Materiały stosowane przy pisaniu ikon

Materiały stosowane przy pisaniu ikon
Arty ci chrze cija scy posługiwali si wzorami, technik i materiałami
stosowanymi od stuleci w malarstwie ciennym, mozaice, portretach
grobowych. Wyra ne jest dziedzictwo pó nego antyku a szczególne znaczenie
maj egipskie „portrety fajumskie„ z okresu Ptolomeuszy (I w. pne.-IV ne).Na
specjalnie przygotowanej desce, przedstawiano podobizn zmarłego, któr
umieszczano w mumii na wysoko ci twarzy.
Ikony wykonuje si w technice tempery. Była to technika dominuj ca od antyku
a do schyłku redniowiecza. Farbami temperowymi mo na malowa na prawie
ka dym podobraziu, papierze, płycie, drewnie, tynku, murze, kamieniu, metalu,
szkle. Tempera jest technik bardzo trwał , odznacza si odporno ci na
działania atmosferyczne z wyj tkiem wilgoci. Farby temperowe w odró nieniu
od olejnych nie ółkn , nie p kaj , nie łuszcz si , nie tworz sp ka . Technika
tempery umo liwia uzyskiwanie precyzyjnych kresek, wykonanie
najdelikatniejszych detali. Tempera schnie szybko, bez połysku, po wyschni ciu
ja nieje. Zjawisko to umo liwia na szybkie malowanie wymaga jednak od
wykonawcy du ej wprawy i pewno ci. Jest to technika trudna Najlepsze efekty
uzyskuje si maluj c cienko i laserunkowo. Tempera stosowana do pisania ikon
jest emulsj powstał z wymieszania pigmentów nadaj cych farbom kolor i
substancji wi cej, któr jest ółtko jaja kurzego (niektórzy arty ci u ywali
całego jajka dodaj c do niego miód, piwo, sok figowy, wino). Do sporz dzania
farb temperowych u ywa si barwników mineralnych i organicznych. Uciera si
je z wod na g st past na wypolerowanej płycie kamiennej, pó niej dodaj c
emulsj jajeczn . Najwa niejszymi barwnikami stosowanymi do pisania ikon s :
Ochry (ugry, umbry, sjeny) pochodzenia ziemnego ( glinki ).Maja barw od
ółto-br zowej po ciemno-zielono-brunatn . Nie zmieniaj barwy pod wpływem
wiatła.
Biele – ołowiowa, otrzymywana w procesie utleniania ołowiu, silnie truj ca.
Obecnie w sprzeda y mo emy naby biel tytanow , cynkow – wyst puje w
przyrodzie jako minerał (cynkit).
Czerwienie - Cynober (najbardziej ywa z czerwieni), wyst puje jako minerał
(siarczek rt ci), pigment bardzo dobrze kryj cy.
Purpura (kolor ciemnoczerwony) otrzymywany z wydzieliny limaka
purpurowca i rozkolców yj cych w Morzu ródziemnym.
Karmin zwi zek organiczny otrzymywany z owadów z rz du czerwców nie jest
trwały, czernieje na sło cu.
Zielenie - Glaukonit, minerał wyst puj cy pod postaci ciemnozielonych
ziarenek w skałach osadowych. Ziemia zielona s to glinki a najsłynniejsza z
nich to ziele z Verony i ziele czeska.
Malachit - ziele o odcieniu szmaragdowym. Jako minerał w najwi kszych
ilo ciach wyst puje na Uralu.
ółcienie, Aurypigment – (trójsiarczek arsenu), wiatłoodporny lecz nie trwały
w poł czeniu z innymi pigmentami. Barwnik ółty wyrabiano równie z korzeni
i kory kruszyny pospolitej.
Hematyt (tlenek elaza.)
Złoto – czysty, jasny blask, niezmienno barwy.
Czer – otrzymywano z w gla drzewnego, palonych ko ci zwierz t, skorup
migdałów. Najcenniejsza – palona ko słoniowa.
Ka da szkoła miała swój własny, utrzymywany w tajemnicy składnik,
dodawany do pigmentów w celu zwi kszenia nasycenia barwy i uzyskania
lepszych efektów malarskich. Obecnie w sprzeda y znajduje si mnóstwo
pigmentów syntetycznych, które nie mog jednak konkurowa z mineralnymi
pod wzgl dem l nienia i trwało ci. Generalnie nale y d y do ograniczenia
palety barw do najbardziej podstawowych a wi c ochr (jasna, czerwona), sieny
naturalnej i palonej, ziemi zielonej, czerni, kadmu – ółtego jasnego,
czerwonego, purpurowego, umbry palonej. Do pisania ikon u ywa si p dzli
najwy szej jako ci wykonanych z włosia wiewiórki, kuny.
Michał Juszczuk
Literatura:
Dionizjusz z Furny Hermeneia Czyli objasnienie sztuki malarskiej;
Wydawnictwo UJ Kraków 2003.
Konrad Onasch Annemarie Schnieper Ikony Fakty i legendy; Arkady 2002.
Władysław lesi ski Techniki malarskie, spoiwa organiczne; Arkady 1984
A.A.Komarow Technologia materiałów stenopisi; Moskwa 1985
Restawracia stankowoj tempernoj ywopisi; Moskwa 1986
Monachinia Juliana (N.N. Sokołowa) Trudy ikonopisca Troice Sergiejewa
Lawra 1998.