nr50 z 12.12 - Lipnica Wielka na Orawie

RADA GMINY LIPNICA WIELKA NA ORAWIE · PARAFIA ŒW. £UKASZA
DODATEK BEZP£ATNY DO TYGODNIKA RODZIN KATOLICKICH „RÓD£O”
·
NR 50(570)
12 GRUDNIA 2004 r.
Dzis' w
M£ODZIE¯OWY ZESPÓ£
FOLKLORYSTYCZNY
"Gminnych Nowinach"
przeczytacie:
GMINNY OœRODEK KULTURY
ZESPÓ£ SZKÓ£ OGÓLNOKSZTA£C¥CYCH
og³aszaj¹ nabór do zespo³u:
·
·grupa m³odsza – uczniowie gimnazjum
·
·grupa m³odzie¿owa
Zapisy
w ka¿dy pi¹tek
w grudniu
i styczniu
w Domu
Ludowym
o godz. 17.00.
Szczegó³owe
informacje
w Gminnym
Oœrodku
Kultury
tel. 263–45–95
· Og³oszenie dotycz¹ce
naboru do M³odzie¿owego Zespo³u Folklorystycznego
· Wspó³czesna twórczoœæ ludowa na polskiej Orawie (cz. 2)
· O tajfunie, jaki nawiedzi³ Orawê
· Prognozê pogody naszego P³anetnika na
nadchodz¹ce dni
· O zalesianiu gruntów
rolnych
· Serwis informacyjny
· OG£OSZENIE Wójta
Gminy Lipnica Wielka
OG£OSZENIE
o wy³o¿eniu do publicznego wgl¹du projektu miejscowego planu zagospodarowania przestrzennego
Gminy Lipnica Wielka – „LIPNICA WIELKA”
Na podstawie art. 17 pkt. 10 ustawy z dnia 27 marca 2003 r. o planowaniu i zagospodarowaniu przestrzennym (Dz.U. Nr 80
poz. 717 z póŸniejszymi zmianami) oraz Uchwa³y rady Gminy Lipnica Wielka uchwa³y Nr II/14/2002 z dnia 6 grudnia 2002 r.
zawiadamiam o wy³o¿eniu do publicznego wgl¹du projektu miejscowego planu zagospodarowania przestrzennego Gminy Lipnica
Wielka – „LIPNICA WIELKA” wraz z prognoz¹ oddzia³ywania na œrodowisko, w dnia od 19 grudnia 2004 r. do 12 stycznia 2005 r.
w siedzibie Urzêdu Gminy Lipnica Wielka w godz. Pracy Urzêdu.
Dyskusja publiczna nad przyjêtymi w projekcie planu miejscowego rozwi¹zywania odbêdzie siê w dniu 19 grudnia 2004 r.
w izbie regionalnej Domu Ludowego w Centrum w Lipnicy Wielkiej o godz. 14.00.
Zgodnie z art. 18 ust. 1 ustawy, ka¿dy kto kwestionuje ustalenia przyjête w projekcie planu miejscowego, mo¿e wnieœæ
uwagi. Uwagi nale¿y sk³adaæ na piœmie do Wójta Gminy Lipnica Wielka z podaniem imienia i nazwiska lub nazwy jednostki organizacyjnej i adresu, oznaczenia nieruchomoœci, której uwaga dotyczy, w nieprzekraczalnym terminie do dnia 26 stycznia 2005 r.
Wójt Gminy Lipnica Wielka
Nr 50(570)/2
GMINNE NOWINY
Tajfun na Orawie
To na pewno nie by³a wichura, bo mia³aby inny charakter i
moc. Wiekowi ludzie, z którymi rozmawia³em twierdz¹, ¿e takiego huraganu nie by³o nawet 100 lat temu, czyli dzieñ 19 listopada
2004 r. warto zanotowaæ jako szczególny w naszym orawskim klimacie. Kiedy tak strasznie u nas wiatrowa³o i to g³ównie z po³udniowego- wschodu.
Babcia Karolina prze¿y³a ju¿ ponad 90 rokow, ale to, co
wtedy prze¿y³a i widzia³a w telewizorze, to nie zazna³a w swoim
d³ugim ¿yciu, ani te¿ nie s³ysza³a od swoich rodziców i dziadków.
Dla przypomnienia – ponoæ w latach trzydziestych u gazdy Stachury ca³¹ wi¹Ÿbê zerwa³ wiatr i przeniós³ na odleg³oœæ 30 m. W
tych latach te¿ szala³a okropna wichura na Babiej Górze, która
zakoñczy³a siê tragicznie, bo jeden z pasterzy zgin¹³. W latach
szeœædziesi¹tych okropne wiatry nawiedzi³y podbabiogórskie obszary tak, ¿e ówczesny leœniczy Jan S³aby wraz z dzieæmi schowa³
siê do piwnicy. Kiedy rano zobaczy³ las, to siê rozp³aka³, widz¹c
po³amane dorodne smreki o ró¿nej wysokoœci i na bardzo du¿ym
12 grudnia 2004
obszarze. Równie¿ nasz dawny koœcielny œp. Stefan Bia³oñ wielki
mi³oœnik lasu i przyrody, rozp³aka³ siê widz¹c te zniszczenia mówi³ – za co te niewinne drzewa zosta³y tak sromotnie ukarane.
Warto wiedzieæ, ¿e ju¿ od po³udnia owego dnia dzikie i
domowe zwierzêta czu³y coœ niedobrego i by³y bardzo niespokojne. Widzia³em jak kilka stad saren ucieka³o z lasów pañstwowych
w stronê Kiczor. Jak nigdy czu³em lêk przed czymœ, co ma nast¹piæ. Pozamyka³em ule, umocni³em je kamieniami, pozamyka³em
drzwi i okna. Mój pies zacz¹³ skomliæ, a potem wyæ. Wkrótce uczyni³y to inne. Zanim mocno dmuchnê³o, us³ysza³em od strony Polany g³oœne trzaski i g³uche dudnienia. To w³aœnie by³a zapowiedŸ
owego huraganu tak straszliwego w skutkach. Drzewa wygina³o
jak sprê¿yny. Druty elektryczne chwia³y siê na wszystkie strony
wydaj¹c nieprzyjemne dŸwiêki. Z ka¿d¹ chwil¹ zwiêksza³o siê
nasilenie wichury. Ujrza³em wal¹ce siê nad strumieniem œwierki.
Potê¿nego œwierka z³ama³o jak zapa³k¹ na wysokoœci oko³o 4 m, a
resztê rzuci³o na odleg³oœæ 40 m do rzeki. Cud, ¿e przelecia³o to
ponad ulami.
Us³ysza³em rozpaczliwe wo³anie ludzi o pomoc. Wo³ali, gdy¿
zrywa³o pokrycia dachowe, a nawet ca³e dachy. Najmocniejsze by³o
ostatnie uderzenie, które uczyni³o spustoszenia w Kiczorskich lasach,
gdzie drzewa trzaska³y jak zapa³ki. Ten ogromy huk s³ychaæ by³o
we wsi. Ludzie schodzili siê w domach na modlitwy, œwiecili gromnice i polecali siê opiece Boskiej. GroŸne te¿ by³y tr¹by powietrzne, które wyrywa³y drzewa z korzeniami i rzuca³y je kilkadziesi¹t
metrów dalej. Jedna z nich zerwa³a s¹siadce ca³y dach.
Nale¿¹ siê wielkie s³owa uznania tym wszystkim ludziom,
a zw³aszcza naszym stra¿akom, którzy tak ofiarnie szli potrzebuj¹cym z pomoc¹. Zachêcam innych do podzielenia siê dla potomnych z prze¿yæ tamtego pamiêtnego dnia.
Ludwik M³ynarczyk
uuuuuuuuuuuuuuuuuuuuu
Jaka pogoda?
Zima na Marcina nie zawita³a. Zaœ œwiêta Katarzyna zmienna dziewczyna, gdy ciep³o-móz do Godów trzyma. Jak
Katarzyna g³osi, tak siê Nowy Rok nosi. Kiedy na Andrzeja wiatr i mg³a, to do Bo¿ego Narodzenia bêdzie sroga zima. Z tych
obserwacji wyci¹gamy wniosek, ¿e u nas do Gód nie powinno byæ srogiej i mroŸnej zimy.
Zapamiêtajmy, ze je¿eli na prze³omie listopada i grudnia pojawi¹ siê mrozy, to wówczas w okolicach Bo¿ego Narodzenia nastêpuje zmiana aury i przychodz¹ odwil¿e wraz z ni¿ami z Zachodu Europy. Wniosek z tego, ¿e na Narodzenie
Pañskie powinna u nas byæ ostra zima i to conajmniej kilkudniowa. Chyba siê nie pomylê w tych przewidywaniach tak jak i
w innych latach, gdy prognozowa³em Bo¿e Narodzenie, ¿e wtedy bêdzie mroŸnie, bo na œwiêtego Jana by³o ciep³o.
Obserwujcie dzieñ œw. £ucji, bo to bardzo wa¿na patronka jesieni i niewidomych. Na pewno £ucja mówi o styczniu.
Trzeba obserwowaæ kolejne dni od £ucji i zapisywaæ stan: iloœæ i si³ê opadów, zamglenie, temperaturê, wiatr itp. Czyniæ to
nale¿y przez 12 dni, czyli do Wigilii. Pozwala to przewidywaæ pogodê w kolejnych miesi¹cach na nadchodz¹cy rok.
Wasz P³anetnik z Kiczor
Zalesienie gruntów rolnych
Zalesienie gruntów rolnych rozpoczê³o siê od 1 wrzeœnia 2004 r. W ramach PROW
bêdzie obejmowaæ nastêpuj¹ce p³atnoœci:
1.Wsparcie na zalesienie, które ma pokryæ
koszty za³o¿enia uprawy oraz jeœli jest to uzasadnione ochronê przed zwierzyn¹.
2.Premiê pielêgnacyjn¹ za koszty poniesione na utrzymanie nowej uprawy leœnej przez
pierwszych 5 lat po nasadzeniu.
3.Premiê zalesieniow¹, która stanowi rekompensatê utraconych dochodów z tytu³u wy³¹czenia gruntu z uprawy rolnej.
Wysokoœæ kwoty wsparcia jest zró¿nicowana w zale¿noœci od:
- propozycji gruntów iglastych i liœciastych
w strukturze drzewostanu,
- rodzaju zabezpieczenia przed zwierzyn¹
(ogrodzenie i repelenty),
- wysokoœci nad poziomem morza oraz
ukszta³towanie terenu – na stokach o spadku wiêkszym ni¿ 12° koszty zalesieñ zwiêkszaj¹ siê o 40%.
Warunkiem uzyskania pomocy na
zalesianie gruntów rolnych bêdzie spe³nienie nastêpuj¹cych wymogów:
- zalesienia mog¹ byæ wykonywane na gruntach rolnych nie stanowi¹cych w³asnoœci
Skarbu Pañstwa, które na podstawie ewidencji gruntów rolnych zosta³y zakwalifikowane
do: gruntów rolnych, trwa³ych u¿ytków zielonych, sadów i plantacji owocowych,
- do zalesienia mog¹ byæ przeznaczone grunty, które s¹ w sta³ym u¿ytkowaniu rolniczym
i przewidziane s¹ do zalesienia w miejscowym
planie zagospodarowania przestrzennego, minimalna ³¹czna powierzchnia zalesienia
wynosi 0,3 ha, przy minimalnej szerokoœci
zalesienia dzia³ki 20 metrów. W przypadku
wniosku sk³adanego przez grupê rolników
³¹czna powierzchnia zakwalifikowana do zalesienia musi wynosiæ co najmniej 3 ha,
c.d. na str. 3
12 grudnia 2004
- do zalesieñ, wykorzystywane mog¹ byæ jedynie rodzime gatunki drzew i krzewów,
ustalaj¹c sk³ad gatunkowy nale¿ braæ pod
uwagê rolnicz¹ klasyfikacjê gruntów rolnych
oraz regionalizacjê przyrodniczo leœn¹ w celu
dostosowania zalesieñ do lokalnych warunków siedliskowych,
- nale¿y przestrzegaæ zasad hodowli lasu w
zakresie norm okreœlaj¹cych proporcjê gatunków na ró¿nych typach siedliskowych
lasu, liczbê drzew na hektar i wiêŸbê,
- materia³ sadzeniowy musi spe³niaæ wymagania jakoœciowe okreœlone w ustawie o leœnym materiale rozmno¿eniowym.
Beneficjentem dzia³ania mo¿e byæ:
- rolnik (osoba fizyczna) uzyskuj¹cy co najmniej 20% dochodów z tytu³u prowadzenia
tego gospodarstwa,
- w³aœciciel (osoba fizyczna) gruntów rolnych,
bêd¹cych w jego posiadaniu lub w posiadaniu jego ma³¿onka, uzyskuj¹cych dochody
powy¿ej 80% z dzia³alnoœci pozarolniczej,
- grupa rolników lub w³aœcicieli gruntów (minimum 3 osoby, prowadz¹cych dzia³alnoœæ
rolnicz¹ na ³¹cznej powierzchni o wielkoœci
co najmniej 3 ha),
Jakie obowi¹zki spoczywaj¹ na
wnioskodawcach?
Rolnik który chce uczestniczyæ w programie
musi:
- z³o¿yæ wniosek do biura powiatowego Agencji Restrukturyzacji i Modernizacji Rolnictwa,
- wraz z wnioskiem musi z³o¿yæ plan zalesieniowy. Plan zalesieniowy musi byæ opracowany przy pomocy leœnika,
- z³o¿yæ odpowiednie za³¹czniki:
*wypis z miejscowego planu zagospodarowania przestrzennego o zagospodarowaniu terenu. Zaœwiadczenie potwierdzaj¹ce, ¿e przeznaczenie dzia³ek rolnych do zalesienia nie
jest sprzeczne z ustaleniami studium uwarunkowañ i kierunków zagospodarowania przestrzennego gminy.
* kopie mapy dzia³ek gospodarstwa przeznaczonych do zalesienia,
* zaœwiadczenie o uzyskiwanych dochodach z dzia³alnoœci rolniczej (urz¹d gmi-
GMINNE NOWINY
ny) lub innej dzia³alnoœci podlegaj¹cej
opodatkowaniu od osób fizycznych (urz¹d
skarbowy).
Na obszarach chronionych (parki narodowe, parki krajobrazowe, otuliny parków
narodowych, otuliny parków krajobrazowych, obszar y chronionego krajobrazu)
oraz w projektowanej sieci Natura 2000 decyzje o zalesieniu nale¿y podejmowaæ zgodnie z planami ochrony tych obszarów, natomiast w przypadku braku takich planów,
decyzje powinny zaopiniowaæ s³u¿by ochrony przyrody (dyrektor parku narodowego
lub krajobrazowego, wojewódzki konserwator przyrody).
Po wykonaniu zalesienia beneficjent
przedk³ada w Biurze Agencji P³atniczej
oœwiadczenie o wykonaniu zalesienia, poœwiadczone przez leœniczego, które jest
warunkiem przyznania p³atnoœci. Warunkiem wyp³aty pi¹tej rety premii pielêgnacyjnej jest przed³o¿enie decyzji starosty
o przekwalifikowaniu gruntu rolnego na
grunt leœny.
P³atnoœci dla beneficjenta:
1.Wsparcie na zalesienie
- 4300 – 5900 z³/ha/rok
Zabezpieczenie przed zwierzyn¹ – grodzenie siatk¹ 2-metrow¹ – 2400 z³/ha/rok
2.Premia pielêgnacyjna bez zastosowania
repelentów – 420 – 750 z³/ha/rok
Premia pielêgnacyjna z zastosowaniem repelentów – 700 – 1100 z³/ha/rok
3.Premia zalesieniowa – rolnik (powy¿ej
20% dochodów z rolnictwa) – 1400 z³/ha/
rok
Premia zalesieniowa – w³aœciciel gruntów
(powy¿ej 80% dochodów spoza rolnictwa) –
360 z³/ha/rok
Minimalne i maksymalne stawki
wynikaj¹ z ró¿nic w konfiguracji terenu oraz
rodzaju drzew.
Opracowa³a Zofia Kadzik
Wspó³czesna twórczoœæ ludowa na polskiej Orawie (cz. 2)
W po³owie 2003 r. zosta³ og³oszony „Przegl¹d Tradycyjnego Rêkodzie³a Podhala, Spisza, Orawy i Pienin”. Organizatorami tego konkursu s¹: Fundacja „Cepelia” Polska Sztuka i Rêkodzie³o w Warszawie, Bukowiañskie Centrum Kultury, Nowos¹decki
Oddzia³ Stowarzyszenia twórców Ludowych oraz Orawski Park Etnograficzny w Zubrzycy Górnej. Celem tego konkursu jest poznanie, promocja oraz dokumentacja aktualnego stanu sztuki ludowej i rzemios³a. Zatem cele te s¹ zbie¿ne z programowa strategi¹
orawskiego muzeum. Tote¿ pracownicy skansenu w Zubrzycy objechali miejscowoœci
orawskie w celu zachêcania twórców orawskich do wziêcia udzia³u w tym konkursie. Ten
rekonesans wyda³ obfity plon, gdy¿ a¿ kilkudziesiêciu z nich zadeklarowa³o udzia³ w tym
konkursie. W Lipnicy Wielkiej odwiedzono nastêpuj¹cych twórców ludowych:
1.Anna Bandyk – hafciarstwo,
2.Renata Lichosyt – hafciarstwo,
3.Stanis³aw Symalczyk – rzeŸba,
4.Stefan Karkoszka – rzeŸba,
5.Joanna Karkoszka – malarstwo,
6.Karolina Owsiak – hafciarstwo,
7.Emilia Jasiura – „paj¹ki”;
8.Maria Karkoszka – malarstwo na szkle,
9.Maria Guziak – hafciarstwo,
10.Danuta Faron – hafciarstwo,
11.Piotr Bi³ak – malarstwo na szkle,
12.Karol Fitak – kowalstwo,
13.Eugeniusz Lichosyt – rzeŸba,
14.Maria M³ynarczyk – strój orawski
(Kiczory).
c.d. na str. 4
Nr 50(570)/3
SERWIS INFORMACYJNY
Zatrzês³o ziemi¹. Wielu mieszkañców naszej wsi odczu³o dziwne zjawisko ostatniego dnia listopada wieczorem po 18.00 godzinie. Wówczas to zadrga³y okna nawet
przesuwa³y siê meble, dzwoni³o szkliwo w
kredensach, drga³y œciany wielu domów.
By³o to bardzo nieprzyjemne uczucie. Wójt
Gminy natychmiast powo³a³ sztab antykryzysowy, którego cz³onkowie dy¿urowali do
godz. 22.00. Jak podkreœlaj¹ sejsmolodzy
to trzêsienie Ziemi by³o bardzo g³êbokie i w
zwi¹zku z tym ogromnie rozleg³e, a jego si³a
wynois³a 3,6 stopnia w otwartej skali Richtera, natomiast w tzw. Skali opisowej 12
stopniowej osi¹gnê³o 6 stopieñ. Pierwszy
impuls urz¹dzenia pomiarowe zarejestrowa³y o godz. 18.18, a ostatni o 18.21. Centrum tego trzêsienia znajdowa³o siê w okolicach Czarnego Dunajca i tam nast¹pi³y
najbardziej widoczne szkody.
* * *
Szkody w Urbarze. Szalej¹cy huragan poczyni³ powa¿ne szkody w lasach Leœnej
Wspólnoty Urbarialnej. Wed³ug szacunkowych ocen Prezesa Karola Masteli wynika, ¿e straty mog¹ siêgaæ nawet do 1000
m3. Równie¿ w lasach ch³opskich te szkody s¹ niema³e.
* * *
Z ¿ycia szkó³ w Lipnicy Wielkiej
1.W szko³ach podstawowych w Lipnicy
Wielkiej w dniu 30 listopada uczniowie klas
VI pisali próbny sprawdzian. Sprawdzian regulaminowy przewidziany jest na miesi¹c
kwiecieñ 2005 roku. W opinii wiêkszoœci
uczniów problem przysporzy³y g³ównie pytania z matematyki.
2.Od 22 listopada do 6 grudnia trwa próbna matura dla uczniów w Liceum w Lipnicy
Wielkiej. Uczniowie maj¹ mo¿liwoœæ pisania na poziomie podstawowym i rozszerzonym z trzech wybranych przez siebie przedmiotów. Materia³y do dnia pisania danego
egzaminu s¹ niejawne.
3.W dniu 1 grudnia (œroda) w sali Domu
Ludowego w Lipnicy Wielkiej odby³y siê
koncerty p. Olega Dowgala (na instrumencie lutnia Pana) oraz Witalii Parowej (instrumenty klawiszowe), trwaj¹ce po oko³o 40
minut. Czeœæ dochodu z koncertu, którego tytu³ brzmia³ „MEMORY” przeznaczono
dla ofiar wydarzeñ w Osetii. W repertuarze
przedstawiono utwory muzyki powa¿nej, estradowej i rozrywkowej. Koncert zosta³ bardzo ciep³o przyjêty przez m³odzie¿ i dzieci.
* * *
Lider +. W dniu 1.12.2004 r. w Lipnicy Wielkiej odby³o siê ju¿ drugie spotkanie w sprawie Pilota¿owego Programu LEADER+.
Celem tego programu, dla którego Fundacja Programów Pomocy dla Rolnictwa
(FAPA), pe³ni rolê instytucji wdra¿aj¹cej jest
pobudzenie aktywnoœci œrodowisk wiejskich. W spotkaniu tym udzia³ wziêli przedstawiciele FAPA z Krakowa, mgr in¿. Mariusz Murzyniak Wójt Gminy Lipnica Wielka, mgr Julian Stopka Wójt Gminy Jab³onka wraz z cz³onkami Lokalnych Grup Dzia³ania.
Nr 50(570)/4
Twórcy z Orawki i Podwilka:
1.Agnieszka Pietrusiak – haft,
2.Józef Gut – kobierce,
3.Maria Mastela – malarstwo, tkanina
artystyczna,4.Krzysztof Pieronek
– strój ludowy,
5.Miko³aj Garbieñ – lutnictwo,
6.Wincenty Kalec – kowalstwo,
7.Marcela Polaczek – obrazy na szkle,
8.Karolina Antolak – obrazy na szkle,
9.Antoni Antolak – obrazy na szkle,
10.Maria Rychlik – kobierce,
11.Aniela Danek – kobierce,
12.Maria Joniak – kobierce.
Twórcy z Piekielnika:
1.Alojzy Œmiech – rzeŸba,
2.Tomasz Król – rzeŸba.
Twórcy z Lipnicy Ma³ej:
1.Eugeniusz £uka – stolarstwo drobne,
2.Stanis³aw Baliga – rzeŸba,
GMINNE NOWINY
3.Józef Baliga – rzeŸba,
4.Zdzis³aw Galas – rzeŸba,
5.Cyprian £uka – rzeŸba.
Twórcy z Zubrzycy Górnej i Dolnej:
1.Józef Kulawiak – tkactwo,
2.Maria Kubacka – tkactwo,
3.Jan Kott – rzeŸba,
4.Bo¿ena Pawlak – malarstwo na szkle,
5.Maria Wilczek – haft, tkactwo,
6.Lidia Mszal – malarstwo na szkle,
rycina, linoryt,
7.Cecylia Pacholska – plastyka
dekoracyjna i haft,
8.Maria Chrustek – tkactwo i haft,
9.Józef Warysiak – kowalstwo,
10.Stefania Czerniak – haft,
11.Helena Kowalczyk – strój ludowy,
12.Aniela Kowalczyk – haft i tkactwo,
13.Irena Omylak – tkactwo,
14.Stanis³aw Wyrtel – malarstwo na
szkle.
Trzeba z ogromn¹ satysfakcj¹ podkreœliæ, ¿e wœród 122 osób bior¹cych
udzia³ w tym konkursie sporo by³o twórców orawskich. Wielu z nich jury uhonorowa³o presti¿owymi nagrodami, co œwiadczy o wysokim poziomie orawskich artystów. I tak pierwsz¹ nagrodê za wykonanie mêskiego stroju regionalnego przyznano Marii M³ynarczyk z Kiczor. Zaœ w stroju damskim II nagrodê przyznano Helenie Kowalczyk z Zubrzycy Górnej (by³a to nagroda Orawskiego parku Etnograficznego). W kategorii „Instrumenty ludowe” I miejsce zaj¹³ Andrzej Haniaczyk z
Jab³onki. Wyró¿nienie przyznano Miko³ajowi Garbieniowi z Orawki. W tkactwie
trzy III nagrody otrzyma³y Orawianki – Aniela Danek z Orawki, Maria Joniak z
Jab³onki i Maria Kubacka z Zubrzycy Górnej. Za zaprezentowane rzeŸby I miejsce przyznano Zdzis³awowi Galasowi z Lipnicy Ma³ej, a wyró¿nienie Alojzemu
Œmiechowi z Piekielnika. Za obrazy na szkle wyró¿nienia otrzymali Joasia Bi³akówna i Piotr Bi³ak z Lipnicy Wielkiej.
Jury stwierdzi³o, ¿e konkurs dostarczy³ materia³, który odzwierciedla aktualny stan i tendencje rozwojowe ró¿nych dziedzin rêkodzie³a, a przedstawione
prace prezentowa³y wysoki poziom – zw³aszcza w dziedzinie stroju mêskiego, a
tak¿e w dodatkach do tego¿ stroju (pasy i spinki). Podkreœli³o dobry poziom wykonawstwa instrumentów ludowych. Jury wyrazi³o zadowolenie ze sporej grupy osób
maluj¹cych na szkle. Zauwa¿ono jednak nie najlepsze wzornictwo w ubiorach kobiecych oraz, ¿e brak jest wytwórców w dziedzinie tkactwa we³nianego, snycerki i
drobnego sprzêtu gospodarstwa domowego.
Zasygnalizowana przez jury sytuacja w ludowym rêkodziele artystycznym
spowodowana jest g³ównie przemianami, jakie zachodzi³y na orawskiej wsi –
wiele dawnych technik artystycznych i zawodów bezpowrotnie zanik³o. Nadal
jednak Orawianie uwa¿ani s¹ za wyœmienitych stolarzy, snycerzy, dudarzy. Na
tym malutkim skrawku mo¿na jeszcze spotkaæ dobrych malarzy na szkle, rzeŸbiarzy, a wiele kobiet-artystek w zimowe wieczory haftuje, wykonuje stare orawskie chodniki „kobierce”, szyje i piêknie ozdabia tradycyjne odzienia oraz ró¿nego rodzaju serwety i kilimki, wyrabia tez przepiêkne ozdoby z siana i drewna, które skupuj¹ poœrednicy, a potem sprzedaj¹ to na zachodzie Europy. W
naszym regionie obserwujemy pewien renesans malarstwa na szkle oraz sztalugowego (na p³ótnie, tekturze i desce), a tak¿e rzeŸby i p³askorzeŸby, snycerstwa i sztuki obrzêdowo-obyczajowej (moje, betlejemy ,wieñce do¿ynkowe, pisanki itp.). Jest kilka dobrych krawcowych, które szyja piêkne odzienia
górali orawskich, niestety upada tkactwo, wycinkarstwo z bibu³y i kowalstwo
artystyczne.
W ostatnich latach bardzo ciekawie i twórczo sprawdza siê wspó³praca z
orawskimi artystami ludowymi po stronie s³owackiej. Wspólne warsztaty artystyczne, wystawy i plenery przynosz¹ niezwykle interesuj¹ce rezultaty. Spotkania takie
to nie tylko wyœmienita okazja do wymiany doœwiadczeñ, nawi¹zania kontaktów i
przyjaŸni, ale tak¿e mo¿liwoœæ dyskusji nad warunkami rozwoju kultury ludowej w
naszym regionie i reaktywowania zapomnianych ju¿, a kiedyœ popularnych na Orawie, technik artystycznych.
Wydaje siê, ¿e nad ludow¹ sztuk¹ Orawy czuwa duch niezwyk³ego, wielce
oryginalnego lipnickiego artysty rzeŸbiarza Karola Wójciaka-Heródka. Ten znany prymista ludowy przez swoj¹ dzia³alnoœæ, nie zawsze rozumian¹ w gronie
miejscowych ludzi, rozs³awi³ Orawê i jej niepowtarzalne piek³o. By³ cz³owiekiem, dla którego rodzinna miejscowoœæ, a szczególnie Babia Góra, kojarzy³y siê z
12 grudnia 2004
rajem, niebem, z czymœ wyj¹tkowym, piêknym i
œwiêtym. Jestem przekonany, ¿e twórczoœæ ludowa na Orawie nie znik³a i jest nawet w doœæ dobrym stanie, ale stale trzeba jej ofiarnie pomagaæ i stwarzaæ dla niej dogodniejsze warunki
rozwoju przez popularyzowanie, promocjê i inspirowanie ludzi zajmuj¹cych siê t¹ dzia³alnoœci¹. Zreszt¹ kultura ludowa od dawna wymaga³a mecenatu. Zatem o tej wa¿nej prawid³owoœci winny pamiêtaæ w³adze samorz¹dowe i pañstwowe, wa¿na jest równie¿ postawa Stowarzyszenia Twórców Ludowych, do którego nale¿y kilkoro z naszych artystów.
Ogromnie wa¿n¹ rolê odgrywa tak¿e w tym
zakresie dzia³alnoœæ w szko³ach (realizowanie
œcie¿ek miêdzyprzedmiotowych z zakresu dziedzictwa kulturowego oraz zajêæ pozalekcyjnych o
profilu regionalno-artystycznym), w gminnych
oœrodkach kultury, a tak¿e spotkania edukacyjne
w Zubrzyckim skansenie, które w sposób metodyczny przybli¿aj¹ wspó³czesnemu pokoleniu Orawian kulturê ich ojców.
W perspektywie wejœcia Polski do Unii Europejskiej zachowanie w³asnej to¿samoœci narodowej i regionalnej nabiera naprawdê niezwykle
istotnej wagi. Tak wiêc dba³oœæ o podtrzymywanie
swoich korzeni kulturowych winno w wiêkszym
stopniu byæ uwzglêdniane w strategii dzia³añ samorz¹dowców, placówek oœwiatowych i kulturalnych oraz koœcio³a i nas wszystkich, mieszkañców tej ziemi.
Te wszystkie czynniki wp³ywaj¹ w sposób
niezwykle istotny na rozwój kultury ludowej na Orawie, która staje siê coraz bardziej znana i ceniona
wœród etnografów oraz koneserów tej sztuki. Jednak mo¿e nie do koñca, bo takiemu wytrawnemu
znawcy jak prof. Aleksander Jackowski zdarzy³ siê
doœæ powa¿ny lapsus. Otó¿ w swojej najnowszej
ksi¹¿ce Sztuka ludowa wymieni³ na Zawoj¹, jako
rodzinn¹ miejscowoœæ orawskiego Nikifora. To
oczywiœcie przypadkowy b³¹d, ale tak znany artysta jak Heródek powinien znaleŸæ sta³e ju¿ miejsce w historii sztuki ludowej, a wraz z nim inni twórcy ludowi Górnej Orawy.
Jednak górnoorawska twórczoœæ ludowa
ci¹gle jeszcze jest zbyt ma³o znana wœród naszego spo³eczeñstwa (i nie tylko). Nawet coraz
liczniej przybywaj¹cy w nasz region turyœci nie
maj¹ okazji do nabycia pami¹tek i wytworów artystycznych z Orawy (zwykle je¿d¿¹ po tandetne suweniry na Krupówki do Zakopanego).
Poza znan¹ galeri¹ malarstwa na szkle znakomitego i s³ynnego ju¿ na ca³y œwiat orawskiego
malarza na szkle Stanis³awa Wyrtla w Orawskim Parku Etnograficznym oraz galeriê malarstwa „Œleboda” u Emila Karkoszki w Kiczorach
– niestety nie ma ¿adnego miejsca, gdzie mo¿na by podziwiaæ i nabywaæ rzeŸby, obrazy oraz
inne dzie³a miejscowych artystów. Utworzenie
takiej ogólnoorawskij galerii w Jab³once winno
stanowiæ istotny krok w popularyzacji twórczoœci spod Babiej Góry. To oni bowiem w du¿ym stopniu nadaj¹ oryginalnoœæ i specyficzny koloryt naszej ma³ej OjczyŸnie. To w³aœnie oni tworz¹ kulturê regionaln¹, która zaczyna odgrywaæ coraz
wiêksz¹ rolê w naszej spo³ecznoœci. Stanowi
nasz ciekawy wyró¿nik, nawi¹zuj¹cy do orawskich korzeni.
Mgr Marcin Kowalczyk