WIESIOŁKOWATE (Onagraceae) WILCZOMLECZOWATE

WIESIOŁKOWATE (Onagraceae)
WYSTĘPOWANIE: obszary o klimacie umiarkowanym i subtropikalnym. Rodzina liczy ok. 20
rodzajów i 650 gat. Najwięcej gatunków (200) liczy
rodzaj wierzbownica (Epilobium). We florze polskiej
występują 22 gat., m.in.: wiesiołek dwuletni
(Oenothera biennis), wierzbówka kiprzyca (Chamaenerion angustifolium), 14 gat. wierzbownicy
(Epilobium), 3 gat. czartawy (Circaea).
MORFOLOGIA: głównie rośliny zielne, rzadko
krzewy (Fuchsia), a nawet drzewa (Houya). Liście
niepodzielone, przeważnie ułożone naprzeciwlegle.
KWIATY: często duże, efektownie zabarwione.
Promieniste, rzadko grzbieciste (Lapezia), obupłciowe i najczęściej 4-krotne. Korona wolnopłatkowa.
Płatki opatrzone najczęściej paznokciem. Dno kwiatowe (hypanthium) tworzy zwykle długą rurkę zrastającą się z zalążnią słupka, który w ten sposób
staje się dolny. Rurka często wybiega jeszcze wysoko ponad zalążnię, tak że okwiat i nasady pręcików
hypanthium
miodnik
mogą być znacznie wyżej osadzone niż słupek. Pręcików tyle co płatków lub 2 razy tyle w 2 okółkach.
Słupek o długiej zalążni 4-komorowej. Rośliny owado-, ptako- względnie samopylne.
OWOCE: różne: torebki, orzeszki, jagody.
UŻYTKOWANIE: ozdobne, np.: ułanka (Fuchsia),
dzierotka (Clarkia) i wiesiołek (Oenothera), znany
także jako obiekt badań genetycznych; olej z jego
nasion ma działanie lecznicze.
JK
WILCZOMLECZOWATE (Euphorbiaceae)
WYSTĘPOWANIE: głównie w Afryce, Ameryce Pd., Australii, Azji Pd. i Pd.-Wsch. W strefie
umiarkowanej są wyłącznie zielne. Około 300 rodzajów i ponad 7500 gatunków. Najliczniejszy rodzaj
wilczomlecz (Euphorbia) liczy ok. 2000 gat. W Polsce 2 rodzaje: wilczomlecz – ok. 20 gat. i szczyr
(Mercurialis) –2 gat.
MORFOLOGIA: bogactwo form życiowych.
Wysokie drzewa lasów tropikalnych i bardzo podobne do kaktusów (konwergencja) sukulenty łodygowe, głównie w Afryce. Niewiele roślin wodnych.
Liście zwykle skrętoległe, pojedyncze. Przylistki
zwykle obecne, niekiedy przekształcone we włoski,
gruczołki lub ciernie. Większość gatunków ma sok
mleczny.
KWIATY: jednopłciowe, bardzo zróżnicowane.
Okwiat podwójny, o działkach wolnych, często
ulega redukcji do jednego okółka, lub zanika.
Pręcików 1-20 (do 400). Słupek zwykle 3-krotny
i 3-komorowy z 2 lub 1 zalążkiem w każdej komorze.
Silnie zredukowane kwiaty zebrane są w charakterystyczny kielichowaty kwiatostan – cyathium
(gr. kyathos = kielich), złożony z 1 kwiatu żeńskiego
i 4 lub 5 grup jednopręcikowych kwiatów męskich.
OWOCE: torebki, pestkowce. Nasiona z bielmem.
UŻYTKOWANIE: ogromne znaczenie mają
drzewa kauczukowe z rodzaju Hevea. Z nasion tungowca Forda (Aleurites fordii) otrzymuje się olej tungowy do produkcji farb. Duże znaczenie w tropikach
ma maniok (Manihot esculenta) dostarczający
tapioki. Wiele gatunków ozdobnych, np.: wilczomlecz nadobny (Euphorbia pulcherrima) – gwiazda
betlejemska.
JK
– 71 –