W kr´gu kujawskiej bajki ludowej

FOLKLOR KUJAW
W kr´gu kujawskiej bajki ludowej
Mi∏oÊników folkloru powinny zainteresowaç dzie∏a Oskara Kolberga, w których scharakteryzowa∏
ró˝ne regiony w Polsce. Wiele uwagi poÊwi´ci∏ tak˝e naszym Kujawom.
Oskar Kolberg (1814- 1890) to polski etnograf,
folklorysta i kompozytor. Jako pierwszy w polskiej
etnografii zebra∏ i usystematyzowa∏ rodzimà kultur´
ludowà w monumentalnym dziele zatytu∏owanym
„Lud. Jego zwyczaje, sposób ˝ycia, mowa, podania,
przys∏owia, obrz´dy, gus∏a, zabawy, pieÊni, muzyka i
taƒce”.
Poszczególne serie by∏y pomyÊlane jako prace o
charakterze dokumentacyjnym i materia∏owym, które
mia∏y przedstawiaç kultur´ ludowà danego regionu
w oparciu o zbiory Kolberga oraz dane i fakty zaczerpni´te z ró˝nych êróde∏. Przedmiotem jego zainteresowaƒ oprócz pieÊni sta∏a si´ te˝ proza ludowa, g∏ównie
bajka i podanie, ale te˝ mniejsze formy, takie jak przys∏owia i zagadki. Kolberg postanowi∏ zebrane materia∏y
dzieliç i kompletowaç nie wed∏ug tematycznego kryterium, lecz wedle podzia∏u geograficznego kraju. W
38 wydanych za ˝ycia i tu˝ po jego Êmierci seriach
znalaz∏o si´ m.in. ok. 12500 pieÊni, 550 bajek i 2710
przys∏ów.
Badacz sporo uwagi poÊwi´ci∏ tak˝e naszym okoli-
15
com. Dwutomowe „Kujawy” ukaza∏y si´ drukiem w
latach 1867 i 1869 jako seria III i IV „Ludu”. Cz´Êç
pierwsza zawiera charakterystyk´ regionu, opis ludu
i jego kultury materialnej, a tak˝e wierzeƒ i przesàdów,
przeglàd dorocznych obyczajów i obrz´dów. Znalaz∏o
si´ tu tak˝e 45 opowieÊci ludowych. W∏aÊnie w tej
serii Kolberg po raz pierwszy szerzej zaprezentowa∏
bajk´. Odtàd proza by∏a sta∏ym sk∏adnikiem jego nast´pnych monografii. Drugi tom zawiera natomiast 256
pieÊni oraz 90 melodii tanecznych.
W opinii krytyków „Kujawy” przynios∏y nie tylko
ciekawy i urozmaicony, lecz nowatorsko opracowany
zbiór bajek i opowieÊci ludowych. Ze wzgl´du na ró˝norodnoÊç i bogactwo tych utworów zdecydowa∏ si´
Kolberg na ich klasyfikacj´, wprowadzajàcà ∏ad i porzàdek. Oto podzia∏ dokonany ze wzgl´du na treÊç i
„ducha jaki niniejsze gaw´dy o˝ywia”: klechdy (cudownoÊç, wyobraênia, magia, rzeczy nadprzyrodzone);
legendy (podania religijne, moralne i obyczajowe);
powiastki i gaw´dy o wojakach, kupcach, w∏ócz´gach,
zbójcach i z∏odziejach oraz gadki, dykteryjki (przygodne, cudowne, o duchownych, ˚ydach, diab∏ach, ptakach i zwierz´tach).
W bajce kujawskiej wyst´puje kilka charakterystycznych motywów. Nale˝y do nich przedstawienie dwóch
lub trzech braci, z których jeden jest bogaty, a drugi
biedny; jeden dobry, drugi z∏y; dwóch màdrych, jeden g∏upi. Dzi´ki temu kontrastowi ciekawsza jest fabu∏a utworu. Innym charakterystycznym motywem
jest wyst´powanie czarownic i czarnoksi´˝ników. Ludzie przemieniajà si´ w zwierz´ta: ptaki, lwy lub smoki
- zale˝nie od potrzeby ukrycia si´, walki, czy te˝ ucieczki.
Diabe∏ wyst´puje w bajkach kujawskich w ró˝nych
rolach, cz´sto jest on g∏upi i mo˝na go oszukaç. Nierzadko pojawia si´ te˝ motyw zbójców.
Justyna Stawiszyƒska
Radny Wojewódzki
Marian Krzysztof Go∏´biewski
Przyjmuje interesantów w ka˝dy pierwszy
wtorek miesiàca
Od 10.00 do 12.00
W Urz´dzie Miasta w Ciechocinku
w sali nr 12
ZDRÓJ CIECHOCI¡SKI wrzesieƒ 2009