GOŹDZIKOWATE (Caryophyllaceae) GRANATOWCOWATE

GOŹDZIKOWATE (Caryophyllaceae)
WYSTĘPOWANIE: na wszystkich kontynentach, w różnych siedliskach (na Antarktydzie 1–
Colobanthus quitersis). Liczne gat. w Arktyce.
W Himalajach do 6000 m n.p.m. Rodzajów 80 i ok.
2000 gat. Najliczniejsze goździki (Dianthus) – 300
gat. i lepnice (Silene) – 300 gat. W Polsce 27 rodzajów i ok. 100 gat.
MORFOLOGIA: większość to rośliny zielne,
nieliczne krzewy (rodzaj Schidea z Hawajów).
Niektóre gatunki siedlisk skrajnych mają formę
poduszkową, np.: Gypsophila aretioides z pd.
Kaukazu i pn. Iranu, osiągająca 2 m śr. Liście pojedyncze, całobrzegie.
KWIATY: zebrane w charakterystyczne dwuramienne wierzchotki. Promieniste, najczęściej 5-krotne.
Płatki korony wolne, często zwężone ku nasadzie.
Zwykle owadopylne, też wiatropylne lub samopylne.
OWOCE: torebki, orzeszki, rzadko jagody. Nasiona z bielmem.
UŻYTKOWANIE: głównie jako rośliny w ogrodach skalnych: goździk chiński (Dianthus chinensis),
g.brodaty (D.barbatus), firletka chalcedońska (Lychnis chalcedonica), f.kwiecista (L.coronaria), rogownica kutnerowata (Cerastium tomentosum), łyszczec wiechowaty (Gypsophila paniculata) i inne.
W szklarniach uprawiany jest w licznych odmianach
goździk ogrodowy (D.caryophyllus), pochodzący
z pd. Europy. Saponiny używane są jako detergenty.
CHRONIONE W POLSCE: lepnica litewska
(Silene lithuanica), łyszczec wiechowaty (Gypsophila paniculata) oraz wszystkie goździki oprócz
g. kartuzka (D.carthusianorum) i g. kropkowanego
(D.deltoides).
JK
GRANATOWCOWATE (Punicaceae)
WYSTĘPOWANIE: obszar śródziemnomorski
od Półwyspu Bałkańskiego po Indie oraz wyspę
Sokotrę. Rodzina obejmuje 1 rodzaj granat (Punica)
z 2 gat.: g. właściwy (P. granatum) i P. protopunica.
MORFOLOGIA: krzewy lub niewielkie drzewa.
Młode gałęzie kolczaste. Liście naprzeciwlegle
ułożone i nie podzielone, eliptycznolancetowate, 3-8
cm dł.
KWIATY: obupłciowe, promieniste, duże i okazałe, żywo czerwone. Osadzone po 1-3 na szczytach
gałązek. Kielich i korona 5-8-dzielne, a kubeczkowato
rozszerzone dno kwiatowe zrośnięte jest z zalążnią
słupka – słupek jest więc dolny. Pręciki liczne,
umieszczone w wielu leżących ponad sobą
okółkach. Zalążnia podzielona jest na komory
piętrowo.
OWOCE: mięsista jagoda przypominająca nieco
jabłko (zwana zresztą popularnie jabłkiem granatu).
Okrywa skórzasta, początkowo czerwona, później
brązowo zabarwiona, pęka w czasie dojrzałości. Nasiona liczne, purpurowoniebieskie, podczas dojrzałości otoczone czerwoną, soczystą okrywą.
UŻYTKOWANIE: granat właściwy (P. granatum) jest ważną rośliną uprawną dostarczającą
jadalnych owoców. Okrywa nasion ma
orzeźwiający, kwaskowaty smak; przyrządza się
z niego lemoniady, napój granadinę, sorbety
i niekiedy wino. W lecznictwie używane są kwiaty,
okrywa owoców oraz kora i korzenie. Z okrywy
owoców otrzymuje się barwnik do barwienia jedwabiu i garbnik do skóry (safian). Roślina użytkowana od 7000 lat (Palestyna).
– 23 –
JK