Wiedza studentów Akademii Wychowania Fizycznego na temat

PRACE ORYGINALNE
Pawe³ CHWALUK1,2
Agnieszka CHWALUK2
Florian PARNICKI3
Wiedza studentów Akademii Wychowania
Fizycznego na temat kwasu gammahydroksymas³owego (GHB)
The knowledge about gamma-hydroxybutyric acid as
by students of Physical Education Academy
Oddzia³ Chorób Wewnêtrznych
Wojewódzkiego Szpitala Specjalistycznego
w Bia³ej Podlaskiej
Ordynator: Lek. Jolanta Siwek-Iwanicka
1
Zak³ad Anatomii Zamiejscowego
Wydzia³u Wychowania Fizycznego
w Bia³ej Podlaskiej
Akademia Wychowania Fizycznego
Józefa Pi³sudskiego w Warszawie
Kierownik Zak³adu: Prof. dr hab. Jan Rowiñski
2
Zak³ad Sportów Wodnych i Zimowych
Zamiejscowego Wydzia³u
Wychowania Fizycznego w Bia³ej Podlaskiej
Akademia Wychowania Fizycznego
im. Józefa Pi³sudskiego w Warszawie
Kierownik Zak³adu: Dr Florian Parnicki
3
Dodatkowe s³owa kluczowe:
kwas gamma-hydroksymas³owy
badania ankietowe
doping w sporcie
Additional key words:
gamma-hydroxybutyric acid
questionnaire method
doping in sports
Adres do korespondencji:
Dr n. med. Pawe³ Chwaluk
Oddzia³ Chorób Wewnêtrznych
Wojewódzki Szpital Specjalistyczny
21-500 Bia³a Podlaska, ul. Terebelska 57-65
Tel.: 0833428548
e-mail: [email protected]
Przegl¹d Lekarski 2009 / 66 / 6
Kwas gamma-hydroksymas³owy
jest substancj¹, któr¹ przestêpcy podaj¹ podstêpnie swoim ofiarom celem
u³atwienia gwa³tu. Substancja ta bywa
tak¿e stosowana jako œrodek dopinguj¹cy w sporcie. Studia na Akademii
Wychowania Fizycznego powinny
przygotowaæ absolwentów do pe³nienia ról wychowawców m³odzie¿y, trenerów, organizatorów imprez sportowych i wypoczynku. Metod¹ ankietow¹ zbadano poziom wiedzy na temat
„pigu³ki gwa³tu” wœród studentów II
roku kierunków: wychowanie fizyczne
oraz turystyka i rekreacja. O „pigu³ce
gwa³tu” s³ysza³o 320 spoœród 327 ankietowanych, jednak wiedza o niej okaza³a siê powierzchowna i nieusystematyzowana. ¯adna z badanych osób nie
wiedzia³a, ¿e substancja zawarta w
„pigu³ce gwa³tu” mo¿e byæ równie¿
œrodkiem dopinguj¹cym. Tylko 31%
respondentów s³ysza³o o testach pozwalaj¹cych wykryæ "pigu³kê gwa³tu"
w napojach. Studentom AWF nale¿y
przekazywaæ w trakcie studiów rzeteln¹ i aktualn¹ wiedzê o narkotykach i
œrodkach dopingu farmakologicznego.
Gamma-hydroxybutyric acid is a
substance stealthily used by criminals
to facilitate sexual assaults. It is also
known as doping agent in sports.
Physical Education Academies should
prepare their graduates to be educators for young people, their trainers,
organizers of sports and recreational
events. Second year students of two
majors: physical education and tourism and recreation were surveyed by
means of questionnaire on "date-rape
drug". As much as 320 among 327 students surveyed had heard about "daterape drug". However their knowledge
on it was shallow and unsystematic.
None of the surveyed knew that the
substance of "date-rape drug" could
also be used as a doping agent. Only
31% of respondents were aware of
existence of the test to detect "daterape drug" in drinks. Physical Education Academy students should be thoroughly and relevantly educated on the
matter of pharmacologic doping
agents and drugs endangerment.
Wstêp
„Pigu³ka gwa³tu” jest w ostatnich miesi¹cach popularnym tematem doniesieñ medialnych w Polsce. Mianem tym okreœla siê
œrodki farmakologiczne podawane podstêpnie, maj¹ce na celu u³atwienie pope³nienia
przestêpstwa o charakterze seksualnym.
Niezale¿nie od rodzaju substancji chemicznej, ka¿dy z tych œrodków wywo³uje iloœciowe zaburzenia œwiadomoœci, zmniejszenie
napiêcia miêœniowego i nastêpcz¹ niepamiêæ. Okreœlenie „pigu³ka gwa³tu” dotyczy
najczêœciej kwasu gamma-hydroksymas³owego (GHB), rzadziej flunitrazepamu oraz
ketaminy.
Kwas gamma-hydroksymas³owy jest w
organizmie cz³owieka neuromediatorem o
dzia³aniu hamuj¹cym, dzia³aj¹cym za poœrednictwem jednego z receptorów GABA
oraz receptora specyficznego. Pomimo
tego, ¿e efekt dzia³ania œrodka bywa porównywany do efektu farmakologicznego opioidów, nie dzia³a on za poœrednictwem receptorów opioidowych [6,17]. W medycynie
GHB by³ pocz¹tkowo stosowany jako anestetyk, a w niektórych krajach nadal wykorzystuje siê go w terapii alkoholowych zespo³ów abstynencyjnych oraz wystêpuj¹cej
niezwykle rzadko narkolepsji [1,9-11].
Warto podkreœliæ, ¿e jeszcze w 1990 r.
GHB by³ legalnie sprzedawanym na rynku
amerykañskim suplementem diety o dzia³aniu anabolicznym [4].
Syntetyczny GHB, okreœlany mianem
ciek³ego Extasy (ang. liquid Extasy), stosowany jest w formie bezbarwnej i pozbawionej zapachu i smaku cieczy lub te¿ rozpuszczalnego w wodzie proszku (sól sodowa),
którego roztwory maj¹ lekko s³onawy smak.
GHB jest stosunkowo prosty do uzyskania nawet w warunkach domowych. Opisy
jego syntezy z gamma-butyrolaktonu (GBL)
oraz 1,4-butanodiolu (1,4-BD) s¹ ³atwo dostêpne w Internecie [5,15].
GHB pobudza uwalnianie hormonu
wzrostu [16]. W ostatnich latach przypisuje
siê mu tak¿e silne dzia³anie anaboliczne
oraz przyspieszaj¹ce spalanie t³uszczów
311
Wyniki
W tabeli I pokazano charakterystykê
badanej grupy pod wzglêdem p³ci i kierunku studiów.
Wiek respondentów wynosi³ od 19 do
33 lat. Œrednia wieku ca³ej badanej grupy
wynosi³a 21,5 lat (tabela II).
Z badañ wynika, ¿e jedynie 7 osób (2%
przyp.) nie posiada³o ¿adnych informacji na
temat „pigu³ki gwa³tu”. Pozosta³e osoby
wskazywa³y telewizjê, rówieœników oraz Internet jako najczêstsze Ÿród³o wiedzy na
temat „pigu³ki gwa³tu” (rycina 1).
Zdecydowana wiêkszoœæ badanych
(82% przyp.) prawid³owo identyfikowa³a "pi-
312
kobiety
razem
%
N
%
N
%
135
71
54
29
189
100
Tury sty ka i Rekreacja
66
48
72
52
138
100
Tabela II
Œrednia wieku respondentów wed³ug p³ci i kierunku
studiów.
Age (mean) of respondents according to sex and major.
Wiek [lata]
Kierunek studiów
m ê¿czy Ÿni
kobiety
Wy chow anie Fizy czne
21,64
21,65
Tury sty ka i Rekreacja
21,53
21,25
200
180
160
140
120
100
80
60
40
20
0
mê¿czyŸni
ja
po
l ic
ro
dz
ic
e
ko
ra
di
le
o
¿a
ni
/k
ol
ed
zy
na
uc
zy
ci
el
e
kobiety
Rycina 1
Liczba mê¿czyzn i kobiet czerpi¹cych informacje o „pigu³ce gwa³tu” z poszczególnych Ÿróde³.
The number of men and women according to their informations' source about "date-rape drug".
350
294
300
313
315
250
200
137
150
100
46
50
6
4
/m
as
æ
kr
em
pa
pi
er
os
za
st
rz
yk
dr
in
k
pi
w
o
ow
y
0
be
za
lk
oh
ol
Badanie wykonano za pomoc¹ anonimowego kwestionariusza ankietowego opracowanego w Zak³adzie
Socjologii Medycyny Katedry Epidemiologii i Medycyny
Zapobiegawczej Collegium Medicum Uniwersytetu Jagielloñskiego.
W badaniu uczestniczy³o 327 studentów dwóch kierunków: wychowania fizycznego oraz turystyki i rekreacji Zamiejscowego Wydzia³u Wychowania Fizycznego
w Bia³ej Podlaskiej Akademii Wychowania Fizycznego
Józefa Pi³sudskiego w Warszawie.
Badanie wykonano w czerwcu i lipcu 2008 roku
podczas programowych obozów letnich. W grupie studentów turystyki i rekreacji by³y te¿ pojedyncze osoby
studiuj¹ce na kierunku fizjoterapia.
N
Wy chow anie Fizy czne
je
dz
en
ie
Materia³ i metody
m ê¿czy Ÿni
Kierunek studiów
na
pó
j
Cel pracy
Celem pracy by³a ocena stanu wiedzy
studentów Akademii Wychowania Fizycznego dotycz¹cej kwasu gamma-hydroksymas³owego. W szczególnoœci chodzi³o o
ocenê Ÿróde³ informacji o GHB, jej rzetelnoœci oraz zagro¿eñ zwi¹zanych z kryminalnym zastosowaniem tego œrodka. Ze
wzglêdu na specyfikê uczelni interesuj¹ce
by³o, czy studenci s¹ œwiadomi mo¿liwoœci
wykorzystania GHB jako œrodka dopingu
farmakologicznego.
Tabela I
Liczba respondentów wed³ug p³ci i kierunku studiów.
The number of respondents according to sex and major.
pr
as
a
cz
as
pi
op
sm
is
a
m
dl
a
a
m
³o
dz
ie
¿y
in
te
rn
et
te
le
w
iz
ja
(ang. fat-burner). Choæ nie jest to udowodnione naukowo, wielu kulturystów siêga po
ten œrodek w celach anabolicznych.
W Europie GHB rozpowszechni³ siê w
nielegalnym obrocie na pocz¹tku obecnego stulecia i stosowano go powszechnie
jako tzw. „narkotyk klubowy” (ang. club drug)
[2,3,7,12,13,18]. Wed³ug Europejskiego
Centrum Monitorowania Narkotyków i Narkomanii (European Monitoring Centre for
Drugs and Drug Addiction – EMCDDA) rozpowszechnienie przyjmowania GHB jest
niewielkie, ale bywa znacz¹ce wœród okreœlonych subkultur m³odzie¿owych [5]. W
Polsce œrodek ten jest obecny prawdopodobnie od ok. 2-3 lat.
Polskie statystyki policyjne odnotowuj¹
ok. 2000 gwa³tów rocznie [8]. Powszechnie
jednak wiadomo, ¿e znaczna liczba przestêpstw tego typu, z ró¿nych powodów, nie
zostaje zg³oszona organom œcigania. Na
tym tle szczególnie s³abo rozpoznany wydaje siê problem przestêpstw seksualnych
z u¿yciem œrodków psychoaktywnych, w
tym GHB. Wywo³ywana przez GHB niepamiêæ nastêpcza mo¿e byæ powodem nieistnienia gwa³tu w œwiadomoœci ofiary. Ponadto GHB ulega szybkiemu metabolizmowi i
eliminacji, co powoduje, ¿e wykrycie go jest
mo¿liwe wy³¹cznie przez krótki czas od
chwili zdarzenia.
Rycina 2
Liczba odpowiedzi pozytywnych wskazuj¹cych na poszczególne mo¿liwoœci podania „pigu³ki gwa³tu”.
Opportunities of "date-rape drug" intake - the number of positive answers
gu³kê gwa³tu" jako narkotyk. ¯adna z ankietowanych osób nie odpowiedzia³a twierdz¹co na pytanie dotycz¹ce anabolicznego dzia³ania tego œrodka.
A¿ 311 studentów (95% przyp.) uwa¿a,
¿e GHB wystêpuje w postaci tabletek, 210
osób (64% przyp.), ¿e w postaci proszku i
111 probantów (34% przyp.), ¿e w postaci
p³ynnej. Jedynie piêæ osób wskaza³o na plaster lub liœcie jako formê, w której mo¿e
wyst¹piæ „pigu³ka gwa³tu”.
Odpowiadaj¹c na pytanie o mo¿liwy sposób podania „pigu³ki gwa³tu” respondenci
Przegl¹d Lekarski 2009 / 66 / 6
wymieniali g³ównie drinki (96%), piwo (96%)
i napoje bezalkoholowe (90%), rzadziej
wskazywali na jedzenie (42%), zastrzyk
(14%), papieros (2%), b¹dŸ krem (1%) (rycina 2).
Jedynie 206 ankietowanych (63%
przyp.) uwa¿a³o, ¿e obecnoœæ „pigu³ki gwa³tu” mo¿na wykryæ w organizmie pacjenta.
Zdecydowanie wiêcej respondentów (199
przyp. vs. 148 przyp.) wskazywa³o badanie
krwi ani¿eli moczu jako sposób na wykrycie
tego œrodka.
Na pytanie o mo¿liwe konsekwencje nieP. Chwaluk i wsp.
350
324
310
306
296
275
300
263
250
189
200
150
tak
112
w
en
er
IV
H
za
ka
¿e
ni
e
yc
zn
a
ci
¹¿
a
ch
or
ob
a
ni
ec
hc
ia
na
gw
a³
t
0
5 14
4
6
kr
ad
zi
e¿
2 10
0 3
22
19
41
nie w iem
22
zg
on
47
50
po
bi
ci
e
100
nie
Rycina 3
Liczba poszczególnych odpowiedzi na pytanie o mo¿liwe konsekwencje nieœwiadomego za¿ycia „pigu³ki
gwa³tu”.
Possible consequences of "date-rape drug" intake - the number of positive answers.
mê¿czyŸni
kobiety
27%
39%
Tak
Nie
61%
73%
Rycina 4
Znajomoœæ testów wykrywaj¹cych „pigu³kê gwa³tu” wœród mê¿czyzn i kobiet.
The knowledge of test to detect "date-rape drug" among men and women.
œwiadomego za¿ycia "pigu³ki gwa³tu" prawie wszyscy respondenci wskazali gwa³t
(99%) oraz niechcian¹ ci¹¿ê (95%). Wœród
zdarzeñ, które nie mog¹ byæ nastêpstwem
spo¿ycia „pigu³ki gwa³tu” najczêœciej wymieniano zgon (7%) i pobicie (6% respondentów). Najwiêcej w¹tpliwoœci mieli badani w
stosunku do mo¿liwoœci zgonu i zaka¿enia
chorob¹ weneryczn¹. Odpowiedzi na pytanie, co mo¿e spotkaæ osobê, której podano
„pigu³kê gwa³tu” przedstawiono na rycinie 3.
Za nielegaln¹ w Polsce „pigu³kê gwa³tu” uzna³o 88% badanych, ok. 10% badanych nie wiedzia³o, jaki jest stan prawny w
tym zakresie, zaœ 2% uwa¿a³o, ¿e œrodek
ten jest w naszym kraju legalny. O mo¿liwoœci zakupu w Polsce "pigu³ki gwa³tu"
przekonanych by³o 266 (81%) badanych,
natomiast 10 osób (3%) by³o przeciwnego
zdania.
Dwadzieœcia siedem procent respondentów uwa¿a³o, ¿e „pigu³ka gwa³tu” jest ³atwo dostêpna w mieœcie ich zamieszkania.
Zaledwie 7% ankietowanych studentów
twierdzi³o, ¿e "pigu³ka gwa³tu" jest dostêpna w ich szkole, zdecydowana wiêkszoœæ
(80% przyp.) nie mia³a wiedzy na ten temat.
Osobê, która zakupi³a "pigu³kê gwa³tu"
zna³o 19 (ok. 6% przyp.) badanych studentów, a do znajomoœci z osob¹, której taki
œrodek podano przyzna³o siê 24 (7% przyp.)
ankietowanych.
Przegl¹d Lekarski 2009 / 66 / 6
Na pytanie, czy s³ysza³aœ/s³ysza³eœ o
drink testach pozwalaj¹cych wykryæ obecnoœæ „pigu³ki gwa³tu” w napoju pozytywnie
odpowiedzia³o 103 (31%) respondentów.
Wiedza ta by³a bardziej powszechna u kobiet ni¿ u mê¿czyzn, co ilustruje rycina 4.
Omówienie
W badanej grupie studentów osoby, które nigdy nie s³ysza³y o „pigu³ce gwa³tu” by³y
wyj¹tkami. Wydaje siê wiêc, ¿e problem ten
nie jest obcy studentom Akademii Wychowania Fizycznego. Zarówno kobiety jak i
mê¿czyŸni najczêœciej zetknêli siê z nim za
poœrednictwem telewizji. Na kolejnych miejscach ankietowani obu p³ci wymienili kole¿anki i kolegów oraz Internet. Rodzice, nauczyciele i policja by³y najrzadziej wymienianymi Ÿród³ami wiedzy o tego typu œrodkach.
Mo¿na zaryzykowaæ twierdzenie, ¿e wiedza
badanych na temat GHB pochodzi³a przede
wszystkim ze Ÿróde³ ma³o wiarygodnych.
Bior¹c pod uwagê kierunek studiów badanych osób zaskakuje fakt, ¿e ¿adna z nich
nie s³ysza³a o stosowaniu GHB jako œrodka
dopingu, powoduj¹cego przyrost tkanki miêœniowej. Mo¿na to po czêœci t³umaczyæ programem studiów, w trakcie których zagadnienia dopingu omawiane s¹ na dalszych
latach. Wielu jednak studentów uprawia
sport rekreacyjnie lub nawet wyczynowo.
Wydaje siê, ¿e przynajmniej ta grupa bada-
nych powinna rozró¿niaæ dozwolone œrodki
wspomagaj¹ce od zakazanego dopingu [3].
Odpowiedzi na kolejne pytania potwierdzaj¹ wybiórczy charakter wiedzy studentów na temat GHB. Bardzo ma³y odsetek
badanych wiedzia³, ¿e œrodek ten mo¿e wyst¹piæ w formie p³ynu. Prawdopodobnie
przyjêta w polskich mediach masowych nazwa "pigu³ka gwa³tu" sugeruje m³odzie¿y, ¿e
chodzi tu wy³¹cznie o tabletkê. Zupe³nie niespotykan¹ formê „pigu³ki gwa³tu”, jak liœcie
czy plaster wskaza³y pojedyncze osoby.
Jednak w pytaniu o mo¿liwy sposób podania „pigu³ki” a¿ 14 % ankietowanych b³êdnie
wskaza³o zastrzyk, zaœ 4 osoby by³y przekonane, ¿e mo¿e byæ ona podana w kremie lub
maœci.
Media dbaj¹c o prost¹ i ciekaw¹ formê
przekazu, dokonuj¹ z regu³y pewnych
uproszczeñ. Eksponuj¹c niebezpieczeñstwo
„pigu³ki gwa³tu”, czêsto podkreœla siê trudnoœci z jej wykryciem w organizmie lub
przedstawia siê j¹ jako zgo³a niewykrywaln¹ [14]. Znalaz³o to odbicie w wynikach naszego badania, w którym jedynie 63% ankietowanych uwa¿a³o, ¿e „pigu³ka” jest w
ogóle mo¿liwa do wykrycia.
Analizuj¹c odpowiedzi dotycz¹ce nastêpstw za¿ycia „pigu³ki gwa³tu”, ³atwo dostrzega siê wiele niekonsekwencji. Jeœli kilkadziesi¹t osób mniej wskazuje na mo¿liwoœæ zachorowania na chorobê weneryczn¹ ni¿ na niebezpieczeñstwo zaka¿enia wirusem HIV, to wydaje siê, ¿e wielu respondentów nie zna pojêcia choroby wenerycznej. Dziwi równie¿, ¿e przy stosunkowo wysokiej œwiadomoœci niebezpieczeñstwa pobicia, ma³o osób wskaza³o na mo¿liwoœæ
zgonu. Zapewne badani zastanawiali siê
nad mo¿liwoœci¹ bezpoœredniego œmiertelnego dzia³ania GHB, a nie rozwa¿ali zgonu
jako ewentualnej konsekwencji pobicia.
Wiêkszoœæ badanych wiedzia³a, ¿e „pigu³ka gwa³tu” jest nielegalna. Jednak udzielono a¿ 12% b³êdnych odpowiedzi na pytanie o stan prawny pigu³ki w Polsce.
Wiêkszoœæ badanych nie interesowa³a
siê bezpoœrednio mo¿liwoœci¹ nabycia „pigu³ki gwa³tu”, na co wskazuje du¿y odsetek
osób niemaj¹cych zdania na temat jej dostêpnoœci we w³asnej miejscowoœci i szkole
(odpowiednio 57% i 80%).
Podobna liczba badanych zna³a osobiœcie osoby, które kupi³y „pigu³kê gwa³tu” (19
osób), jak i te, którym j¹ podano (24 osób).
Jednak w kilku ankietach znaleziono dopiski, ¿e przypadek podania „pigu³ki” budzi³
w¹tpliwoœci.
Trudno zrozumieæ, ¿e zaledwie 31%
ankietowanych s³ysza³o o drink-testach badaj¹cych obecnoœæ GHB w napojach. Zasady bezpiecznego spo¿ywania drinków
by³y bowiem przedmiotem wielu kampanii
medialnych [14].
Kobiety w wiêkszym odsetku ni¿ mê¿czyŸni s³ysza³y o drink-testach. Wydaje siê,
¿e poniewa¿ to one czêœciej padaj¹ ofiar¹
gwa³tu, s¹ tak¿e bardziej zainteresowane
kwesti¹ w³asnego bezpieczeñstwa.
Nasze badanie wykaza³o, ¿e wiedza studentów AWF o GHB jako „pigu³ce gwa³tu” i
œrodku dopingu farmakologicznego jest doœæ
powierzchowna. Chocia¿ mo¿e byæ ona
wystarczaj¹ca by osobiœcie unikn¹æ niebezpieczeñstwa, to oczekiwania w stosunku do
313
badanego œrodowiska s¹ znacznie wiêksze.
Absolwenci AWF przygotowywani s¹ do
pracy jako nauczyciele, trenerzy, organizatorzy zabawy i wypoczynku dzieci i m³odzie¿y. Wydaje siê, ¿e powinni byæ oni liderami
w promowaniu w³aœciwych w stosunku do
narkotyków i œrodków dopinguj¹cych postaw
i przekazywaniu profesjonalnej wiedzy. Scena narkotykowa jak i rynek œrodków dopinguj¹cych maj¹ pewne wspólne cechy. Inwencja osób produkuj¹cych i rozpowszechniaj¹cych obie te grupy nielegalnych substancji zawsze o krok wyprzedza wiedzê
profesjonalistów zajmuj¹cych siê zwalczaniem omawianych patologii. Dlatego niezwykle istotne jest rzetelne i jak najszybciej nad¹¿aj¹ce za zmieniaj¹c¹ siê rzeczywistoœci¹
szkolenie przysz³ych wychowawców i nauczycieli.
Przeprowadzenie tego badania dostarczy³o istotnych informacji, które mog¹ ukierunkowaæ odpowiednie dzia³ania dydaktyczne wœród studentów. Byæ mo¿e mia³o ono
te¿ pewien aspekt profilaktyczny, uœwiadamiaj¹c, ¿e problemy narkomanii i dopingu
s¹ przedmiotem zainteresowania kadry dydaktycznej i medycznej letnich obozów programowych. Wspomniane obozy s¹ obowi¹zkow¹ form¹ nauczania praktycznego
sportów wodnych (¿eglarstwo, windsurfing,
kajakarstwo, p³ywanie na wodach otwartych
itd.). Z naszego wieloletniego doœwiadczenia wiemy, ¿e w czasie ich trwania, w zamkniêtym œrodowisku rówieœników, w okresie wakacyjnym i z dala od domu, mimo gro¿¹cych i egzekwowanych konsekwencji studenci nadu¿ywaj¹ alkoholu i mog¹ mieæ tak¿e kontakty z narkotykami. Dlatego uwa¿a-
314
my za celowe uwzglêdnienie odpowiedniej
iloœci wiedzy o niebezpieczeñstwach stosowania narkotyków i dopingu w programach
studiów oraz prowadzenie dalszych badañ
na temat œwiadomoœci omawianych problemów wœród studentów AWF.
Wnioski
Ogólna wiedza o „pigu³ce gwa³tu” wœród
studentów II roku wychowania fizycznego
oraz turystyki i rekreacji Zamiejscowego
Wydzia³u Wychowania Fizycznego w Bia³ej
Podlaskiej AWF w Warszawie jest doœæ powszechna. Wiedza ta jest jednak powierzchowna i ma³o profesjonalna. Konieczne jest
odpowiednie uwzglêdnienie w programach
studiów na wspomnianych kierunkach zmieniaj¹cej siê wiedzy o narkotykach i œrodkach
dopinguj¹cych. Stan tej wiedzy powinien byæ
okresowo badany celem oceny dzia³añ dydaktycznych i profilaktycznych.
Piœmiennictwo
1. Addolorato G., Balducci G., Capristo E. et al.:
Gamma-hydroxybutyric acid (GHB) in the treatment
of alcohol withdrawal syndrome: a randomised comparative study versus benzodiazepine. Alcohol. Clin.
Exp. Res. 1999, 23, 1596.
2. Boyce S.H., Padgham K., Miller L.D., Stevenson
J.: Gamma hydroxybutyric acid (GHB): an increasing trend in drug abuse. Eur. J. Emerg. Med. 2000,
7, 177.
3. Degenhardt L., Darke S., Dillon P.: GHB use among
Australians: characteristics, use patterns and associated harm. Drug Alcohol Depend. 2002, 67, 89.
4. Dyer J.E.: Gamma-hydroxybutyrate: a health-food
product producing coma and seizure-like activity. Am.
J. Emerg. Med. 1991, 9, 321.
5. Europejskie Centrum Monitorowania Narkotyków i
Narkomanii. Nowe i pojawiaj¹ce siê tendencje oraz
Przegl¹d Lekarski 2009 / 66 / 6
dzia³ania dotycz¹ce nowych narkotyków. GHB. http:/
/www.emcdda.europa.eu/publications/online/ar2007/
pl/new-drugs. (Strona odwiedzona 6.09.2008).
6. Feigenbaum J.J., Simantov R.G.: Lack of effect of
gamma-hydroxybutyrate on mu, delta, and kappa
opioid receptor binding. Neurosci. Lett. 1996, 212,
5.
7. Gamma-hydroxybutyrate use - New York and Texas,
1995-1996. MMWR Morb. Mortal. Wkry. Rep. 1997,
46, 281.
8. Komenda G³ówna Policji. Wybrane statystyki.
Zgwa³cenia. http://www.policja.pl/portal/pol/4/331/
Zgwalcenia.html. (Strona odwiedzona 6.09.2008).
9. Lammers G.J., Arends J., Declerck A.C. et al.:
Gammahydroxybutyrate and narcolepsy: A doubleblind placebo-controlled study. Sleep, 1993, 16, 216.
10. Lane R.B.: Gamma Hydroxy Butyrate (GHB). JAMA
1991, 265, 2959.
11. Lenzenhuber E., Muller C., Rommelspacker H.,
Spies C.: Gamma-hydroxybuttersaure zur Therapie
des Alkoholentzugssyndroms bei Intensivpatienten:
Vergleich zweier symptomorientierter therapeutischer
Konzepte. Anaesthesist, 1999, 48, 89.
12. Li J., Stokes S.A., Woeckener A.: A tale of novel
intoxication: Seven cases of g-hydroxybutyric acid
overdose. Ann. Emerg. Med. 1998, 31, 723.
13. Miro O., Nogue S., Espinosa G. et al.: Trends in
illicit drug emergencies: The emerging role of gammahydroxybutyrate. J. Toxicol. Clin. Toxicol. 2002, 40,
129.
14. Muszyñska D.: Pilnuj drinka. http://www.narkomania.
org.pl/pilnuj-drinka. (Strona odwiedzona 6.09.2008).
15. Sanguineti V.R., Angelo A., Frank M.R.: GHB: A
home brew. Am. J. Drug. Alcohol Abuse, 1997, 23,
637.
16. Takahara J., Yunoki S., Yakushiji W. et al.: Stimulatory effects of gamma-hydroxybutyric acid on
growth hormone and prolactin release in humans. J.
Clin. Endocrinol. Metab. 1977, 44, 1014.
17. Tunicliff G.: Sites of action of gamma-hydroxybutyrate (GHB) - A neuroactive drug with abuse
potential. J. Toxicol. Clin. Toxicol. 1997, 35, 581.
18. Viera A.J., Yates S.W.: Toxic ingestion of gammahydroxybutyric acid. South Med. J. 1999, 92, 404.
P. Chwaluk i wsp.