Wywiadówki 2013-11-21 Wskazówki do ćwiczeń słuchu

Wywiadówki 2013-11-21
Wskazówki do ćwiczeń słuchu fonematycznego z uczniem klasy I.
Słuch fonematyczny to, najprościej mówiąc, funkcja mózgu polegająca przede wszystkim
na umiejętności wydzielania części ( sylab, głosek) z wyrazów i odwrotnie – umiejętności
budowania wyrazów z części (sylab, głosek). To bardzo uproszczona definicja, ale na potrzeby
ćwiczeń – wystarczy. Bez osiągnięcia takiej dojrzałości dziecko ma kłopoty z czytaniem
i pisaniem, ponieważ umiejętność ta jest rozwojowym etapem poprzedzającym prawidłowy
proces czytania i pisania. Przyczyny trudności w zakresie słuchu fonematycznego mogą być
różne, ważne jednak, aby obserwując postępy u dziecka, konsekwentnie, systematycznie
i intensywnie wykonywać poniższe ćwiczenia, wykorzystując w tym celu każdą nadarzającą się
okazję ( drogę do szkoły, jazdę samochodem oraz chwilę w domu).
Dzielenie na sylaby
1. Sprawdź, czy dziecko potrafi dzielić nazwy / wyrazy na sylaby – to pierwsza
umiejętność. Jeśli robi to sprawnie, można przejść do ćwiczeń z głoskami. Jeśli nie,
ćwiczymy dzielenie na sylaby klaszcząc ( tak dzieci uczyły się w przedszkolu). Stopniowo
klaskanie trzeba redukować - to analiza.
2. Z podanych przez Ciebie sylab dziecko podaje cały wyraz – to synteza.
Głoskowanie. Do tych ćwiczeń można z powodzeniem wykorzystać zasoby domowe,
loteryjki, karty do gry, memory, zabawki, książki z obrazkami….
3. Co słyszysz na początku wyrazu ( np. samochód….)?
4. Co słyszysz na końcu wyrazu (np. szkoła)?
Przeanalizuj, co potrafi Twoje dziecko. Jeśli ma trudności, zatrzymaj się dłużej na ich
usprawnianiu.
5. Szukanie danej głoski – czy jak mówię szyszka słychać sz? Gdzie – na początku,
w środku, czy na końcu?
6. Przegłoskuj ( stopniujemy trudność, ustalając z czym dziecko sobie radzi):
 wyraz jednosylabowy ( kot, mysz, dom….)
 wyraz dwusylabowy ( koszyk, mapa, szafa….)
 wyraz trzysylabowy (drabina, pierzyna, kalosz…)
 wyrazy trudniejsze
Zwróć uwagę na sposób wydzielania głoski y z wyrazu. Czy dziecko dzieląc wyraz np. cytryna
mówi: c- t- r- n- a, czy dzieli prawidłowo c- y-t- r- y- n- a. Wydzielanie y jest umiejętnością
trudniejszą, ponieważ spółgłoski tak są wymawiane.
Do tych ćwiczeń wystarczy się rozejrzeć po miejscu, w którym jesteśmy –„w kuchni” –
wszystkie sprzęty dokoła mogą służyć za przykład do głosowania. Ponieważ w szkole dzieci
tego rodzaju ćwiczenia wykonują, są najlepszymi ekspertami, jak to ma wyglądać.
Jeszcze jedno spostrzeżenie 1. Zwróć uwagę na w domu na prawidłowy sposób trzymania długopisu /
ołówka przez dziecko. Nie ma bowiem lepszego momentu, żeby nauczyło się
prawidłowego chwytu, jak właśnie na początku nauki pisania.
Ze względu liczne występowanie u pierwszaków nieutrwalonego różnicowania szeregu
sz, ż, cz, dż, w mowie potocznej, wskazane są ćwiczenia artykulacyjne w różnicowaniu sz- s,
ż-z, cz- c, dż – dz.
Przykładowe ćwiczenia słuchu fonematycznego.
1.
Zapisywanie wymawianych głosek/ na bazie poznanych już liter -dziecko zapisuje wymawiane
przez nas głoski . Zamieniamy się rolami. Utrudnieniem będzie zasłonięcie ust.
2. Grupowanie wyrazów według głoski występującej na początku, na końcu lub w środku wyrazu.
Np: wymień wyrazy zaczynające się głoską „b”.......
Wymień wyrazy kończące się głoską „sz”. Powiedz ,w których wyrazach słychać „r” w środku.
3. Gra w zapamiętywanie coraz większej liczby wyrazów podanej grupy (np. zwierząt, kolorów,
roślin, imion, przedmiotów ,itp.) Kolejny uczestnik powtarza wymienione wyrazy i dokłada swój.
Np. : jabłko - jabłko,gruszka - jabłko,gruszka,śliwka........
4. Dodawanie lub odejmowanie głosek w wyrazie np. truskawka- truskawk- truskaw- truskatrusk...........
5. Analiza głoskowa wyrazu (rozkładanie wyrazu) - wymień głoski
podanego wyrazu,
np. krokodyl = k-r-o-k-o-d-y-l .
6. Analiza sylabowa wyrazu - Wymień z jakich sylab składa się podany wyraz?
np. telekomunikacja = te-le-ko-mu-ni-ka-cja
7. Analizę sylabową można przedstawiać za pomocą klocków -układamy tyle klocków , ile jest sylab
w wyrazie.
8. Analiza zdania - Ile wyrazów słyszysz w podanym zdaniu? Jaki jest drugi ( pierwszy, ostatni....)
wyraz?
9. Układamy schemat zdania za pomocą klocków.
10. „Próba literowa” - pokaż literę b,p,g,k,s,z,.....(głoski opozycyjne dźwięczna - bezdźwięczna)
11. „Próba sylabowa” - podnieś rękę, jeśli usłyszysz podaną sylabę np,: ba,pa,ga,ka,da,ta,sa,za.......
12. Jak poprzednio, z tym, że dziecko wskazuje na takie same sylaby. Np. sa-ta
sa- sa - podniesienie ręki.
13. „Próba wyrazowa” . Jak jest prawidłowo : sęby czy zęby ? sebula czy cebula?......
14. Synteza głoskowa- wymawiamy głoski, które dziecko ma złożyć w wyraz
np.: Co słyszysz? k-a-l-o-r-y-f-e-r
= kaloryfer.
15. Synteza sylabowa - np.: ka-lo-ry-fer = kaloryfer.
16. „Schodki wyrazowe”. Na paskach papieru dziecko zapisuje około 10 wyrazów tak dobranych,.
aby później można je było ułożyć według zasady: kolejny wyraz zaczyna się sylabą taką samą, jaką
kończy się poprzedni. Np.: marchewka
kapusta, talizman ,mandolina,.........
17. Wyszukiwanie wśród kilku wyrazów takiego, który nie zaczyna się (nie kończy lub nie zawiera
podanej głoski- zależnie od umowy) np. taką samą sylabą. Np. wskaż wyraz, który nie pasuje :
koszyk., konik ,koza, but.
18. Dokończ wyraz rozpoczynający się sylabą np. : ko...- koza , zo..- zorza., po.. - powóz,......
19. Segregujemy obrazki na podstawie liczby sylab.
20. Wyszukujemy pary obrazków o takich samych rozpoczynających sylabach.
21. Tworzenie wyrazów zaczynających się od ostatniej głoski podanego wyrazu np : osa - agrest 22. Zabawy słuchowe :
- rozpoznawanie odgłosów np: dartego papieru, wysypywania lub stukania o klocki,
- przelewanej wody ,brzęku szkła ,itd.,
- wskazywanie źródła dźwięku przy zasłoniętych oczach,
- rozpoznawanie kolegów po głosie.
23. Dobieranie wyrazów o zgodnych rymach. np burza - róża , buda - nuda.....
24. Wymieniamy jak najwięcej wyrazów rozpoczynających się tą samą sylabą.
25. Podajemy ciągi np. liczbowe, dni tygodni, miesięcy, pomijając jakiś element. Dziecko ma
zorientować się i powiedzieć ,co zostało pominięte.
Np. poniedziałek, wtorek, czwartek, piątek, sobota, niedziela.(odp.- środa).
26. Zapamiętywanie i odtwarzanie różnych wyliczanek (ćwiczenie pamięci , rytmu, melodii ).
Opracowanie – Katarzyna Zemmel - pedagog - logopeda