Budżet państwa i jego funkcje w polityce fiskalnej

Problemy zarządzania, 2/2005 (8): 173 - 234
ISSN 1644 - 9584, © Wydział Zarządzania UW
Budżet państwa i jego funkcje w polityce
fiskalnej
Jerzy Żyżyński
Autor omawia zmiany w polityce budżetowej w Polsce w okresie minionych
lat i na ich tle projekt ustawy budżetowej na 2005 r. Analizuje kształtowanie się
deficytu budżetowego i finansujących go operacji oraz skutki dla powstawania
długu publicznego. Poddaje krytyce wykorzystanie prywatyzacji w celu finansowania deficytu oraz fetyszyzowanie problemu wielkości długu publicznego.
Omawia zmiany w strukturze dochodów i politykę wydatkową. W ostatniej części
artykułu analizuje koncepcję reformy budżetu z punktu widzenia podstawowych
ekonomicznych funkcji budżetu.
Budżet państwa, choć zajmuje centralne miejsce w systemie finansów publicznych, nie jest szeroko znany, nawet w środowisku ekonomistów, a nazbyt często
jest poddawany krytyce przez publicystów i polityków na podstawie pobieżnych
analiz, bez znajomości jego treści, bez zrozumienia zależności i relacji między
podstawowymi tworzącymi go elementami. Przyjrzyjmy się zatem, czym jest
budżet, jakie są jego podstawowe zadania i funkcje, jakie proporcje pozyskiwanych i wydawanych środków, jakie stwarza problemy i rodzi wyzwania dla
reformy finansów publicznych.
1. Budżet państwa jako dokument wyznaczający
finansowe zadania państwa
Budżet jest dokumentem mającym rangę ustawy, opracowywanym wstępnie
przez rząd, przy wiodącej roli ministerstwa finansów, uchwalanym przez parlament po dyskusji i wprowadzeniu ewentualnych zmian. Obejmuje ok. 50 artykułów, które określają następujące kwestie1:
1) planowany poziom dochodów państwa z różnych źródeł (154,6 → 174,7
mld zł), dopuszczalny poziom wydatków (199,9 → 209,7 mld zł) oraz dopuszczalny poziom deficytu (45,3 → 35,0 mld zł), wynikający z różnicy między
wydatkami a dochodami;
2) wielkość, zakres i zasady operacji finansowych związanych z finansowaniem deficytu i obsługą długu publicznego:
- wielkość przychodów (320,5 → 369,9mld zł) i rozchodów (275,2 →
334,9mld zł) budżetu państwa;
- sposób i dopuszczalny zakres finansowania potrzeb pożyczkowych
budżetu państwa, w tym deficytu budżetowego z różnych źródeł;
2/2005 (8)
173