy, dumny, dobry, wysoko urodzony, ze szlachetnego rodu,
sprawiedliwy, wielkoduszny itd.
Po podzieleniu klasy na cztero-pięcioosobowe grupy polecamy uczniom, by
w zespołach zweryfikowali swoje prace. Następnie grupy projektują mapę mentalną,
a sprawozdawcy, przedstawiają, np.
Świat św. Franciszka jest w znacznym stopniu zantropomorfizowany, pełen dobra,
piękna i szlachetności; jest to świat przyjazny człowiekowi (także śmierć jest
przyjazna).
2. Charakterystyka franciszkanina, praca metodą mapy mentalnej.
Pracując tą samą co poprzednio metodą, szukamy odpowiedzi na pytanie: Czym
charakteryzuje się człowiek, który patrzy na świat w taki sposób, jak ustalono
w poprzednim ćwiczeniu. Myśl przewodnia mogłaby brzmieć następująco:
Jest to spojrzenie artysty, który kocha świat i chwaląc jego piękno, chwali Boga.
3. Podsumowanie lekcji.
Wspólne charakteryzowanie postawy franciszkańskiej.
4. Praca domowa.
Przeczytaj z podręcznika fragment wstępu Leopolda Staffa do polskiego przekładu
Kwiatków świętego Franciszka, by dopełnić pojęcie franciszkanizmu.
Wykonaj zadanie z podręcznika, s. 108.
Temat: Kim był św. Franciszek? Dyskusja.
(czas realizacji – 2 lekcje)
Cele szczegółowe:
doskonalenie umiejętności wnikania w temat i pogłębiania go przez wykorzystanie różnorodnych opinii
dyskusja o świętości, granicach między świętością a obłędem, potrzebie
istnienia ludzi „szalonych”
doskonalenie umiejętności formułowania opinii, argumentowania
doskonalenie umiejętności rozumienia przyjętej metodologii badawczej
budzenie poczucia odpowiedzialności za otaczający świat
Materiał:
podręcznik: J. Wittlin, tekst zaczynający się od słów: Franciszka z Asyżu można
dziś. . ., s. 108
załącznik 6
Przygotowanie:
Lektura tekstu Święty Franciszek z Asyżu (podręcznik, s. 102)
Dokument pochodzi ze strony www.gwo.pl
Tok lekcji:
1. Wprowadzenie w temat.
Lekcję rozpoczynamy od rozdania wcześniej przygotwanych kartek z zakrytym pytaniem: Święty Franciszek to „materiał” na heroicznego bohatera czy odpustowego
świątka? Uczniowie mają odsłonić napis i szybko udzielić odpowiedzi, skreślając
wyrażenie „heroiczny bohater”, jeśli się z nim nie zgadzają, lub „odpustowy
świątek”.
Ogłoszenie wyników tej oceny powinno nastąpić pod koniec lekcji.
2. Dostrzeżenie różnic między postawą Franciszka a etyką i polityką ówczesnego Kościoła, rozmowa nauczająca.
Odnosząc się do lekcji historii, przypominamy wiadomości o społeczeństwie
feudalnym i roli Kościoła w dobie rozkwitu średniowiecza. Uczniowie wyobrażają
sobie życie człowieka głoszącego światopogląd franciszkański w świecie, w którym
hierarchia społeczna była nieprzekraczalna, a bogactwa Kościoła uznawano za
święte. Przypominamy, że również życie prywatne człowieka podlegało wówczas
zasadom ustalonym przez Kościół. Jako materiał poszerzający pole dyskusji można
przeczytać tekst Le Goffa:
„Franciszkanie (. . .) uznali wyraźnie dwuznaczność świata. Z jednej strony jest świat
stworzony przez Boga, który należy kochać, źródło radości i pełnego braterstwa;
z drugiej jednak strony jest świat wynaturzony przez Diabła i grzech, Diabłu
zaś należy się przeciwstawić i bezwzględnie się go wyrzec, z niego bowiem są
nierówności, waśnie, wszelkie postaci władzy, czy opierają się one na własności,
pieniądzu, wiedzy, pozycji w świecie czy znaczeniu urodzenia i ciała. W takim
to napięciu między radosną zgodą na świat i odrzuceniem jego zepsucia ludzie
powinni troszczyć się o swoje zbawienie (. . .)”.
J. Le Goff, Święty Franciszek z Asyżu, Warszawa 2001.
Finalizując rozmowę, można przeprowadzić następujące ćwiczenie: Dokończ list
uzasadniający powody, dla których papież nie zgodził się na przyjęcie nauki
Franciszka.
„My, Papież, ogłaszamy, że poglądy Franciszka z Asyżu godzą w podstawy naszej
świętej instytucji przez to, że. . .”, np.
Franciszek chce równości wszystkich, a Bóg ustanowił Kościół zwierzchnikiem
wszystkich i wszystkiego
Franciszek żąda wyzbycia się majątku, a Kościół nie może się go wyzbyć,
bowiem gromadzi majątek na chwałę Boga
Franciszek głosi pokój i braterstwo, a Kościół musi walczyć z innowiercami
Franciszek wielbi Boga w naturze, a Kościół widzi w tym bałwochwalstwo itp.
Po odczytaniu kilku listów i ewentualnym skorygowaniu lub dopełnieniu ich treści
uczniowie formułują hipotezę dotyczącą powodów takiej reakcji Kościoła na naukę
głoszoną przez Franciszka, np.
nauka Franciszka godziła w polityczny i materialny interes Kościoła
Kościół nie był gotowy do rezygnacji z dominującej roli, jaką odgrywał
w ówczesnym świecie.
Dokument pochodzi ze strony www.gwo.pl
Przypominając, że lekcja dotyczy nie tyle samego Kościoła, co św. Franciszka,
proponujemy uczniom, by odwołując się do ich doświadczeń wynikających
z buntowania się, przeanalizowali następującą kwestię: Co musi charakteryzować
człowieka, który śmie głosić poglądy niezgodne z powszechnie uznanymi (sprzeciw
wobec rodziców, instytucji itp.), np.
przekonanie o słuszności swojego stanowiska
pragnienie zmiany otaczającej rzeczywistości
indywidualizm
odwaga.
oraz: Jakie są konsekwencje postawy buntowniczej?
odrzucenie
krytyka (często kara)
(w czasach średniowiecza posądzenie o herezję).
Zebrane spostrzeżenia powinny pozwolić uczniom odpowiedzieć na następujące
pytanie: Franciszek to buntownik czy naiwny prostaczek?
Po wysłuchaniu naprzemiennie argumentów „za” i „przeciw” dwóch-trzech osób
uczniowie wpisują do zeszytów swoją jednoznaczną odpowiedź i uzasadnienie
(hasłowo). W tym momencie informujemy uczniów, że do końca lekcji będą
pracować w ten sposób oraz że pytania formułowane tak jak powyżej będą stawiane
po każdym ćwiczeniu, stanowiąc istotę kolejnych etapów dyskusji, ale też materiał
pomocniczy przy pisaniu pracy domowej.
3. Określenie różnic między postawą franciszkańską a hagiograficzną ascezą,
np. św. Aleksego.
Uczniowie odszukują podobieństwa i różnice w stylu życia i stosunku do świata
Franciszka i Aleksego, np.
Aleksy
Franciszek
RÓŻNICE
nazywa ciało bratem
garnie się do ludzi
kocha świat
znajduje radość w życiu
chce zmieniać świat
umartwia ciało
ucieka od ludzi
odrzuca świat
szuka cierpienia
świat go nie obchodzi
PODOBIEŃSTWA
ich najwyższą wartością jest Bóg – obaj dążą do świętości
opuszczają dom rodzinny
wyrzekają się pozycji społecznej
Na podstawie analizy, której odzwierciedleniem może być powyższa tabelka,
uczniowie formułują wniosek, np.
Franciszek tak jak Aleksy dąży do świętości, ale nie odrzuca radości życia
i przyjmuje odpowiedzialność za świat (chce go zmieniać).
Dokument pochodzi ze strony www.gwo.pl
Zadajemy kolejne pytanie: Czy łatwo jest zachować radość i szukać jej w życiu, jeśli
zalecanym modelem życia jest asceza? Odpowiedź na pytanie ustalamy metodą jak
wyżej.
Zawieszając dotychczasowe rozważania, głośno odczytujemy tekst Józefa Wittlina Po lekturze tekstu nauczyciel powinien krótko objaśnić postawę Mahatmy
Gandhiego i sformułować następny problem do dyskusji: Czy uprawniony jest
sąd, że Franciszek to Gandhi chrześcijaństwa? W dyskusji mogą paść następujące
argumenty:
Gandhi:
nie uznawał przemocy
przeciwstawił się potędze imperium brytyjskiego, dążył do wyzwolenie Indii
walczył o godność człowieka, manifestując swój pacyfizm
był niezłomny w swym dążeniu do zmiany oblicza Indii (wielokrotnie więziony
za przekonania)
był głęboko przekonany, że to, co robi, jest dobre dla innych.
Jeżeli uczniowie, dyskutując, odnajdą analogię między Gandhim a Franciszkiem,
powinni potwierdzić tezę wstępną oraz ponownie w zeszytach zapisać odpowiedź
i jej uzasadnienie na zapisane na tablicy kolejne pytanie: Czy łatwo jest zachować
radość i szukać jej w życiu, jeśli prowadzi się walkę o los (dusze) rzeszy ludzi?
Informujemy uczniów, że wysłuchają jeszcze jednej opinii o Franciszku, i odczytujemy tekst Jana Kotta:
„Franciszkanizm był zawsze dla mnie, jak i prawie dla całego mojego pokolenia,
bardzo daleki. Wydawał się naiwny, sentymentalny i modernistyczny. Pasował do
secesji, nawet w swoim plastycznym kształcie. (. . .) I dlatego tak mnie zdumiał
Cimabue. Na jego wielkim fresku w dolnej bazylice Franciszek nie ma nic
w sobie z tego łagodnego świętego rozmawiającego z ptaszkami. Jest demoniczny
i udręczony. Chudy, fanatyczny i ze zmierzwioną brodą. (. . .) w brudnym habicie,
(. . .) umęczony, z płonącymi oczyma, dotknięty palcem bożym. I to mocno.
Hagiografowie twierdzą, że właśnie św. Franciszek Cimabuego jest portretem
rzeczywistym. Że tak właśnie wyglądał”.
Jan Kott, Aloes. Dzienniki i małe szkice, Warszawa 1966.
Pytamy, co znaczy być dotkniętym palcem bożym. Niektórzy uczniowie zapewne
skojarzą to z wybraństwem lub z obłędem.
Formułujemy problem do następnego etapu dyskusji: Czy możemy zgodzić się
na taki portret św. Franciszka? (Człowiek demoniczny, dotknięty palcem bożym,
brudny.)
Dyskusję należy zamknąć pytaniem – mając w pamięci teksty Kotta i Wittlina –
o granicę między obłędem a wizją (Ghandhi, Chrystus), świętością a szaleństwem.
(Czy istnieje taka granica? Co ją wyznacza?)
Po zamknięciu dyskusji należy powtórzyć ćwiczenie z punktu 1. i podać wyniki
głosowania, najpierw pierwszego, potem drugiego.
By rozważania o św. Franciszku wpisać w teraźniejszość, czytamy i rozdajemy
uczniom załącznik 6, traktując go jako tekst wyjściowy do pracy domowej.
Dokument pochodzi ze strony www.gwo.pl
4. Praca domowa.
Czy potrzebujemy szaleńców, wizjonerów, ludzi idących „pod prąd” swoich czasów?
W swoich rozważaniach wykorzystaj materiał zebrany na lekcji.
Temat: Przygody języka. Język jako jedno ze źródeł kultury.
(czas realizacji – 1 lekcja)
Cele szczegółowe:
zapoznanie uczniów z elementami historii języka polskiego
wskazanie na język jako podstawowe źródło kultury
rozbudzanie wrażliwości na różnorodność, wyjątkowość człowieka i kultury
rozbudzanie tolerancji
doskonalenie umiejętności samodzielnej pracy z tekstem
Materiał:
podręcznik: J. Stempowski, W dolinie Dniestru, s. 29
W.J. Ong, Człowiek oralny i człowiek typograficzny, s. 75–76
Początki polszczyzny pisanej, s. 123–126
Początki polskiej ortografii, s. 127–128
C. Norwid, Rzecz o wolności słowa, s. 128
Przygotowanie:
Lektura tekstów: W.J. Ong, Człowiek oralny i człowiek typograficzny, Początki
polszczyzny pisanej oraz Początki ortografii polskiej.
Tok lekcji:
1. Wprowadzenie w temat.
Uczniowie przedstawiają najważniejsze informacje z przeczytanych w domu
tekstów, np.
język polski jest językiem praindoeuropejskim, słowiańskim
jako język etniczny wyodrębnił się w X wieku
językiem urzędowym był język łaciński, język warstw wykształconych
ortografia polska ustaliła się dopiero za sprawą KEN w XVIII wieku itp.
Nauczyciel powinien w miarę potrzeby uzupełnić te wiadomości:
łacina urzędowa była oderwana od literatury, skonwencjonalizowana, sformalizowana
w odróżnieniu od łaciny antycznej pogardliwie nazywano ją łaciną kuchenną.
2. Interpretacja tekstu poetyckiego.
Głośna lektura wiersza Cypriana Norwida Rzecz o wolności słowa i wykonanie
zadania 3/128. Wnioski należy zapisać w zeszycie, np.
Dokument pochodzi ze strony www.gwo.pl