Obszary wiejskie w dobie globalizacji

Raumverschiebungen. Regionale Räume im Zeitalter der
„Globalisierung“
Obszary wiejskie w dobie globalizacji
Obszary wiejskie w dobie globalizacji
prof. dr Wolfgang Mueller - Funk
literaturoznawca, eseista, filozof kultury
1. Przemiany specjalne w naukach społecznych i kulturalnych: „realne”, symboliczne,
wyimaginowane obszary w kontek cie socjo - kulturowym
2. Obszar jako wielko dynamiczna (produkcja, tworzenie, konstrukcja)
3. Zdyfrencjowanie okre lonych poziomów przestrzeni
• znaczenie realnego terytorializmu traci swoj wa no , znaczenie socjalnych i
kulturalnych funkcji zyskuje na znaczeniu. Przestrzenie socjalne i kulturalne nie
s zdeterminowane poprzez tzw. Naturalne uwarunkowania.
4. „Globalizacja” jako teoria przemian przestrzeni:
• Przemiana przestrzeni symbolicznych (zmniejszenie dyferencji: homogenizacja i
heterogenizacja stylu ycia, ekonomii poprzez media słu ce komunikowaniu si ,
• zmiana wielko ci odst pów „realnych” poprzez media słu ce transportowaniu i
komunikacji (w rozumieniu ruchu, g.k.),
• przemiana stosunków pomi dzy miastem a terenami wiejskimi , centrami a
peryferiami
• zrastanie si , interdependencja,
• przestrzenie w ruchu:
ci gło
przemieszczania si ludno ci (migracja turystyczna, przej ciowa lub
ci gła): dominacja migracji za prac z peryferii do centrów poaglomeracyjnych,
przemieszczanie si turystyczne z miast „na wie ”.
5. problematyka kategorii „obszar wiejski”:
•
opiera si ci gle na przeciwstawnym rozumieniu tradycyjnego miasta do
tradycyjnych obszarów wiejskich. Miasta i obszary wiejskie przeszły przemian .
• obszary peryferyjne poprzez stopniowy wpływ ekonomii wolnorynkowokapitalistycznej w społecze stwach zachodnich straciły charakter obszarów z
produkcj rolnicz lub produkcj na zaspokojenie własnych potrzeb,
• ekonomia mieszana na porolniczych obszarach peryferyjnych,
• „obco ” i „swojsko ” pozostaj jednak w zale no ci od wcze niejszych
rodzajów u ytkowania i stworzonego odpowiadaj cego im systemu oceny
zale no ci społecznych i stworzonej symboliki (np. pozytywna lub krytyczna
nostalgiryzacja „małej ojczyzny” w literaturze i filmie austriackim).
6. Obszar peryferyjny w Europie, albo gdzieindziej nie jest jednorodny. Przykłady:
• obszar blisko metropolii (okolica Wiednia),
• rzadko zasiedlony obszar (dzielnica le na, dzielnica winna, południwe Morawy,
południowa Styria, Mazury, Pelopones),
• obszar o charakterystycznych strukturach z widoczn
redni
struktur
aglomeracyjn , (Górna Austria),
• regionalne obszary turystyczne (Tyrol),
• regionalne obszary postindustrialne (cz
obszarów Styrii, Anglia rodkowa,
l sk).
1
VI Europejski Kongres Odnowy Wsi
Urz d Marszałkowski Województwa Opolskiego, 23 – 26 maja 2007, Kamie
l ski
Raumverschiebungen. Regionale Räume im Zeitalter der
„Globalisierung“
Obszary wiejskie w dobie globalizacji
7. Ponury scenariusz dla regionalnych obszarów: obszar b d cy obszarem wiejskim
przegrywa w stosunku do nowoczesno ci i hypernowoczesno ci (Globalizacja):
• wyludnienie (wyj tkowy przypadek : wyp dzenie) jako społeczno-kulturowe
wyniszczenie,
• braki w infrastrukturze,
• starzenie si społecze stwa,
• dominacja nadchodz cych struktur przedmodernistycznych,
• wyobcowanie osób młodych oraz kobiet,
• zanik koncepcji identyfikacyjnych obszarów wiejskich, które nie zostan
zast pione przez nowe (obszar wiejski przybli a si – symbolicznie- do obrze y
miejskich).
8. Pogodny scenariusz opierałby si z jednej strony na regionach z sukcesem, z drugiej
strony uwydatniałby braki hypernowoczesnej ekonomii wolnorynkowo-kapitalistycznej
wraz z jej kulturowo uwarunkowanymi stylami ycia: nowoczesne społecze stwa
potrzebuj peryferii, obszarów bliskich naturalnym (teza o kompensacji):
• socjalnie przewidywalny i „namacalny” obszar (solidarno , wspólnota, mo liwo
kształtowania przez pojedyncz jednostk ),
• obszar bliski naturalno ci ( takie okre lenie si stosuje, poniewa przyjmuje si ,
e terenów naturalnych poza nielicznymi wyj tkami nie ma ju w Europie
rodkowej - przyp. G.K.) (wypoczynek, specyficzny sposób do wiadczania),
• wy szy poziom ycia, mniejszy wpływ obcych elementów na czas, obszar i styl
ycia,
• stosunkowo tania przestrze do ycia,
• scharakteryzowana (oznaczona) przestrze , cz sto z historycznymi elementami
architektonicznymi (nie jest to „nie-miejsce”(bez koniecznej charakterystyki
poprzez struktury, brak rozpoznawalnej identyfikacji - przyp. G.K.),
• funkcja- stosunkowo pusta przestrze dla potrzeb kultury.
9. teza o zdeterytorializowaniu i decentryzacji : niebezpiecze stwa i szanse:
• nasilenie negatywnych tendencji w rozumieniu jak punkt 7,
• nasilenie pozytywnych mo liwo ci w rozumieniu jak punkt 8.
Jeszcze raz trzy centralne zagadnienia „spatial turn” (porów. punkt 2 i 3).
1. Obszar jest stworzonym przez człowieka
2. Obszar naturalny nie determinuje obszaru socjo-ekonomicznego
3. okre lone aspekty obszaru uwarunkowane nowoczesnymi kapitalistycznymi
społecze stwami nie s identyczne
Stwarza to wiele mo liwo ci. Niektóre z nich:
• poł czenie w jedn sie z innymi obszarami w ramach zglobalizowanej ekonomii
• korzystanie z nowoczesnych digitalnych mediów ( zmniejszenie odległo ci
przestrzennych i tutaj zarówno relnie jak i symbolicznie)
• produkty niszowe i- usługi, które gdzieindziej nie mog by wiadczone lub nie
mog by wiadczone w okre lonej cenie.
• ekologizacja rolnictwa i produkcji ywno ci
• przeniesienie form produkcji, które nie musz koniecznie znajdowa si w
centrach aglomeracyjnych
• wykorzystanie granic pod k tem obszarów przygranicznych jako obszary
przej ciowe z funkcj pomostow ( w kontek cie integracji europejskiej)
• korzystanie z okre lonych segmentów turystyki (kultura, zdrowie, sport, itd.)
2
VI Europejski Kongres Odnowy Wsi
Urz d Marszałkowski Województwa Opolskiego, 23 – 26 maja 2007, Kamie
l ski
Raumverschiebungen. Regionale Räume im Zeitalter der
„Globalisierung“
Obszary wiejskie w dobie globalizacji
Czy te mo liwo ci zostan wykorzystane zale y nie od tzw. Uwarunkowa naturalnych
tylko kto z obszarów regionalnych korzysta, kształtuje je wzbogaca kulturowo. Do
faktorów kulturowych nale np.:
•
•
•
•
•
•
•
przezwyci anie tradycyjnych, konserwatywnych, skierowanych wstecznie i
przeciwko wiatu ideałów („Heimat”),
napływ ludno ci z innych obszarów (kraje s siedzkie, obszary miejskie i okolica)
Przykład: austriackie otoczenie Bratysławy. (heterogenizacja obszarów wiejskich),
integrowanie nie-miejscowej ludno ci przez ludno miejscow ,
rozbudowa okre lonej infrastruktury (polityka): komunikacja, informacja, edukacja,
korzystanie z potencjałów, które posiada ludno przej ciowa. (transfer kulturowy:
tury ci, ponsjonariusze, posiadacze dwóch miejs zamieszkania, zmieniaj cy styl
ycia),
rozwój form wyrazu kulturowego odpowidaj cych czasom,
wiadoma komunikacja z centrami aglomeracyjnymi i ich kultur .
Sta si mieszka cem zró nicowanego i o warto ciowego wiata.
Wolfgang Müller – Funk, Teoria Kultury, wprowadzenie do tekstów kluczowych nauk
kulturalnych, Tübingen 2006.
Ders.: Nikt nie jest u siebie. Eseje o kulturze, globalizacja i nowa ekonomia, Wiede
2005.
3
VI Europejski Kongres Odnowy Wsi
Urz d Marszałkowski Województwa Opolskiego, 23 – 26 maja 2007, Kamie
l ski