pobierz - Ogólnokształcąca Szkoła Muzyczna I Stopnia w Szczecinie

Program nauczania rytmiki kl.III
Ogólnokształcąca Szkoła Muzyczna I stopnia
Im. Prof. Marka Jasińskiego w Szczecinie
Autor; Elżbieta Gutowska
I
Wstęp
Rytmika powinna odbywać się w przestronnej sali z dobrą wentylacją,
drewnianą podłogą dającą się łatwo utrzymać w czystości, w której oprócz
wolnego miejsca do realizacji ćwiczeń, gier i zabaw ruchowych znajdują się
również ławki. Jest pożądane, aby była to sala o dobrej akustyce, wyposażona w
dobrej jakości instrumentarium ( fortepian lub pianino oraz dziecięce
instrumenty perkusyjne ).
W sali tej powinno znajdować się następujące wyposażenie:
- fortepian lub pianino,
- tablica z pięciolinią,
- szkolne instrumenty perkusyjne ( instrumentarium Orffa ),
- piłki, obręcze, szarfy itp.,
- sprzęt audio dobrej jakości,
- zestaw materiałów metodycznych ( dla nauczyciela ).
Podstawą osiągnięcia dobrych wyników nauczania jest umiejętne
rozplanowanie materiału, z tego względu został on ujęty w następujące działy:
I Ćwiczenia ruchowe
II Ćwiczenia słuchowo – ruchowe
A. Ćwiczenia uwrażliwiające na zmiany w muzyce
B. Ćwiczenia metrorytmiczne
III Ćwiczenia taneczne
IV Muzykowanie
Stosowanie wszystkich w/w typów ćwiczeń pozwoli na zrealizowanie głównego
celu przedmiotu, jaki został określony przez twórcę metody rytmiki Emila
Jacquez – Dalcroze`a:
„ Celem mego nauczania jest doprowadzenie uczniów do tego, by mogli
powiedzieć przy ukończeniu studiów nie „ja wiem”, ale „ ja odczuwam”, a
następnie, by stworzyć w nich pragnienie wypowiedzenia się.”
II.
KOMENTARZ DO REALIZACJI PROGRAMU
NAUCZANIA
W myśl współczesnej teorii pedagogicznej głównym celem wychowania
muzycznego jest współudział we wszechstronnym kształceniu człowieka.
Okresem najbardziej sprzyjającym kształtowaniu postaw estetycznych człowie ka jest okres dzieciństwa, dlatego też na nim spoczywa w głównej mierze
odpowiedzialność za rozwój kulturalny przyszłych aktywnych odbiorców
muzyki.
Młodszy wiek szkolny jest okresem, w którym dziecko odczuwa największą
Potrzebę przeżyć artystycznych, następuje w nim rozwój procesów poznaw –
czych, tworzenie nawyków, kształtują się upodobania, zainteresowania
i uzdolnienia. Dlatego też bardzo wiele zależy od tego, ile dzieci wyniosą
korzyści z lekcji rytmiki.
W klasach III ruch jest najbliższą i najłatwiejszą formą kontaktu dziecka
z muzyką. Stanowi on podstawę rozwoju uzdolnień muzycznych i ma istotne
znaczenie dla prawidłowego rozwoju fizycznego oraz psychicznego dzieci.
Na rytmice główną i decydującą rolę spełnia muzyka; jest ona bodźcem
i inspiracją do ruchu. Koncepcję oparto głównie na założeniach metody rytmiki
Emila Jacques-Dalcroze’a oraz wybranych elementach metody Carla Orffa.
Nauczyciel wykorzystujący metodę rytmiki w swojej pracy pedagogicznej
powinien kierować się trzema zasadami, stanowiącymi główne założenia
metody:
1. Muzyka jest inspiracją do ruchu.
2. Praktyka zawsze poprzedza teorię.
3. Prowadzenie ćwiczeń według zasady stopniowania trudności w rozwoju
słuchowo – ruchowym uczniów.
Stosowanie w/w zasad przyczyni się do rozwoju percepcji, postawy twórczej
oraz wrażliwości estetycznej uczniów. W znacznym stopniu wpłynie również na
rozwój osobowości dziecka. O wynikach nauczania zadecyduje nie tyle zakres
opracowanego materiału dydaktycznego, ale sposoby jego realizacji.
Podczas każdej jednostki lekcyjnej powinno stosować się cztery grupy
ćwiczeń:
- ćwiczenia ruchowe
- ćwiczenia słuchowo – ruchowe (uwrażliwiające na zmiany w muzyce
oraz metrorytmiczne)
- ćwiczenia inhibicyjno – incytacyjne
- muzykowanie
Różne sposoby opracowania problemów muzycznych powinny prowadzić
do osiągnięcia zamierzonego celu dydaktyczno – wychowawczego. Należy
również zwrócić uwagę na to, jak wielką wartość dla przebiegu zajęć lekcyjnych
posiada zabawa. Zabawa jest tym dla rozwoju dziecka młodszego, czym nauka
dla starszego, a praca dla osoby dorosłej. Jest dostosowanym do wieku dziecka
sposobem opracowania poszczególnych treści programowych.
Stosowanie różnorodnych form ćwiczeń na zajęciach rytmiki powinno w efekcie
prowadzić do wspólnego muzykowania w końcowej fazie lekcji lub cyklu
lekcyjnego. Praca w zespole wymaga zaangażowania każdej osoby, uczy
współdziałania i odpowiedzialności za powierzone zadania. Muzykowanie jest
niezastąpionym środkiem w rozwijaniu zainteresowań muzycznych dzieci, a
także wdrażaniu ich do systematycznej i dokładnej pracy oraz doskonalenie
wykonywanych umiejętności muzycznych.
W klasach III szkoły muzycznej I stopnia przedmiot „Rytmika” powinien
być realizowany w korelacji z przedmiotem „Kształcenie słuchu”. Proces ten
powinien polegać na ukazywaniu tych samych zjawisk muzycznych poprzez
różne formy działalności muzycznej. Przykładem tego typu działań jest
wykorzystanie piosenki do różnego rodzaju ćwiczeń zarówno na lekcji rytmiki
jak i kształcenia słuchu.
III.
CELE OGÓLNE NAUCZANIA RYTMIKI
Celem przedmiotu Rytmika jest :
- rozwijanie zdolności odczuwania zawartych w muzyce treści emocjonalnych
- wykształcenie wrażliwości na wszelkie formy rytmu muzycznego
- wdrożenie do świadomego opanowania aparatu ruchowego, z uwzględnie –
niem estetyki ruchu
- wyrobienie szybkiej reakcji na zmiany w muzyce
- poznawanie dyspozycji ogólnomuzycznych dziecka, sprawdzenie jego przydatności do dalszego kształcenia muzycznego, przygotowanie do kolejnych
etapów kształcenia
- rozwijanie dyspozycji psychicznych tj. spostrzegawczość, umiejętności porównywania i analizy, pamięci, uwagi, szybkiej reakcji intelektualnej,
umiejętności koncentracji i równoczesnej obserwacji kilku zjawisk
- rozwijanie wyobrażni muzycznej
- zapewnienie harmonijnego rozwoju psychofizycznego oraz wykorzystanie
funkcji profilaktyczno – korekcyjnej i rekreacyjnej zbiorowych zajęć muzyczno - ruchowych
IV.
Treści nauczania
KL. III
Szczegółowe cele edukacyjne
Doskonalenie umiejętności oraz osiąganie większej precyzji wykonania:
- prawidłowego poruszania się podczas chodzenia, biegania, podskoków
oraz skoków obunóż, skoków dosuwanych, galopowych, przeskoków
- prawidłowego prowadzenia rąk w taktowaniu oraz realizowaniu długich
wartości rytmicznych
- skoordynowania ruchów rąk i nóg w realizacji rytmów z taktowaniem
- pisowni wartości rytmicznych nut, ugrupowań rytmicznych
Kształcenie umiejętności:
- podporządkowania ruchu słyszanej muzyce w zakresie tempa, dynamiki,
artykulacji legato i staccato, rytmu, wysokości dźwięku oraz pokazywania
ruchem kierunku linii melodycznej wznoszącej i opadającej
- prowadzenie ruchu w różnych płaszczyznach zgodnie z trwaniem dźwięku
lub frazy oraz wyrażaniem ruchem zmian dynamicznych, agogicznych
i artykulacyjnych
- utrzymania pulsu metrycznego w taktach o ćwierćnutowej i ósemkowej
jednostce miary
- zrealizowaniu ruchem i zapisu rytmów złożonych z poznanych wartości
rytmicznych nut, ugrupowań rytmicznych oraz pauz w taktach o ćwierć –
nutowej i ósemkowej jednostce miary
- wykonania ruchem łańcucha realizacji tematów rytmicznych w metrum 4/4
Zapoznanie uczniów:
- z prawidłową pisownią nut, wartości i ugrupowań rytmicznych w kluczu
wiolinowym i basowym
- z prawidłowym grupowaniem poznanych wartości rytmicznych w taktach
o ćwierćnutowej i ósemkowej jednostce miary
- z zasadami tworzenia, realizacji i zapisu ćwiczeń z zakresu polirytmii:
a) równoczesnym wykonaniem dwóch tematów rytmicznych przez dwie
grupy uczniów i przez jednego ucznia
b) równoczesnym wykonaniem trzech wartości podziału nieregularnego
i dwóch wartości podziału regularnego
c) kanonem: rytmicznym, wokalno – ruchowym, ruchowym
d) łańcuchem realizacji tematów rytmicznych w metrum 4/4
- z zasadami tworzenia, realizacji i zapisu:
a) synkopy
- przez łuk pomiędzy taktami
- wewnątrz taktu
b) podwójnej szybkości i podwójnego zwolnienia tematów rytmicznych
c) przedtaktu
- z podstawowymi wiadomościami o polskich tańcach regionalnych
i narodowych
- repertuarem tanecznym: „Kaczok”, „Gąsior”, „Nenka”, „Krakowiak”,
„Polonez”(najłatwiejsze elementy).
Rozwijanie aktywności twórczej:
- rozwijanie umiejętności interpretowania ruchem różnego rodzaju tematów
rytmicznych, kanonów, piosenek oraz utworów instrumentalnych z litera –
tury dziecięcej z uwzględnieniem kontrastów dynamicznych, agogicznych
i rytmicznych
- rozwijanie umiejętności interpretacji ruchem tańców polskich zgodnie z ich
stylem i charakterem
- kontynuowanie i rozwijanie form improwizacji, zapoczątkowanych w
klasach poprzednich (ruchowa, na instrumentach perkusyjnych)
- tworzenie ostinato ruchowego
- zachęcanie do muzykowania zespołowego z wykorzystaniem
instrumentarium Orffa
B.
Materiał nauczania.
I. Ćwiczenia ruchowe
- prawidłowa postawa – kontynuacja ćwiczeń realizowanych w klasie I i II
oraz osiąganie większej precyzji ich wykonania
- ćwiczenia wzmacniające mięśnie ud i podudzi: półprzysiady, przysiady
- ćwiczenia wzmacniające i usprawniające mięśnie stóp; wyrabiające
skoczność: sprężynowanie stóp i kolan; skoki: obunóż, dosuwane, przeskoki
galopowe
- ćwiczenia odprężające
- ćwiczenia ekspresyjne przygotowujące do improwizacji ruchowej:
prowadzenie ruchu w różnych płaszczyznach zgodnego z czasem trwania
dźwięku lub frazy, wyrażanie ruchem zmian dynamicznych, agogicznych
i artykulacyjnych
II. Ćwiczenia słuchowo – ruchowe
A. Ćwiczenia uwrażliwiające na zmiany w muzyce
- kontynuacja ćwiczeń z klasy I i II
- spostrzeganie i wyrażanie ruchem zmian tempa, metrum, rytmu, dynamiki,
artykulacji
- ćwiczenia kształcące poczucie pulsu metrycznego w taktach o ćwierć –
nutowej i ósemkowej jednostce miary
- ćwiczenia kształcące poczucie tempa: utrzymanie tego samego tempa przez
dłuższy okres czasu, stopniowe przyspieszenie i zwolnienie tempa
B. Ćwiczenia metrorytmiczne
1. Powtórzenie wiadomości i umiejętności z klasy I i II
a) takty
b) wartości rytmiczne nut
c) pauzy
d) grupy rytmiczne
e) rytmy uzupełniające: ćwierćnutowy i ósemkowy
2. Polirytmia dwugłosowa
a) równoczesne wykonanie dwóch tematów rytmicznych przez dwie
grupy uczniów i przez jednego ucznia
b) równoczesne wykonanie trzech wartości podziału nieregularnego
i dwóch wartości podziału regularnego
c) kanon: rytmiczny, wokalno – ruchowy, ruchowy
d) łańcuch realizacji tematów rytmicznych w metrum 4/4
3. Takty o ósemkowej jednostce miary: 3/8, 6/8 i 12/8
4. Synkopa
- przez łuk pomiędzy taktami
- wewnątrz taktu
5. Podwójna szybkość i podwójne zwolnienie tematów rytmicznych
w metrum 4/4
6. Przedtakt
7. Realizacja i zapis tematów rytmicznych złożonych z poznanych wartości
i ugrupowań rytmicznych w taktach o ćwierćnutowej i ósemkowej
jednostce miary
8. Realizacja ruchem rytmów wybranych piosenek lub ich fragmentów
z wykorzystaniem rytmów uzupełniających, ostinato, w podwójnej
szybkości lub zwolnieniu
III. Ćwiczenia taneczne
Tańce regionalne o bardziej złożonych formach z zastosowaniem elementów
tanecznych, poznanych w klasach I i II oraz nowych: chodzony – figury
parami, krok dosuwany w przód, obrót czterema skokami do wyboru:
„Kaczok”, „Gąsior”- tańce śląskie, „Nenka” – kaszubski, „Krakowiak”
- najłatwiejsze elementy.
IV. Muzykowanie.
- interpretacja ruchowa piosenek i utworów instrumentalnych z literatury
dziecięcej
- układy ruchowo – przestrzenne w formie ABA i ronda
- układy ruchowo – przestrzenne w kanonie
- kontynuowanie i rozwijanie form improwizacji, zapoczątkowanych
w klasach poprzednich ( ruchowa, na instrumentach perkusyjnych)
- tworzenie ostinato ruchowego
Osiągnięcia uczniów- zakres umiejętności i wiadomości po ukończeniu
klasy III
Po trzech latach nauki uczniowie powinni opanować następujące
umiejętności i wiadomości:
- wykonać precyzyjnie rytmicznie i prawidłowo pod względem ruchowym
łańcuch realizacji tematów rytmicznych w metrum 4/4 z zastosowaniem
poznanych wartości i ugrupowań rytmicznych
- zapisać i wykonać ruchowo rytmy złożone z poznanych wartości
rytmicznych nut i pauz oraz charakterystycznych ugrupowań w taktach
o ćwierćnutowej i ósemkowej jednostce miary
- wykonać ruchowo i zapisać dwutaktowy temat rytmiczny z rytmem
uzupełniającym ósemkowym
- znać podstawowe oznaczenia dynamiki, agogiki i artykulacji oraz znaki
repetycji i volty
- znać sposoby przedłużania dźwięku tj. kropkę, ligaturę i fermatę
- opanować sposób gry na instrumentach wchodzących w skład zestawu
Orffa i wykazać się umiejętnością gry zespołowej
- znać podstawowe kroki regionalnych tańców polskich i wykorzystywać je
w opracowaniach choreograficznych, zgodnie z ich stylem i charakterem
- interpretować ruchem piosenki, kanony, miniatury instrumentalne zgodnie
z ich treścią emocjonalną i odpowiednio do występujących w nich zmian
agogicznych, dynamicznych i artykulacyjnych
- znać zapis nutowy podstawowych wartości rytmicznych oraz wysokości
dźwięków w kluczu wiolinowym i basowym
V.
Kryteria ocen
KLASA III
OCENA CELUJĄCA :
-- wykonać łańcuch realizacji w takcie 4/4 z zastosowaniem poznanych warto–
ści i grup rytmicznych precyzyjnie rytmicznie i ruchowo
-- wykonać ruchowo i zapisać temat rytmiczny z rytmem uzupełniającym
ósemkowym
-- realizować i umieć zapisać rytmy złożone z poznanych wartości rytmicznych
nut i pauz w taktach i metrum ćwierćnutowym i ósemkowym
-- posiadać orientację ruchowo – przestrzenną i wykazać się muzykalnością
w interpretacjach ruchowych utworów muzycznych
OCENA BARDZO DOBRA :
-- wykonać łańcuch realizacji w takcie 4/4 z zastosowaniem wartości i grup
rytmicznych
-- wykonać ruchowo i zapisać temat rytmiczny z rytmem uzupełniającym
ósemkowym
-- realizować i zapisać rytmy złożone z poznanych wartości rytmicznych nut
i pauz w taktach i metrum ćwierćnutowym i ósemkowym
OCENA DOBRA :
-- wykonać nieskomplikowany łańcuch realizacji w takcie 4/4
-- wykonać temat rytmiczny z rytmem uzupełniającym ósemkowym
-- wykonać i umieć zapisać nieskomplikowane rytmy w metrum ćwierćnuto –
wym i ósemkowym
OCENA DOSTATECZNA :
-- wykonać prosty łańcuch realizacji, prosty temat rytmiczny z uzupełnieniem
ósemkowym oraz proste rytmy
OCENA DOPUSZCZAJĄCA :
-- prawidłowe stawianie stóp w chodzeniu, bieganiu, podskokach
-- wykonanie z taktowaniem podstawowych wartości rytmicznych
WYKAZ LITERATURY
1. „Rytmika w klasach I – III.” - A. Dasiewicz – Tobiasz
2. „Muzyka i ruch.” – R. Ławrowska
3. „Zabawy i ćwiczenia przy muzyce.” – U. Smoczyńska – Nachtman
4. „Zabawy i ćwiczenia muzyczno – ruchowe w kl. I-III.” – K. Przybylska
5. „Rytmika.” – M. Dąbrowska
6. „Lubimy się popisywać.” – R.Sternik
7. „Emil Jaques-Dalcroze i jego rytmika.”- M. Brzozowska
„Kalendarz muzyczny w przedszkolu.”- U. Smoczyńska - Nachtman