JASNOTOWATE (Lamiaceae) JASKROWATE (Ranunculaceae)
Transkrypt
JASNOTOWATE (Lamiaceae) JASKROWATE (Ranunculaceae)
JASKROWATE (Ranunculaceae) WYSTĘPOWANIE: na wszystkich kontynentach oprócz Antarktydy, głównie w strefie umiarkowanej półkuli pn. Około 50 rodz. i ponad 2000 gat. Najliczniejsze rodzaje: jaskier (Ranunculus) – ok. 600 gat., powojnik (Clematis) – ok. 400 gat., tojad (Aconitum) – ok. 300 gat. W Polsce 21 rodz. i ok. 80 gat. MORFOLOGIA: przeważnie byliny, rzadziej rośliny jednoroczne i dwuletnie; także półkrzewy, krzewy i pnącza. Blaszka liściowa różnie wykształcona. KWIATY: w różnego typu kwiatostanach; rzadko pojedyncze, najczęściej obupłciowe i promieniste. Pręciki liczne, ułożone spiralnie, czasem część z nich przekształcona w miodniki. Zwykle owadopylne. OWOCE: orzeszki, mieszki, torebki, rzadziej jagody. Nasiona z bielmem. UŻYTKOWANIE: większość gat. zawiera trujące alkaloidy i glikozydy. Kiedyś wykorzystywane leczniczo i do zatruwania strzał. Obecnie niewielkie zastosowanie w medycynie. Nasiona czarnuszki używane są jako przyprawa. Liczne gatunki ozdobne. CHRONIONE W POLSCE: miłek wiosenny (Adonis vernalis), orlik pospolity (Aquilegia vulgaris), pełnik europejski (Trollius europaeus), pluskwica europejska (Cimicifuga europea), powojnik prosty (Clematis recta), zawilec narcyzowy i z. wielkokwiatowy (Anemone narcissiflora, A.sylvestris) oraz wszystkie gat. z rodzaju sasanka (Pulsatilla) i tojad (Aconitum). JK JASNOTOWATE (Lamiaceae) WYSTĘPOWANIE: prawie na całej kuli ziemskiej. Wiele gatunków występuje w ciepłym i suchym pasie od Wysp Kanaryjskich do zach. Himalajów. Około 200 rodzajów i 3500 gatunków. Najliczniejsze rodzaje: szałwia (Salvia) – ok. 700 gat., Hyptis – ok. 350 gat. W Polsce 25 rodzajów i ok. 80 gatunków. MORFOLOGIA: większość to rośliny zielne oraz półkrzewy. W tropikach krzewy i drzewa (Hyptis – do 15 m wys.) oraz pnącza. Łodygi gatunków zielnych 4-kanciaste, z pasmami kolenchymy na krawędziach. Liście naprzeciwległe o wykształconej blaszce. Włoski gruczołowe wydzielają wonne olejki eteryczne. KWIATY: grzbieciste, wargowe, 5-krotne, o działkach okwiatu zrośniętych. Dolna warga powstała ze zrośnięcia 3, a górna 2 płatków. Kwiaty skupione w kątach liści w siedzące wierzchotki. Owadopylne. Pręciki 4 (czasem 2), dwusilne (jedna para dłuższa od drugiej), przyrośnięte nitkami do rurki korony. Słupek o zalążni górnej, 2-krotnej, 4-dzielnej. OWOCE: 1-nasienne rozłupki. Nasiona z bielmem. UŻYTKOWANIE: rośliny lecznicze i przyprawowe, np.: szałwia lekarska (Salvia officinalis), majeranek (Origanum majorana), mięta (Mentha), melisa (Melissa), lawenda (Lavandula), cząber (Satureja), bazylia (Ocimum), hyzop lekarski (Hyssopus officinalis), rozmaryn lekarski (Rosmarinus officinalis) i wiele innych. Liczne gatunki ozdobne. JK – 26 –