VI A Ca 758/14 WYROK W IMIENIU

VI A Ca 758/14
WYROK
W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ
Dnia 24 września 2015 r.
Sąd Apelacyjny w Warszawie VI Wydział Cywilny w składzie:
Przewodniczący -
Sędzia SA
– Aldona Wapińska
Sędzia SA
– Jacek Sadomski (spr.)
Sędzia SO (del.)– Aleksandra Kempczyńska
Protokolant:
sekr. sąd. Beata Pelikańska
po rozpoznaniu w dniu 24 września 2015 r. w Warszawie
na rozprawie
sprawy z powództwa (…) S.A. w L.
przeciwko Prezesowi Urzędu Regulacji Energetyki
z udziałem zainteresowanego (…) sp. z o.o. w B.
o przyłączenie do sieci elektroenergetycznej
na skutek apelacji pozwanego i zainteresowanego
od wyroku Sądu Okręgowego w Warszawie – Sądu Ochrony Konkurencji i Konsumentów
z dnia 17 marca 2014 r., sygn. akt XVII AmE 4/13
uchyla zaskarżony wyrok i sprawę przekazuje Sądowi Okręgowemu w Warszawie – Sądowi
Ochrony Konkurencji i Konsumentów do ponownego rozpoznania, pozostawiając temu sądowi
rozstrzygnięcie o kosztach instancji odwoławczej.
Sygn. akt VI Aca 758/14
UZASADNIENIE
Decyzją z dnia 25 października 2012 roku Prezes Urzędu Regulacji Energetyki na podstawie art.
8 ust. 1 w zw. z art. 7 ust. 1 oraz art. 30 ust. 1 ustawy Prawo energetyczne w związku z art. 104
ustawy Kodeks postępowania administracyjnego, po rozpatrzeniu wniosku z dnia 20 marca 2012
r. (…) sp. z o.o. z siedzibą w B. w sprawie rozstrzygnięcia sporu dotyczącego odmowy zawarcia
przez (…) S.A. z siedzibą w L. umowy o przyłączenie do sieci elektroenergetycznej (…) S.A.
obiektów (…) o łącznej mocy przyłączeniowej 37,5 MW, orzekł zawarcie pomiędzy (…) sp. z o.o.
z siedzibą w B. ul. (…) a (…) z siedzibą w L. umowy o przyłączenie do sieci
elektroenergetycznej obiektów (…) o łącznej mocy przyłączeniowej 37,5 MW, położonej na
terenie gmin K. i S., o treści stanowiącej załącznik do decyzji.
Odwołanie od wydanej decyzji złożył powód – (…) S.A. z siedzibą w L., zaskarżając decyzję w
całości i wnosząc o jej uchylenie, ewentualnie o zmianę zaskarżonej decyzji poprzez ustalenie
VI A Ca 758/14
treści umowy przyłączeniowej w brzmieniu ostatecznie wskazanym przez powoda przy piśmie z
dnia 25 kwietnia 2012 r., w szczególności poprzez ustalenie szacunkowej opłaty za przyłączenie
w wysokości 16.760,40 netto. W odwołaniu zawarte zostały liczne zarzuty naruszenia przepisów
ustawy Prawo energetyczne (w tym art. l ust. 2, art. 4f ust. l w zw. z art. 46 art. 7 ust. l w zw. z
art. 7 ust. 3, art. 7 ust. 2, art. 7 ust. 8 pkt 3 i ust. 9, art. 7 ust. 8i, art. 11d ust. 3 w zw. z art. 9c ust
3), a także przepisów postępowania administracyjnego (art. 6, art. 7 , art. 77, art. 107 ust. l i 3
k.p.a.) oraz przepisów kodeksu cywilnego (art. 3531 k.c.). W szczególności skarżący podniósł,
że podstawą zaskarżonej decyzji było błędne założenie, że istnieją warunki techniczne i
ekonomiczne przyłączenia do sieci, w sytuacji, gdy analiza sprawy pozwala na ustalenie braku
ekonomicznych i technicznych warunków przyłączenia, co wiąże się z rozległym zakresem
zmian koniecznych do zaprowadzenia w sieci w związku z projektowanym przyłączeniem, a
także błędna wykładnia polegająca na uznaniu, że wydanie warunków przyłączenia przemawia
za tym, iż spełnione są warunki techniczne i ekonomiczne przyłączenia podmiotu ubiegającego
się o przyłączenie do sieci energetycznej i w efekcie błędne ukształtowanie treści umowy z
pominięciem treści obowiązków tkwiących po stronie powoda jako operatora systemu OSD oraz
obowiązków zapewnienia należytej pracy sieci, w tym także w sytuacji zagrożenia (w
szczególności ze względu na moc farmy), przez co w efekcie dochodziłoby do ograniczenia
swobody OSD, ale także OSP, w realizowaniu przypisanych obowiązków.
Pozwany – Prezes Urzędu Regulacji Energetyki oraz zainteresowany - (…) sp. z o.o. z siedzibą
w W. wnieśli o oddalenie odwołania.
Wyrokiem z dnia 17 marca 2014 r. Sąd Okręgowy w Warszawie - Sąd Ochrony Konkurencji i
Konsumentów uchylił zaskarżoną Decyzję Prezesa Urzędu Regulacji Energetyki.
Uzasadniając wydane rozstrzygnięcie sąd okręgowy wskazał, że trafny jest zarzut naruszenia
art.7 ust. 1 ustawy Prawo energetyczne albowiem po stronie podmiotu ubiegającego się o
przyłączenie do sieci brak urządzeń technicznych umożliwiających takie przyłączenie. Stan taki
powoduje w ocenie sądu okręgowego, że brak jest warunków technicznych takiego
przyłączenia, w konsekwencji brak po stronie przedsiębiorstwa energetycznego zajmującego się
przesyłaniem lub dystrybucją paliw gazowych lub energii obowiązku zawarcia umowy o
przyłączenie do sieci. Jak wskazał sąd okręgowy, w takiej sytuacji nie istnieje przedmiot umowy,
gdyż nie istnieje przedmiot przyłączenia do sieci, a zatem wykonanie zawartej umowy jest
niemożliwe. Bezspornym jest zaś w okolicznościach faktycznych tej sprawy, że budowa farmy
wiatrowej powoda nie została nawet rozpoczęta. . Brak istnienia przyłączanego obiektu czyni
zatem technicznie niemożliwym jego przyłączenie i dostarczanie energii. Nie ma zatem
potrzeby, aby przepis art. 7 ust. 1 lub 7 ust. 3 p.e. musiał zawierać wymóg fizycznego istnienia
obiektu przyłączonego, gdyż jest to jeden z warunków technicznych i zawiera się w obecnym
brzmieniu art.7 ust. 1 p.e. Skoro podmiot żądający zawarcia umowy nie wykonał jeszcze
przyłączanego obiektu, to nie jest wiadomym, czy spełnia on wydane warunki techniczne
przyłączenia. Sam zamiar wybudowania przez zainteresowanych obiektów i przyłączenia ich do
sieci elektroenergetycznej uzasadnia wyłącznie żądanie określenia warunków technicznych
przyszłego przyłączenia, o których mowa w art.7 ust. 3a ustawy Prawo energetyczne. Swoboda
umów pozwala wprawdzie na zawieranie umów, których skutki wystąpią w przyszłości, jednak
zawarcie takiej umowy nie mieści się w obowiązku publicznoprawnym wynikającym z art.7 ust. 1
ustawy z dnia 10 kwietnia 1997 r. Prawo energetyczne. Jednocześnie sąd okręgowy wskazał, że
VI A Ca 758/14
nie podziela poglądu wyrażonego w Wyroku Sądu Apelacyjnego w Warszawie z dnia 26
kwietnia 2012 r. (sygn.VI ACa 1500/11).
Ponadto sąd okręgowy stwierdził, że wydanie przez przedsiębiorstwo energetyczne warunków
przyłączenia przesądza o istnieniu warunków technicznych i ekonomicznych przyłączenia, gdyż
ich brak jest przesłanką odmowy wydania tego dokumentu. Zobowiązanie wynikające z wydania
warunków przyłączenia ma charakter warunkowy, co oznacza, że zobowiązanie
przedsiębiorstwa energetycznego do zawarcia umowy o przyłączenie do sieci
elektroenergetycznej istnieje, o ile zostaną w czasie ich obowiązywania spełnione warunki
określone w wydanym dokumencie. Możliwość powoływania się na brak warunków technicznych
lub ekonomicznych w sytuacji, gdy pomiot wykonał zgodnie z warunkami technicznymi
przedmiot przyłączenia godziłoby w słuszne interesy tego podmiotu, zmuszając go do
ponoszenia dodatkowych nakładów, których nie mógł przewidzieć planując przedsięwzięcie.
Apelacje od wydanego wyroki wnieśli pozwany i zainteresowany, zaskarżając wydany wyrok w
całości.
Prezes Urzędu Regulacji Energetyki zawarł w złożonej apelacji następujące zarzuty:
1.
2.
naruszenie art. 7 ust. 1 ustawy Prawo energetyczne poprzez jego błędną wykładnię i
wadliwe zastosowanie polegające na niezasadnym przyjęciu, że brak po stronie podmiotu
ubiegającego się o przyłączenie urządzeń technicznych (obiektu (…) mającej być
przedmiotem przyłączenia) powoduje brak warunków technicznych przyłączenia, a w
konsekwencji brak po stronie przedsiębiorstwa energetycznego zajmującego się
przesyłaniem lub dystrybucją energii obowiązku zawarcia umowy o przyłączenie do sieci;
naruszenie art. 328 § 2 w zw. art. 233 § 1 k.p.c. - poprzez przekroczenie zasady
swobodnej oceny dowodów oraz wyprowadzone przez sąd orzekający z zebranego
materiału dowodowego wniosków logicznie sprzecznych i niezgodnych z doświadczeniem
życiowym, a tym samym uznanie że materiał dowodowy zgromadzony w niniejszej
sprawie, w szczególności: warunki przyłączenia inwestycji Zainteresowanego – (…) do
sieci Powoda z dnia 12 kwietnia 2010 roku, wyciąg z planu rozwoju przedsiębiorstwa na
lata 2011-2015 w postaci budowy pola liniowego 110 kV w stacji 110/15 kV S., pomimo
wykazania przez Pozwanego że w przedmiotowej sprawie istniały techniczne i
ekonomiczne warunki przyłączenia do sieci to brak jest podstaw do orzeczenia umowy
przyłączającej (…) do sieci Powoda, gdyż nie istnieje przedmiot przyłączenia.
Skarżący wniósł o zmianę zaskarżonego wyroku w całości poprzez oddalenie odwołania, a w
razie nieuwzględnienia tego wniosku o uchylenie zaskarżonego wyroku w całości i przekazanie
sprawy do ponownego rozpatrzenia sądowi I instancji.
Zainteresowany w złożonej apelacji podniósł zarzuty:
1.
naruszenia art. 7 ust. 1 i 2 ustawy Prawo energetyczne w zw. z art. 7 ust. 3 PE poprzez ich
błędną wykładnię polegającą na uznaniu, że wymóg uprzedniego wybudowania
podlegającego przyłączeniu obiektu jest jednym z warunków technicznych przyłączenia do
sieci elektroenergetycznej, a w konsekwencji błędne przyjęcie, iż brak w takiej sytuacji po
stronie Powoda będącego przedsiębiorstwem energetycznym zajmującym się
VI A Ca 758/14
2.
3.
przesyłaniem lub dystrybucją paliw gazowych lub energii publicznoprawnego obowiązku
zawarcia z Zainteresowaną umowy o przyłączenie do sieci;
naruszenie art. 7 ust. 8i PE w zw. z art. 7 ust. 1 PE oraz art. 7 ust. 9 PE i art. 34 ust. 3 pkt
3 lit. a ustawy z dnia 7 lipca 1994 r. Prawo budowlane poprzez błędną ich wykładnię
prowadzącą do przyjęcia, że znaczenie prawne warunków przyłączenia uzależnione jest
od następczego (po wydaniu warunków przyłączenia) spełnienia przesłanek określonych
w art. 7 ust. 1 PE, a w konsekwencji, iż zobowiązanie przedsiębiorstwa energetycznego do
zawarcia umowy o przyłączenie do sieci istnieje o tyle, o ile zostaną w czasie ich
obowiązywania spełnione określone w tym dokumencie warunki, co jest rażąco niezgodne
z charakterem i funkcją, jaką warunki przyłączenia spełniają w obrocie prawnym oraz
wykładnią systemową i funkcjonalną określenia „warunkowe zobowiązanie" użytego w art.
7 ust. 8i PE;
naruszenie przepisów postępowania, które miało wpływ na wynik sprawy, tj. art. 233 § 1
KPC poprzez brak wszechstronnego rozważenia całości zgromadzonego w sprawie
materiału dowodowego, i wskutek tego błędne ustalenie faktyczne, że w przedmiotowej
sprawie nie istniały techniczne warunki przyłączenia Zainteresowanej do sieci Powoda,
mimo dostrzeżenia przez Sąd Okręgowy okoliczności, iż wydanie przez przedsiębiorstwo
energetyczne
warunków
przyłączenia
(warunków
przyłączenia
do
sieci
elektroenergetycznej z dnia 12 kwietnia 2010 r. przesądza o istnieniu technicznych i
ekonomicznych warunków przyłączenia, gdyż ich brak byłby przesłanką do odmowy
wydania takiego dokumentu.
W świetle powyższych zarzutów zainteresowany na podstawie art. 386 § 4 k.p.c. wniósł o
uchylenie zaskarżonego wyroku i przekazanie sprawy sądowi pierwszej instancji do ponownego
rozpoznania, ewentualnie - w przypadku uznania przez sąd odwoławczy – że nie ma
konieczności przeprowadzenia postępowania dowodowego w całości i istnieją podstawy do
orzeczenia co do istoty sprawy – o zmianę zaskarżonego wyroku i oddalenie odwołania powoda.
Rozpoznając sprawę w granicach zaskarżenia sąd apelacyjny zważył, co następuje.
Obie apelacje zasługują na uwzględnienie w zakresie zmierzającym do uchylenia zaskarżonego
wyroku i przekazania sprawy sądowi I instancji do ponownego rozpoznania.
Na wstępie zauważyć należy istotne sprzeczności występujące w uzasadnieniu zaskarżonego
wyroku, co trafnie dostrzeżone zostało w apelacji złożonej przez pozwanego. Otóż sąd
okręgowy z jednej strony wskazuje, że brak wybudowania przez powoda obiektu, który byłby
przedmiotem przyłączenia do sieci, powoduje niespełnienie warunków technicznych
przyłączenia. Z drugiej zaś strony sąd okręgowy w dalszych wywodach stwierdza, że uprzednio
wydanie warunków przyłączenia, które miało miejsce w tej sprawie, przesądza o istnieniu
warunków technicznych i ekonomicznych przyłączenia. Tym samym sąd okręgowy, jako
podstawę rozstrzygnięcia w tej sprawie, przyjął jednocześnie dwa, pozostające ze sobą w
sprzeczności założenia. Obydwa te założenia są przy tym błędne.
Co do pierwszej kwestii podzielić należy zarzuty zawarte w apelacji strony pozwanej oraz
zainteresowanego, że pogląd sądu okręgowego stanowi rezultat wadliwej wykładni art. 7 ust. 1
Prawa energetycznego oraz pozostaje w sprzeczności z pozostałymi przepisami regulującymi
zasady przyłączenia. Prawo energetyczne, a także przepisy wykonawcze wydane na jego
VI A Ca 758/14
podstawie, nie przewidują warunku przyłączenia w postaci uprzedniego ukończenia obiektu
stanowiącego przedmiot przyłączenia. Tym samym nie można uznać, jak czyni to sąd okręgowy,
że brak po stronie podmiotu ubiegającego się o przyłączenie urządzeń technicznych
umożliwiających takie przyłączenie powoduje brak warunków technicznych przyłączenia.
Zgodnie z art. 7 ust. 3 w zw. z art. 7 ust. 1 Prawa energetycznego, obowiązek przedsiębiorstwa
energetycznego zajmującego się przesyłaniem lub dystrybucją paliw gazowych lub energii
zawarcia umowy o przyłączenie do sieci z podmiotem ubiegającym się o przyłączenie nie
powstaje w wypadku, gdy zainteresowany podmiot nie ma tytułu prawnego do korzystania z
nieruchomości, obiektu lub lokalu, do których paliwa gazowe lub energia mają być dostarczane.
Posiadanie tytułu prawnego nie może być utożsamiane z konkretnym obiektem gotowym do
przyłączenia (w okolicznościach faktycznych tej sprawy – fermą wiatrową). Trafnie w tym
kontekście Prezes URE wskazuje, że w procesie przyłączania farmy wiatrowej zawarcie umowy
przyłączeniowej nie jest – wbrew wyobrażeniu sądu pierwszej instancji – etapem kończącym
proces inwestycyjny. Umowa o przyłączenie do sieci reguluje bowiem szczegółowo wszystkie
kwestie techniczne związane z konkretną inwestycją, jak również synchronizuje prace obu stron
umowy, bez których nie ma możliwości wybudowania jakichkolwiek urządzeń. Realizacja
przyłączenia wymaga bowiem ścisłej współpracy inwestora farmy z przedsiębiorstwem
energetycznym, do którego sieci inwestor ubieg się o przyłączenie. Trafnie w tym kontekście
skarżący odwołuje się również do regulacji zawartej w ustępie 2 art. 7 Prawa energetycznego,
zgodnie z którym umowa o przyłączenie do sieci powinna zawierać między innymi
postanowienia określające zakres robót niezbędnych przy realizacji przyłączenia, a także
warunki udostępnienia przedsiębiorstwu energetycznemu nieruchomości należącej do podmiotu
przyłączanego w celu budowy lub rozbudowy sieci niezbędnej do realizacji przyłączenia.
Podzielić należy również pogląd skarżącego, że w istocie żadna inwestycja budowy farmy
wiatrowej nie zostanie rozpoczęta, jeżeli inwestor nie zawrze z przedsiębiorstwem
energetycznym umowy o przyłączenie do sieci. W efekcie podzielić należy pogląd uprzednio już
prezentowany w orzecznictwie Sądu Apelacyjnego w Warszawie, zgodnie z którym uprzednie
wybudowanie obiektu (farmy wiatrowej) nie jest warunkiem wypełnienia warunków technicznych
przyłączenia i tym samym aktualizacji publicznoprawnego obowiązku zawarcia umowy o
przyłączenie do sieci (tak wyrok Sądu Apelacyjnego w Warszawie z dnia 26 kwietnia 2012 r., VI
ACa 1500/11, zob. również: wyrok Sądu Apelacyjnego w Warszawie z dnia 8 listopada 2013 r.,
VI ACa 560/13, wyrok Sądu Apelacyjnego w Warszawie z dnia 27 czerwca 2013 r., VI ACa
1421/12).
Oparcie rozstrzygnięcia wydanego w tej sprawie na wskazanej powyżej wadliwej przesłance
uprzedniego wybudowania farny wiatrowej przez podmiot zainteresowany skutkowało
nierozpoznaniem istoty sprawy przez sąd okręgowy. Sąd okręgowy ustalając nieistnienie
obiektu, który mógłby być przedmiotem podłączenia i tym samym stwierdzając brak obowiązku
zawarcia umowy, pominął pozostałe, istotne zagadnienia w sprawie. Dla rozstrzygnięcia sprawy
istotne było bowiem przede wszystkim ustalenie, czy w dacie orzekania spełnione zostały
warunki techniczne i ekonomiczne do przyłączenia zainteresowanego do sieci powodowego
przedsiębiorstwa. W tym zakresie konieczne jest rozważenie zarzutów i twierdzeń strony
powodowej zawartych w złożonym odwołaniu oraz argumentacji podnoszonej przez stronę
przeciwną i zainteresowanego. Zaniechania dokonania rozważań w tym zakresie, a także
poczynienia niezbędnych ustaleń faktycznych, w szczególności ustalenia, czy wskazywane
VI A Ca 758/14
przez powoda inwestycje w sieć konieczne do przyłączenia instalacji zainteresowanego ujęte
zostały w planie rozwoju przedsiębiorstwa oraz ustalenie, czy środki na realizację inwestycji
ujętej w planie zostały faktycznie zapewnione w taryfie powodowego przedsiębiorstwa
zatwierdzonej przez Prezesa Urzędu, bądź zostało zadeklarowane, że zostaną one
uwzględnione w kolejnych taryfach (zob. w szczególności postanowienie Sądu Najwyższego z
dnia 10 grudnia 2014 r., III SK 34/14) skutkuje nierozpoznaniem istoty tej sprawy. W
orzecznictwie Sądy Najwyższego przyjmuje się bowiem, że nierozpoznanie istoty sprawy - w
rozumieniu art. 386 § 4 k.p.c. - oznacza zaniechanie przez sąd pierwszej instancji zbadania
materialnej podstawy żądania pozwu albo pominięcie merytorycznych zarzutów pozwanego
(zob. m.in. wyrok SN z 21.10.2005, III CK 161/05, wyrok SN z dnia 23 września 1998 r., II CKN
897/97, wyrok SN z dnia 4 sierpnia 1999 r., II CKN 498/99, postanowienie SN z dnia 25 sierpnia
1999 r., III CKN 527/99).
Niezależnie od powyższego wskazać należy również na sprzeczność występującą w
zaskarżonym orzeczeniu pomiędzy treścią jego sentencji a treścią sporządzonego
uzasadnienia. Otóż sąd okręgowy uchylając zaskarżoną decyzję Prezesa URE w uzasadnieniu
wyroku stwierdza, że wobec braku podstaw do uwzględnienia, odwołanie wniesione w tej
sprawie podlegało oddaleniu na podstawie art. 47953 § 1 k.p.c. Takie formułowanie
uzasadnienia zaskarżonego wyroku świadczy co najmniej o daleko posuniętym niedbalstwie
sądu pierwszej instancji.
Mając powyższe na uwadze sąd apelacyjny na podstawie art. 386 § 4 k.p.c. uchylił zaskarżony
wyroku i sprawę przekazał sądowi okręgowemu do ponownego rozpoznania celem
merytorycznego rozpoznania zawartych w odwołaniu zarzutów oraz twierdzeń przedstawionych
w odpowiedzi na odwołanie przez pozwanego i zainteresowanego i tym samym ustalenie, czy w
okolicznościach faktycznych tej sprawy spełnione zostały warunki techniczne i ekonomiczne do
przyłączenia zainteresowanego do sieci powodowego przedsiębiorstwa.