PSIANKOWATE (Solanaceae) RDESTOWATE (Polygonaceae)

PSIANKOWATE (Solanaceae)
WYSTĘPOWANIE: w strefie tropikalnej, subtropikalnej i umiarkowanej; gł. w Ameryce Pd. i Śr.
Około 90 rodzajów i 2500 gat. Najliczniejszy rodzaj
to psianka (Solanum). W Polsce 7 rodzajów i 10 gat.
MORFOLOGIA: rośliny zielne, krzewy i niewielkie drzewa. Liście skrętoległe. Przylistków brak.
Bardzo wiele gatunków zawiera trujące alkaloidy.
KWIATY: zwykle w kwiatostanach, obupłciowe,
promieniste i słabo grzbieciste. Kielich 5-działkowy;
korona 5-płatkowa, zrośnięta; pręcików zwykle
5; słupek przeważnie 2-krotny, 2-komorowy. Zapylane przez owady, a w tropikach przez ptaki i ssaki.
OWOCE: torebki, jagody, pestkowce. Nasiona
z bielmem.
UŻYTKOWANIE: ogromne znaczenie gospodarcze. Warzywa i owoce: (znane w Europie od XVIw.)
ziemniak (Solanum tuberosum) i pomidor (Lycopersicon esculentum) pochodzące z Andów oraz papryka (Capsicum annuum) z Ameryki Śr. i Pd. Z Indii
pochodzi bakłażan (Solanum melongena). Liczne
lecznicze, np.: pokrzyk wilcza jagoda (Atropa belladonna), lulecznica (Scopolia), bieluń (Datura). Wiele
ozdobnych, np.: petunia (Petunia), psianka (Solanum), kolcowój (Lycium), miechunka (Physalis).
A spreparowane liście różnych gat. i odmian tytoniu
(Nicotiana), pochodzącego z Ameryki, to ohydna
używka.
CHRONIONE W POLSCE: lulecznica kraińska
(Scopolia carniolica), pokrzyk wilcza jagoda (Atropa
bella-donna).
JK
RDESTOWATE (Polygonaceae)
WYSTĘPOWANIE: szczególnie licznie w północnej strefie umiarkowanej; rosną w różnych
siedliskach, od Arktyki po pustynie. We wsch.
Himalajach do 5100m n.p.m. (Rheum nobile). Około
30 rodzajów i 800 gat. Najliczniejsze rdesty
(Polygonum) – ok. 300 gat. W Polsce 4 rodzaje i ok.
30 gatunków.
MORFOLOGIA: przeważnie rośliny zielne,
rzadziej krzewy, drzewa lub pnącza. Cechą charakterystyczną tej rodziny jest występowanie gatki,
powstałej z przylistków zrośniętych wokół łodygi.
Wszystkie gatunki zawierają garbniki.
KWIATY: małe, najczęściej obupłciowe, zebrane
w szczytowe kwiatostany. Okwiat niepozorny, złożony z 3-6 zielonych, białych lub barwnych działek,
czasem pozostających na owocach i służących do
rozsiewania nasion. Owadopylne lub wiatropylne.
OWOCE: graniaste orzeszki. Nasiona z bielmem.
UŻYTKOWANIE: duże znaczenie gospodarcze
ma gryka (Fagopyrum), pochodząca z Azji Śr. znana
od ponad 4000 lat. Z owoców gryki uzyskuje się
kaszę gryczaną; jest ona także cenną rośliną
miododajną. Młode liście szczawiu zwyczajnego
(Rumex acetosa) i ogonki liściowe rabarbaru
(Rheum undulatum) są jadalne, zawierają witaminy
i mikroelementy. W medycynie wykorzystuje się
m.in. glikozyd rutynę uzyskiwany z ziela gryki, rabarbar dłoniasty (Rheum palmatum) i rdest ptasi
(Polygonum aviculare). Niektóre gatunki dostarczają
barwników, np. rdest (Polygonum tinctoria) –
niebieskiego (indygo), szczaw (Rumex confertus) –
żółtego, a Rumex abyssinicus – czerwonego.
Niektóre ozdobne.
– 54 –
JK