KWARTALNIK CENTRALNEJ STACJI RATOWNICTWA
Transkrypt
KWARTALNIK CENTRALNEJ STACJI RATOWNICTWA
Ratownictwo Górnicze ISSN 1426-3092 Nr 4 (73) grudzień 2013 r. KWARTALNIK CENTRALNEJ STACJI RATOWNICTWA GÓRNICZEGO S.A. RATOWNICTWO GÓRNICZE NR 73 SPIS TREŚCI Redaguje zespół: andrzej Plata - redaktor naczelny mirosław Bagiński - z-ca redaktora naczelnego Barbara kochan - z-ca redaktora naczelnego katarzyna myślińska - sekretarz redakcji katarzyna kajdasz-Szpotko małgorzata Jankowska adres redakcji: Centralna Stacja Ratownictwa Górniczego S.a. ul. Chorzowska 25 41-902 BYtom teł. (32) 388 04 19 lub (32) 388 04 53 fax. (32) 388 04 44 e-mail: [email protected] Okręgowa Stacja Ratownictwa Górniczego w Bytomiu ul. Chorzowska 12d 41-902 BYTOM teł. (32)38806 22 e-mail: [email protected] Okręgowa Stacja Ratownictwa Górniczego w Jaworznie ul. Krakowska 95 43-600 JAWORZNO tel. (32) 616 22 86 fax. (32) 616 44 33 e-mail: [email protected] Okręgowa Stacja Ratownictwa Górniczego w Wodzisławiu Śl. ul. Marklowicka 3 44-300 WODZISŁAW Śl. tel. (32) 455 47 06 e-mail: osrgwodzisł[email protected] Okręgowa Stacja Ratownictwa Górniczego w Zabrzu ul. Jodłowa 33 41-800 ZABRZE tel. (32) 271 35 06 e-mail: [email protected] Redakcja nie odpowiada za treść reklam i zastrzega sobie prawo dokonywania skrótów tekstów oraz zamieszczania własnych tytułów i śródtytułów. Nie zamówionych materiałów nie zwracamy. NR 4/2013 • krótko • Mirosław Bagiński Posiedzenie międzynarodowego Zespołu ds. Ratownictwa Górniczego ........................................................................................... 2 • Andrzej Plata Pożar w ZG „Sobieski” ......................................................................................................... 4 • Zbigniew Kubica Centralne Zawody Drużyn Ratowniczych ............................................................................................................................................ 1 .............................................................. 5 • Aleksandra Szatkowska – Mejer Rozmowa z Prezesem CEn-Rat-u .............................................................................. 7 • Arkadiusz Grządziel, Jan Syty Ewakuacja załogi z klatki awaryjno-rewizyjnej – ćwiczenia ....................... 8 • Barbara Kochan Rozmowa z prof. dr. hab. inż. wacławem Dziurzyńskim ............................11 • Małgorzata Jankowska Działalność szkoleniowa CSRG S.a. w 2013 i 2014 r. ....................................13 • Piotr Golicz wielki brat patrzy… ............................................................................................................17 • Marcin Świerczek, Leszek Kwiska Dyżurujące zawodowe zastępy ratownicze CSRG S.a. .................................20 • Aneta Grodzicka Gościnne progi CSRG S.a. ..............................................................................................23 • Adam Szadurski Prototyp systemu aktywnej ochrony ratownika • Jacek Dopierała, Wojciech Najman, Bogdan Ożóg Ratownictwo Górnicze w Rosji ................................................25 ....................................................................................28 Skład, opracowanie techniczne oraz druk: Drukarnia Lipka ul. Mickiewicza 9A 14-200 Iława Nakład: 450 egz. Fot. na okładce Figura Św. Barbary w holu budynku Centralnej Stacji Ratownictwa Górniczego S.A. Autor zdjęcia na okładce – Łukasz Burda – CSRG S.A. w Bytomiu 35 RATOWNICTWO GÓRNICZE NR 73 NR 4/2013 Z okazji górniczego święta pragniemy złożyć wszystkim Górnikom i ich Rodzinom życzenia wszelkiej pomyślności oraz wytrwałości w ciężkiej i niebezpiecznej pracy. Niech Święta Barbara nieustannie otacza Was i Wasze Rodziny opieką, zapewniając poczucie bezpieczeństwa i pewności dnia jutrzejszego. Przyjmijcie również z okazji zbliżającego się Bożego Narodzenia najlepsze życzenia ciepłych i rodzinnych Świąt. Rada Nadzorcza oraz Zarząd Centralnej Stacji Ratownictwa Górniczego S.A. w Bytomiu kRÓtko CSRG S.A. w Bytomiu 23 października 2013 r. otrzymała Złotą Kartę Lidera Bezpiecznej Pracy na lata 2014-15 w uznaniu za dobre wyniki w zakresie poprawy warunków pracy. Karta przyznana została podczas XVI Konferencji Liderów Bezpiecznej Pracy w Gdańsku pt. „ Przez innowacje do bezpieczeństwa”. Forum Liderów Bezpiecznej Pracy powołane zostało w 1998 roku przez Centralny Instytut Ochrony Pracy Państwowy Instytut Badawczy /CIOP-PIB/. Obecnie do Forum Liderów należy 113 przedsiębiorstw i instytucji. Udział pogotowi i zastępów specjalistycznych CSRG S.a. w akcjach ratowniczych i w pracach profilaktycznych akcje: • 26.08.2013 r. akcja prowadzona w szybie „Piotr” w KWK „Mysłowice – Wesoła”. W akcji brało udział specjalistyczne pogotowie przewoźnych wyciągów ratowniczych CSRG S.A., specjalistyczne zastępy CSRG S.A do prac w wyrobiskach pionowych lub o dużym nachyleniu oraz zastępy ratownicze OSRG Jaworzno. • 03.09. – 04.09.2013 r. akcja polegająca na przewietrzaniu oraz na demontażu tamy w KWK „Niwka- Modrzejów”. W akcji brały udział: pogotowie zawodowe CSRG S.A., specjalistyczne pogotowie przewoźnych wyciągów ratowniczych CSRG S.A., specjalistyczne zastępy CSRG S.A. do prac w wyrobiskach pionowych lub o dużym nachyleniu oraz specjalistyczne pogotowie pomiarowe CSRG S.A. • 16.09.2013 r. akcja polegająca na przewietrzaniu i penetracji podziemnych wyrobisk Muzeum Górnictwa Węglowego w Zabrzu. W akcji brało udział pogotowie zawodowe CSRG S.A. • 21.09. – 22.09.2013 r. akcja polegająca na przewietrzaniu i penetracji wyrobisk w KWK „Halemba – Wirek”. W akcji brały udział zastępy ratownicze OSRG Zabrze. • 13.10 – 22.10.2013 r. akcja przeciwpożarowa w ZG „Sobieski”. W akcji brało udział specjalistyczne pogotowie pomiarowe CSRG S.A. oraz zastępy ratownicze OSRG Jaworzno. Prace profilaktyczne: Udział specjalistycznego pogotowia przewoźnych wyciągów ratowniczych w pracach profilaktycznych polegających na kontroli obmurza w następujących zakładach górniczych: 10.08.2013 r. KWK „Budryk” 11.08.2013 r. KWK „Sośnica-Makoszowy” r. Sośnica 24.08.2013 r. KWK „Knurów – Szczygłowice” r. Szczygłowice 01.09.2013 r. KWK „Rydułtowy-Anna” 14.09.2013 r. KWK „Pniówek” 15.09.2013 r. KWK „Pniówek” 15.09.2013 r. KWK „Bielszowice” 06.10.2013 r. KWK „Zofiówka” 27.10.2013 r. KWK „Sośnica-Makoszowy” r. Makoszowy (K. Kajdasz-Szpotko) Z okazji Barbórki - Górniczego Święta składamy braci górniczej najserdeczniejsze życzenia dużo zdrowia, satysfakcji z wykonywanej pracy, pewności jutra, skutecznego pokonywania przeciwności i wszelkiej pomyślności. Życzymy by obchody tegorocznego święta przebiegały radośnie i spokojnie pozostawiając na długi czas miłe wspomnienia dla Was i Waszych rodzin. Niech patronka górników - Święta Barbara ma Was w swojej opiece. Z górniczym pozdrowieniem Szczęść Boże Redakcja „Ratownictwa Górniczego” 1 NR 4/2013 RATOWNICTWO GÓRNICZE NR 73 PoSiEDZEniE mięDZYnaRoDowEGo ZESPołU DS. RatowniCtwa GÓRniCZEGo Już po raz szósty obradował Międzynarodowy Zespół ds. Ratownictwa Górniczego. Zespół (International Mines Rescue Body - IMBR) został powołany w 2001 r. z inicjatywy Centralnej Stacji Ratownictwa Górniczego w Bytomiu. Porozumienie o współpracy w ramach Zespołu podpisali wówczas przedstawiciele 9 krajów: Australia, Wielka Brytania, Francja, Republika Czeska, Rumunia, Republika Południowej Afryki, Słowacja, Stany Zjednoczone Ameryki i Polska. W następnych latach do IMRB przystępowali przedstawiciele służb ratownictwa górniczego kolejnych krajów i tak w 2003 r. przystąpiły Chiny, Kanada, Niemcy, Indie i Ukraina, w 2005 r. Nowa Zelandia i Norwegia, w 2011 r. Austria, Mongolia, Rosja, Wietnam i Zambia oraz w 2013 r. Kazachstan. Tak więc aktualnie w skład Zespołu wchodzą służby ratownicze z 22 krajów. International Mines Rescue Body (IMRB) jest stowarzyszeniem nieformalnym i powołane zostało na czas nieokreślony. Celem IMRB jest promowanie działań związanych z ratownictwem górniczym jako międzynarodowej platformy oraz inicjowanie i wspieranie współpracy mającej na celu osiągnięcie postępu w zakresie w ratownictwa górniczego. IMRB wypełnia swoje zadania, między innymi poprzez następujące działania: • organizację okresowych, odbywających się co dwa lata spotkań przedstawicieli służb ratowniczych; spotkanie za każdym razem odbywa się w innym kraju, • przygotowanie materiałów w celu udostępnienia ich na międzynarodowej stronie internetowej poświęconej ratownictwu górniczemu, • przekazywanie informacji między członkami IMRB, organizację pokazów działalności służb ratowniczych z różnych krajach w trakcie spotkań. IMRB realizuje swoje cele poprzez: • wymianę informacji w zakresie organizacji służb ratownictwa górniczego w różnych krajach, • wymianę informacji w zakresie prowadzenia akcji ratowniczych, • wymianę informacji w zakresie metod szkolenia ratowniczego, • wymianę informacji w zakresie wyposażenia technicznego służb ratowniczych, • wymianę rezultatów badań w zakresie sprzętu ratowniczego, w szczególności sprzętu ochrony układu oddechowego już wykorzystywanego lub przeznaczonego do wykorzystania w przyszłości, • prezentację nowych rozwiązań technicznych i nowych technologii używanych przy prowadzeniu akcji ratowniczych. W 2013 roku akceptację do IMRB uzyskała aplikacja służb ratownictwa górniczego Kazachstanu. Szóste posiedzenie oraz konferencja Międzynarodowego Zespołu Ratownictwa Górniczego (IMRB) odbyły się w dniach 6 do 10 października 2013 r. w Niagara Falls. Gospodarzem w tym roku był kanadyjski przemysł górniczy i kanadyjskie organizacje ratownictwa górniczego. Zdj. 1. Uczestnicy I. spotkania Międzynarodowego Zespołu ds. Ratownictwa Górniczego w Polsce w 2001 roku oraz dokument założycielski 2 RATOWNICTWO GÓRNICZE NR 73 Zdj. 2. Obrady Międzynarodowego Zespołu ds. Ratownictwa Konferencja stanowiła otwarte forum międzynarodowej wymiany doświadczeń pomiędzy fachowcami w dziedzinie ratownictwa górniczego i firm branżowych z tego zakresu. Hasłem przewodnim konferencji było: współdzielenie wizji, przewidywań i wiedzy. W tegorocznej konferencji uczestniczyło około 200 delegatów, a przedstawiono na niej w sumie 35 prezentacji na temat organizacji systemów ratowniczych, technicznego wyposażenia ratunkowego, studiów przeprowadzonych działań ratowniczych oraz systemów szkoleń, w tym wykorzystania systemów wirtualnej rzeczywistości do skutecznego szkolenia w zakresie ratownictwa górniczego. Polska delegacja zaprezentowała 3 referaty: • Methodology of medical and psychological examinations - criteria and rules of work ability assessment in mine rescue services – referował dr Mariusz Kuś – CEN-MED • Adaptation of the polish mines rescue system and organization to hazards occurring in mines, • Rescue operation after a rock burst with the energy of 1,6E8J which occured on March 19th 2013 at 10:09 p.m. In G-3/4 mine field of G-3 mining section in KGHM Polska Miedź S.A. division Rudna mine in Polkowice. NR 4/2013 Zdj. 3. Delegacja służb ratownictwa górniczego Kazachstanu. Przedstawiono również informację nt. stanu przygotowań do Międzynarodowych Zawodów Ratownictwa Górniczego (International Mines Rescue Competition), przewidzianych do realizacji w 2014 roku w Polsce. Ustalono, że kolejne spotkanie członków Międzynarodowego Zespołu ds. Ratownictwa Górniczego oraz Konferencja przewidziane w 2015 roku odbędą się w Hanowerze w Niemczech. Ustalono również, że międzynarodowe zawody ratownictwa górniczego w 2018 roku zorganizowane zostaną w Rosji. Wiele słów uznania mieli dla swych kanadyjskich kolegów delegaci z innych krajów. Tegoroczna konferencja była bardzo dobrze przygotowana organizacyjnie i jak zwykle ciekawa pod względem merytorycznym. W czasie obrad przedstawiono wiele informacji, które wzbogacą wiedzę w dziedzinie ratownictwa górniczego i mogą wskazać możliwości jego dalszego rozwoju. Przebieg i wyniki konferencji ponownie potwierdziły, że jest ona celowa i potrzebna, ponieważ ratownictwo górnicze to dyscyplina, której rozwój wymaga stosowania interdyscyplinarnych i międzynarodowych zdobyczy nauki i techniki. Dlatego tak istotna jest międzynarodowa wymiana informacji. Zdj.4. Konferencja IMRB 3 Centralna Stacja Ratownictwa Górniczego S.A. w Bytomiu, niezależnie od swojej podstawowej działalności, utrzymuje i rozwija współpracę ze służbami ratownictwa górniczego innych krajów, w tym również w ramach uczestnictwa w działaniach Międzynarodowego Zespołu ds. Ratownictwa Górniczego. Z uwagi na sukcesywnie spadającą ilość zdarzeń w polskich podziemnych zakładach górniczych, celowa jest kontynuacja i rozwój współpracy z zagranicznymi branżowymi partnerami, których również dotyczą likwidacje podobnego rodzaju zagrożeń oraz skutków katastrof, posiadających w tym zakresie stosowne doświadczenie i cenną wiedzę. Współpraca pomiędzy stronami ma służyć podniesieniu poziomu kwalifikacji i ratowniczej gotowości, również do niesienia wzajemnej lub wspólnej pomocy. Szeroko rozumiana współpraca, umożliwia śledzenie poziomu techniki w interesujących dziedzinach zarówno w kraju jak i za granicą i dlatego też jest nieodzowna dla działalności Centralnej Stacji Ratownictwa Górniczego S.A. mgr inż. Mirosław Bagiński Wiceprezes ds. Technicznych CSRG S.A. w Bytomiu NR 4/2013 RATOWNICTWO GÓRNICZE NR 73 PoŻaR w ZakłaDZiE GÓRniCZYm „SoBiESki” Pożar endogeniczny zaistniał w dniu 13.10.2013 r. około godziny 1537 w ZG „Sobieski” w Jaworznie, w przecince transportowej 32 w pokładzie 207 na poziomie 500 m. Pożar endogeniczny zaistniał w przecince transportowej 32 (mapa), w pokładzie 207 na poziomie 500 m, w oddziale G 2. Wyrobisko o długości około 80 m wykonane zostało po wschodniej stronie parceli zbrojonej ściany 543, której rozcinkę stanowił chodnik badawczy VII. Rejon zbrojonej ściany 543 przewietrzany był prądem powietrza doprowadzanym pochylnią VI oraz m.in. przecinką transportową 32 i odprowadzanym z chodnika badawczego VII pochylnią II. Pokład 207 w rejonie zbrojonej ściany 543 jest niemetanowy, zaliczony został do V grupy samozapalności z czasem inkubacji pożaru wynoszącym 22 dni. W dniu 13.10.2013 r. na zmianie rannej prowadzono transport sekcji obudowy zmechanizowanej do zbrojonej ściany 543 – rozciętej chodnikiem badawczym VII - przy pomocy spalinowej kolejki spągowej. Po zakończeniu zmiany, około godziny 1420, dyspozytor ruchu zauważył wzrost stężeń tlenku węgla do wartości około 83ppm, zarejestrowany przez czujnik CO-metrii zabudowany w chodniku badawczym VII. Skierował do rejonu zastęp ratowników oraz sztygara zmianowego oddziału wentylacji, który potwierdził występowanie w rejonie podwyższonych stężeń tlenku węgla. O przekroczeniach dopuszczalnych zawartości tlenku węgla w prądzie powietrza przewietrzającego zbrojoną ścianę dyspozytor powiadomił o godzinie 1550 pełniącego dyżur z-cę KRZG, a o godzinie 1555 KRZG. Ratownicy stwierdzili dymy w przecince transportowej 32, o czym poinformowali o godzinie 1740 dyspozytora ruchu i z-cę KRZG. W trakcie prowadzonego rozpoznania zagrożenia następował rozwój pożaru, powo- dując występowanie w rejonie wentylacyjnym coraz gęstszych dymów. Akcję ratowniczą przeciwpożarową której kierownictwo przejął KRZG rozpoczęto o godzinie 2005. Do akcji zaangażowane zostały zastępy ratowników własnych i z OSRG w Jaworznie oraz specjalistycznego pogotowia pomiarowego CSRG S.A. w Bytomiu. Zgodnie z planem akcji wyłączono 4 zagrożony rejon z sieci wentylacyjnej kopalni poprzez gaszenie pasywne tj. otamowanie korkami przeciwwybuchowymi. (Informację opracowano na podstawie danych z Departamentu Warunków Pracy Wyższego Urzędu Górniczego) (apl) RATOWNICTWO GÓRNICZE NR 73 NR 4/2013 CEntRalnE ZawoDY DRUŻYn RatowniCZYCH – Jaworzno 2013 W dniach 19 - 20.09.2013 r. w Okręgowej Stacji Ratownictwa Górniczego w Jaworznie odbyły się Centralne Zawody Drużyn Ratowniczych. W zawodach wystartowało dziewięć dziesięcioosobowych drużyn, reprezentujących: • Południowy Koncern Węglowy S.A. - drużyna złożona z ratowników ZG „Sobieski” i ZG „Janina”, • Kompanię Węglową S.A. - drużyny KWK „Ziemowit”, KWK „Bobrek – Centrum” oraz KWK „Jankowice”, • Jastrzębską Spółkę Węglową S.A.drużyny KWK „Borynia– Zofiówka – Jastrzębie” Ruch „Borynia” i KWK „Pniówek”, • Katowicki Holding Węglowy S.A. drużyny KWK „Murcki – Staszic” i KWK „Wujek”, • Słowację. Rywalizacja drużyn odbywała się w trzech konkurencjach: 1. symulowana akcja ratownicza, 2. konkurencja mechanika sprzętu oddechowego – z zakresu aparatu W -70, 3. konkurencja mechanika sprzętu pomiarowego – z zakresu przyrządów X-am 5600 oraz X-am 7000. W dniu 19.09. 2013 r. odbyła się konkurencja symulowanej akcji ratowniczej na dwóch torach. W dwóch namiotach o powierzchni 800 m2 każdy przygotowano dwa identyczne układy wyrobisk, odzwierciedlających ścianowy system eksploatacji obejmujący chodnik podścianowy, ścianę, chodnik wentylacyjny oraz chodnik wentylacyjny równoległy. Drużyny przybyły do Okręgowej Stacji Ratownictwa Górniczego w Jaworznie o godz. 600 i po krótkiej ceremonii otwarcia zawodów udały się do wyodrębnionych miejsc wzajemnie od siebie odizolowanych. Z tych miejsc zgodnie z wylosowaną wcześniej kolejnością, po wykonaniu przez ratowników kontroli aparatu W – 70 oraz pobrania minimalnego wyposażenia, w skład którego wchodziły aparaty oddechowe W-70, wielogazowy przyrząd do ciągłego pomiaru O2, CO, CO2, CH4, przyrząd do pomiaru temperatury suchej i wilgotności względnej, lampy osobiste, sprzęt łączności ratowniczej, sprzęt do resuscytacji oddechowej CareVENT, sprzęt do podawania tlenu pod maskę UPT-1, apteczka, linka ratownicza, nosze, kilof, siekiera, piła, notes, przymiar metrowy, zegarek, długopis, drużyny wychodziły do baz ratowniczych zlokalizowanych przy torach przeszkód. W skład drużyny, która wychodziła do bazy ratowniczej wchodzili ratownicy tworzący zastęp oraz kierownik akcji na dole i jego asystent. Zastępowi, od momentu wejścia do bazy ratowniczej towarzyszył czteroosobowy zespół sędziowski, z którego jeden sędzia oceniał pracę bazy ratowniczej czyli kierownika akcji na dole i jego asystenta, a trzech pozostałych sędziów oceniało wykonanie zadania przez zastęp. W skład każdego zespołu sędziowskiego wchodziło trzech pracowników OUG oraz pracownik CSRG S.A., a pracę poszczególnych zespołów sędziowskich koordynowało pięciu pracowników WUG (w tym Sędzia Główny – Andrzej Kleszcz). W bazie ratowniczej sędzia przedstawiał zastępowi zaistniałą sytuację w kopalni. Następnie po zgłoszeniu przez zastępowego gotowości do rozpoczęcia zadania sędzia rozpoczynał pomiar czasu uruchamiając stope r. Każdy z zastępów miał do wykonania następujące zadania: • odpompowanie rozlewiska wody (zdj. 4) – w tym celu należało połączyć rury odwadniające oraz podłączyć pompę do rurociągu, • przejście niskim wyrobiskiem (zdj. 2), • lokalizacja miejsc samozagrzania węgla w ociosie wyrobiska, przy użyciu pirometru (zdj. 3), • udzielenie pomocy dwóm pracownikom, którzy pozostali w strefie zagrożenia oraz ich ewakuacja do bazy (zdj.1). Zdj. 1. Udzielanie pomocy poszkodowanemu. Zdj. 2. Przejście niskim wyrobiskiem. 5 NR 4/2013 Zdj. 3. Poszukiwanie ogniska samozagrzania. Zdj. 4. Montaż rurociągu odwadniającego. Zdj. 5. Wykonywanie tamy. Jednemu z pracowników należało udzielić pomocy przedmedycznej, drugi pracownik nie posiadał przy sobie aparatu ucieczkowego i oczekiwał na pomoc w miejscu przystosowanym do wyczekiwania na pomoc ratowników, w tzw. schronie. Wyprowadzenie pracownika ze schronu wymagało oddymienia części wyrobisk, w tym celu należało wykonać zmianę przewietrzania części wyrobisk poprzez wykonanie tamy (zdj. 5) i regulację tamami wentylacyjnymi. W trakcie wykonywania zadania zastęp był zobowiązany do wykonywania kontroli sprzętu i pomiarów parametrów fizyko - chemicznych powietrza kopalnianego. Sędziowie oceniali na odpowiednich kartach ocen działania zastępu, jak również pracujących w bazie ratowniczej kierownika akcji na dole oraz jego asystenta. Średni czas wykonania zadania przez drużyny wyniósł 114 minut, a przekroczenie tego czasu powyżej 15 minut powodowało doliczenie punktów karnych. Po zakończeniu zadania zastęp wspólnie z zespołem sędziowskim analizował oceny zapisane w kartach sędziowskich i otrzymywał informację o ilości uzyskanych punktów. RATOWNICTWO GÓRNICZE NR 73 W tej konkurencji trzy czołowe miejsca zajęli: • 1 miejsce - drużyna Południowego Koncernu Węglowego S.A., • 2 miejsce - drużyna KWK „Bobrek – Centrum”, • 3 miejsce - drużyna KWK „Borynia – Zofiówka – Jastrzębie” Ruch „Borynia”. W dniu 20.09.2013 r. w pomieszczeniach Okręgowej Stacji Ratownictwa Górniczego w Jaworznie rozegrano dwie konkurencje techniczne: • mechanika sprzętu oddechowego – z zakresu aparatu W-70, • mechanika sprzętu pomiarowego – z zakresu przyrządów wielogazowych X-am 5600 oraz X-am 7000. Podobnie jak w dniu poprzednim wszyscy zawodnicy przebywali w wyodrębnionych pomieszczeniach wzajemnie od siebie odizolowanych. Organizator zawodów przygotował cztery stanowiska (po dwa dla każdej konkurencji) na których zgodnie z wylosowaną wcześniej kolejnością startu, zawodnicy mieli do wykonania określone czynności. I tak w przypadku aparatu W-70 zadaniem mechanika było wykrycie usterek w aparacie, złożenie aparatu oraz przygotowanie go do użycia. Czas na wykonanie zadania wynosił 30 minut. Zadanie mechanika sprzętu pomiarowego polegało na kontroli urządzenia pomiarowego oraz kontroli składu mieszaniny gazowej. Na wykonanie tego zadania zawodnik dysponował czasem 45 minut. W konkurencjach technicznych nie brała udziału drużyna ze Słowacji. Zdj. 6. Konkurs mechanika sprzętu ratowniczego Zdj. 7. Konkurs mechanika sprzętu pomiarowego 6 W konkurencji mechanika sprzętu oddechowego – aparat W – 70 czołowe miejsca zajęli: • 1 miejsce - Leszek Janota z KWK „Pniówek”, • 2 miejsce – Piotr Wojtyła z PKW S.A., • 3 miejsce – Ryszard Błazik z KWK „Murcki –Staszic”, a w konkurencji mechanika sprzętu pomiarowego X-am -5600 i X-am – 7000: • 1 miejsce – Bogusław Kuśka z KWK „Jankowice”, • 2 miejsce - Mirosław Studniczek z KWK „Borynia – Zofiówka – Jastrzębie” Ruch „Borynia”, • 3 miejsce – Arkadiusz Chachura z KWK „Pniówek”. Po zakończeniu konkurencji technicznych nastąpiła uroczystość zamknięcia i podsumowania zawodów. Uroczystość poprowadził Prezes Zarządu Centralnej Stacji Ratownictwa Górniczego S.A. Andrzej Chłopek, który wspólnie z Wiceprezesem WUG Wojciechem Magierą uhonorował zwycięzców pucharami, a pozostałe drużyny pamiątkowymi statuetkami. W uroczystości zakończenia zawodów oprócz drużyn startujących w zawodach, udział wzięła liczna grupa gości w tym parlamentarzyści, przedstawiciele przedsiębiorców, władze samorządowe, przedstawiciele służb ratownictwa górniczego z Kazachstanu i Słowacji oraz sympatycy ratownictwa górniczego. Podsumowując tegoroczne zawody ratownicze należy stwierdzić, że po raz pierwszy rozegrano je w nowej formule - dotyczy to symulowanej akcji ratowniczej, która wymagała od startujących drużyn wiedzy w zakresie działań ratowniczych, znajomości sprzętu ratowniczego oraz bardzo dobrej znajomości przepisów dotyczących organizacji akcji ratowniczej. Jednocześnie był to niezwykle pożyteczny sprawdzian nowej formuły zawodów przed przyszłorocznymi Międzynarodowymi Zawodami Drużyn Ratowniczych, które zostaną rozegrane w Polsce. Na uwagę zasługuje również pozytywna opinia startujących drużyn dotycząca symulowanej akcji ratowniczej z racji dużej zbieżności z rzeczywistymi akcjami ratowniczymi. mgr inż. Zbigniew Kubica Dyrektor OSRG w Jaworznie Zdjęcia - Marek Rybicki RATOWNICTWO GÓRNICZE NR 73 NR 4/2013 10 lat minęło……. rozmowa z mgr Henrykiem Świniarskim, prezesem Zarządu CEN-RAT Sp. z o. o. - Panie Prezesie, CEN - RAT obchodzi 10 urodziny, jak można podsumować minione lata? Minione dziesięciolecie potwierdziło celowość powołania naszej Spółki w ramach grupy kapitałowej Centralnej Stacji Ratownictwa Górniczego S.A. Odzwierciedlają to wyniki ekonomiczne osiągnięte przez CEN-RAT Sp. z o. o., które w istotny sposób wpłynęły na rozwój całej grupy kapitałowej. - Spółka powstała z woli Centralnej Stacji Ratownictwa Górniczego, ale nie jest bezpośrednio związana z gotowością ratowniczą... Tak. Powołana została w 2003 roku z woli Centralnej Stacji Ratownictwa Górniczego. W tym celu wydzielono najpierw w ramach CSRG, jako przedsiębiorstwa państwowego – Samodzielny Ośrodek Komercyjny, a w I półroczu 2003 r. Zarząd CSRG przekazał część swoich zadań i utworzył spółkę prawa handlowego pod nazwą Centrum Usług Specjalistycznych Centralnej Stacji Ratownictwa Górniczego CEN-RAT Spółka z ograniczoną odpowiedzialnością. Od samego początku Spółka odpowiadała na rzeczywiste potrzeby ekonomiczne górniczego środowiska. W związku z wysokim profesjonalizmem naszych usług, jak i ze względu na dobre wyniki finansowe zostaliśmy włączeni w struktury Pogotowia Specjalistycznego CSRG do inertyzacji powietrza kopalnianego. Przedsiębiorcom górniczym gwarantujemy m.in.: utrzymywanie całodobowego serwisu, mobilną i stałą dostawę gazów inertnych, stosowanie tych gazów podczas akcji ratowniczych lub w pracach profilaktycznych. W stałej gotowości utrzymujemy też urządzenia i sprzęt do podawania gazów inertnych. - Zakres działalności Spółki jest jednak zdecydowanie szerszy… Zdecydowanie. Od początku oferowaliśmy intertyzację, komercyjne usługi laboratorium chemicznego, serwis sprzętu firmy „FASER” i utylizację urządzeń oddechowych. W kolejnych latach rozszerzyliśmy zakres działalności – jednocześnie likwidując mniej ekonomiczne działania. Obecnie świadczymy usługi i sprzedajemy towary, takie jak: wspomniana już wcześniej inertyzacja wyrobisk górniczych wraz z udostępnieniem niezbędnych urządzeń, produkcja i serwis urządzeń łączności ratowniczej, serwis sprzętu oddechowego, usługi transportowe, usługi utylizacji, a także rzeczoznawstwo i ekspertyzy w dziedzinie sejsmologii górniczej, sprzedaż towarów i urządzeń, w tym przede wszystkim przełazów tam przeciwwybuchowych, systemy odpylające oraz urządzenia do opylania wyrobisk pyłem kamiennym. Do całości należy też dorzucić obsługę gastronomiczną pracowników i gości w siedzibie CSRG S.A.. Jak widać przekrój naszych usług jest dosyć szeroki. - Mimo tak szerokiego wachlarza usług, tą jakby sztandarową jest nadal sprzedaż usług inertyzacyjnych? Rzeczywiście. Popyt na usługi inertyzacyjne ciągle rośnie, gdyż jako profilaktyka przeciwpożarowa jest najtańszą i najbardziej skuteczną formą ograniczenie ryzyka zagrożeń pożarowych w kopalniach głębinowych. Dlatego stale też uzupełniamy własną bazę urządzeń do wytwarzania azotu. Ściśle współpracujemy także z dostawcami ciekłych gazów inertnych. Obecnie jesteśmy w stanie zrealizować coraz większe zapotrzebowanie kopalń. Jeszcze 10 lat temu kopalnie zamawiały nie więcej niż 20 mln m3 gazów inertnych. W ubiegłym roku zapotrzebowanie było ponad sześć razy większe i wyniosło około 130 mln m3. Nieskromnie powiem, że dzięki między innymi naszym działaniom w kopalniach obserwujemy zmniejszanie się ilości zdarzeń pożarowych. - 10 lat na rynku mobilizuje do dalszego rozwoju? Jak najbardziej. Korzystając z własnych specjalistów i współpracując 7 z najlepszymi ośrodkami innowacyjnymi stale poszukujemy nowych możliwości wspomagania służb ratowniczych. Ciągle udoskonalamy urządzenia łączności ratowniczej. Opracowaliśmy i wdrożyliśmy nowy model telefonu ratowniczego PTR-4. Oprócz łączności wykonuje on także pomiary temperatury i wilgotności w miejscu pracy zastępu. Pracujemy także nad unowocześnieniem urządzenia UŁR-1. W nowym urządzeniu istnieje możliwość łączności z 3 zastępami. Aparat bazowy połączony jest z aparatem sztabowym na powierzchni z wykorzystaniem linii telefonicznej. W aparacie sztabowym zabudowano nagrywarkę cyfrową, która umożliwia precyzyjne rejestrowanie rozmów pomiędzy sztabem akcji a bazą ratowniczą. Jesteśmy też na końcowym etapie prób i tworzenia rozszerzonego użytkowego oprogramowania bezpiecznego zdalnego systemu laserowej inspekcji szybów „LIS”. Pracujemy także nad zastosowaniem nowych materiałów do skonstruowania mobilnego zgrzebłowego przenośnika, niezbędnego dla ułatwienia pracy drużyn ratowniczych. Sukcesywnie wraz z doświadczonymi producentami udoskonalamy i oferujemy urządzenia usprawniające górniczą pracę i poprawiające warunki w górniczych wyrobiskach. - Panie Prezesie czego można życzyć z okazji obchodzonych urodzin? Przede wszystkim kontynuowania rozwoju naszej Spółki, służącego realizacji misji Centralnej Stacji Ratownictwa Górniczego S.A., mającej na celu rozwój usług w zakresie profilaktyki i likwidacji zagrożeń w kopalniach węgla kamiennego. Dziękuję za rozmowę Aleksandra Szatkowska-Mejer NR 4/2013 RATOWNICTWO GÓRNICZE NR 73 EwakUaCJa ZałoGi Z klatki awaRYJno-REwiZYJnEJ SZYBU „i” w kwk „kRUPińSki” - relacja z przebiegu ćwiczeń specjalistycznych zastępów do prac z użyciem technik alpinistycznych w wyrobiskach pionowych lub o dużym nachyleniu Celem ćwiczeń było sprawdzenie umiejętności nabytych na kursach dla ratowników zastępów specjalistycznych do prac z użyciem technik alpinistycznych w rzeczywistych warunkach szybów kopalnianych. W ćwiczeniach uczestniczyli: ratownicy grupy wysokościowej CSRG S.A. oraz w charakterze obserwatorów przedstawiciele KWK „Krupiński”. Wykonano pomiary czasu wykonywania poszczególnych czynności tj.: mobilizacji, transportu i działań ratowniczych w szybie grupy ratownictwa wysokościowego CSRG S.A. Ewakuacja załogi (dwie osoby pozorujące) z klatki awaryjno-rewizyjnej została przeprowadzona z zastosowaniem technik alpinistycznych. Wnioski z wykonanej próbnej ewakuacji mogą być wykorzystane przez służby kopalniane przy opracowywaniu instrukcji ewakuacji załogi z szybu „I” KWK „Krupiński”. Obowiązek opracowania takiej instrukcji wynika z § 465 Rozporządzenia Ministra Gospodarki z dnia 28.06.2002 r. (wraz z późniejszymi zmianami) w sprawie bezpieczeństwa i higieny pracy, prowadzenia ruchu oraz specjalistycznego zabezpieczenia przeciwpożarowego w podziemnych zakładach górniczych. oRGaniZaCJa i PRZEBiEG ćwiCZEń. Założenia przyjęte do organizacji ćwiczeń: • miejsce prowadzenia ćwiczeń – szyb „I” udostępniony w dniu 15.09.2013 r. wyłącznie do przeprowadzenia ćwiczeń w godz. 8.00 – 13.00, zabezpieczony dostęp do podszybia osób postronnych, baza na podszybiu # I poz. 705, posterunek obstawy na podszybiu # I poz.820m, zagrożenia naturalne w szybie „I”: pole niemetanowe, wyrobisko zaliczone do klasy A zagrożenia wybuchem pyłu węglowego, zagrożenie tąpaniami nie wy- stępuje, I stopień zagrożenia wodnego. • klatka wyciągu awaryjno-rewizyjnego zablokowana na głębokości ok.750m, w klatce przebywają dwie osoby pozorujące poszkodowanych (ratownicy CSRG S.A.), jeden z poszkodowanych z urazami wymagającymi ewakuacji i transportu na noszach, • wszystkie prace w szybie wykonują ratownicy z grupy ratownictwa wysokościowego CSRG S.A. wyposażeni w specjalistyczny sprzęt, w szybie ratownicy kontaktują się za pomocą radiotelefonów TTR-51, • na użycie w szybie „I” specjalistycznego sprzętu i przyrządów budowy normalnej KRZG KWK „Krupiński” udzielił zgody określając warunki zastosowania tego sprzętu, • podczas działań prowadzony był pomiar czasu trwania poszczególnych etapów. Przebieg ćwiczeń. Etap I mobilizacja i transport do kopalni: • godz. 6.00 dyspozytor KWK „Krupiński” wezwał poprzez dyspozytora CSRG S.A. grupę ratownictwa wysokościowego do przeprowadzenia próbnej ewakuacji załogi z szybu „I” KWK „Krupiński”. Informacje podane przez dyspozytora: „Awaria wyciągu awaryjno-rewizyjnego zabudowanego w szybie „I”, dwóch pracowników jest uwięzionych w klatce wyciągu awaryjnego znajdującej się na głębokości ok. 750 m. Na odcinku szybu „I” od poz.705 m do poz.820 m brak przedziału drabinowego oraz innych urządzeń wyciągowych.” • godz. 6.08 – 6.50 przejazd 6 ratowników z CSRG S.A. samochodem Sprinter 4x4 z specjalistycznym sprzętem, • godz. 6.10 – 6.40 przejazd 4 ratowników z OSRG W-w samochodem osobowym, • godz. 7.00 grupa ratowników wysokościowych wraz z sprzętem gotowa do udania się na zjazd szybem. Czas trwania etapu i – 60 min. W godz. 7.00 – 7.45 dla uczestników ćwiczeń w pomieszczeniu KSRG przeprowadzono szkolenia: zapoznania z „Planem ćwiczeń”, zapoznania z zasadami BHP obowiązującymi w KWK „Krupiński” na drogach dojścia oraz podczas prac w szybie „I”. Podczas działań akcyjnych nie przeprowadza się takich szkoleń dlatego czas ten pominięto przy pomiarach czasu trwania ewakuacji. Etap II zjazd szybem do poz. 620 i dojście wyrobiskami do miejsca zabudowy stanowisk podszybie # I poz.705: • godz. 7.50 – 8.13 transport sprzętu przez lampownię i markownię do nadszybia i zjazd szybem do poz.620m, • godz. 8.13 – 8.40 transport sprzętu wyrobiskami poziomymi i nachylonymi do podszybia szybu „I” poz. 705m. Czas trwania etapu ii – 50 min. Zdj. Na trasie transportu sprzętu napotykano liczne przeszkody i utrudnienia. 8 RATOWNICTWO GÓRNICZE NR 73 Etap III przygotowanie czterech stanowisk alpinistycznych (2 stanowiska ratownicze, 2 stanowiska do asekuracji): • godz. 8.40 – 9.00 przygotowanie stanowiska dla pierwszego ratownika do zjazdu wzdłuż przedziału klatki awaryjno-rewizyjnej w celu rozpoznania sytuacji w szybie i udzielenia pierwszej pomocy poszkodowanym, • godz. 9.00 – 9.50 przygotowanie stanowisk i zabudowa odciągów kierunkowych do opuszczania ratowników w przekroju szybu wolnym od konstrukcji i przeszkód. Stanowiska ratownicze do opuszczania ratowników z trójkątem i noszami do ewakuacji poszkodowanych na poz. 820m. NR 4/2013 • godz. 10.10 – 10.50 opuszczenie drugiego ratownika i ewakuacja pracownika bez obrażeń z użyciem trójkąta ewakuacyjnego do poz. 820m, Czas trwania etapu iii – 70 min. • godz. 11.40 – 12.00 wyciągnięcie pierwszego ratownika z poz. ok. 750m na stanowisko poz.705m z użyciem wciągarki o napędzie spalinowym. • Czas trwania etapu iV – 130 min. Zdj. Osadzanie punktów asekuracyjnych, budowa stanowisk i zabudowa odciągów. Etap IV działania ratownicze udzielenie pierwszej pomocy i ewakuacja poszkodowanych z szybu „I”: • godz. 9.50 – 10.10 opuszczenie pierwszego ratownika z apteczką do udzielania pierwszej pomocy poszkodowanym do poz. ok. 750m, Etap V likwidacja stanowisk i transport sprzętu na powierzchnię: • 12.00 – 12.15 demontaż stanowisk alpinistycznych, • 12.15 – 13.00 transport sprzętu do podszybia poz. 620 i wyjazd na powierzchnię. • Czas trwania etapu V – 60 min. • godz. 10.50 – 11.40 opuszczenie trzeciego ratownika i ewakuacja poszkodowanego z obrażeniami z użyciem noszy koszowych do poz. 820m, 9 Czas od powiadomienia dyspozytora CSRG S.A. o zdarzeniu do ewakuacji poszkodowanych z szybu na poz. 820m – 310min NR 4/2013 Wnioski: 1. Osiągnięty czas ok. 5 godzin ewakuacji dwóch osób załogi z klatki awaryjno-rewizyjnej, nawet doliczając dodatkową godzinę (gdyby w klatce awaryjno-rewizyjnej przebywała maksymalna liczba tj. 4 osoby) spełnia wymagania przepisów w tym zakresie. Ust. 4 § 517 Rozporządzenia Ministra Gospodarki z dnia 28.06.2002 r. (wraz z późniejszymi zmianami) w sprawie bezpieczeństwa i higieny pracy, prowadzenia ruchu oraz specjalistycznego zabezpieczenia przeciwpożarowego w podziemnych zakładach górniczych oraz pkt. 5.23.6.4 zał. 4 w/w rozporządzenia określają maksymalny czas ewakuacji do 10 godzin łącznie z uruchomieniem wyciągów awaryjnych lub ratowniczych. 2. Należy podkreślić, że ćwiczenia przeprowadzono przyjmując konieczność ewakuacji poszkodowanego z użyciem noszy, takiej sytuacji najczęściej nie przewidują instrukcje kopalniane. Ćwiczenia pokazały, że nawet przyjmując tak krytyczne założenia możliwa jest sprawna ewakuacja załogi z trudnodostępnego miejsca szybu „I” KWK „Krupiński” jednak konieczne jest użycie specjalistycznych zastępów oraz zastosowanie sprzętu alpinistycznego. 3. Grupa ratowników wysokościowych z CSRG S.A. składająca się z 10 osób transportowała do miejsca założenia bazy na podszybiu szybu „I” poz.705 duże ilości różnorodnego i ciężkiego sprzętu (zabrano ok. 1000m lin poliamidowych, osprzęt do zabudowy stanowisk, wciągarkę ręczną i spalinową, nosze koszowe, urządzenia łączności, itd.), sytuacja taka zawsze występuje w pierwszej fazie akcji ratowniczej gdy brak dokładnego rozeznania jaki sprzęt jest potrzebny. Występujące na trasie dojścia utrudnienia i przeszkody spowodowały wydłużenie czasu dotarcia do miejsca zabudowy stanowisk. Nasuwa się wniosek o konieczności mobilizacji co najmniej dwóch zastępów specjalistycznych do pierwszej fazy akcji i co naj- RATOWNICTWO GÓRNICZE NR 73 mniej 1 zastęp z kopalni do ręcznego transportu dodatkowego, ciężkiego sprzętu. 4. Zaangażowanie całej grupy ratownictwa wysokościowego do transportu całości specjalistycznego sprzętu oraz zabudowa docelowych stanowisk ratowniczych na poz.705m wydłużyły czas dotarcia pierwszego ratownika do poszkodowanych w zablokowanej klatce do 140 minut (etap II, III i ¼ etapu IV). Gdy zachodzi konieczność udzielania pierwszej pomocy poszkodowanym proponuje się inny sposób organizacji transportu ciężkiego sprzętu oraz zastosowanie technik jaskiniowych (szybkie poręczowanie). 5. W wozie bojowym podzielić sprzęt na dwa zestawy: a) minimalna ilość sprzętu potrzebna do zaporęczowania szybu i dotarcia na linach do poszkodowanych w celu udzielenia pierwszej pomocy (apteczka zgodna z KPP), b) reszta sprzętu potrzebna w drugiej kolejności do zabudowania docelowych stanowisk ratowniczych w celu opuszczenia lub wyciagnięcia (ewakuacji) poszkodowanych. 6. Ratowników wysokościowych po dotarciu na kopalnię podzielić na grupy i rozdzielić zadania: a) grupa 3 osób (w tym instruktor oraz ratownik z przeszkoleniem KPP), zabierająca minimalny zestaw sprzętu i apteczkę, zadanie dla tych osób to jak najszybsze dotarcie do poszkodowanych i udzielenie pierwszej pomocy oraz rozpoznanie zagrożeń w szybie, b) grupa transportowa składająca się z pozostałych ratowników wysokościowych oraz dodatkowego zastępu z kopalni, zadanie dla tej grupy to transport całości potrzebnego sprzętu, zabudowa stanowisk ratowniczych, transport poszkodowanych. 7. W celu przyśpieszenia zabudowy punków kotwiących do budowy stanowisk ratowniczych przeszkolić część ratowników wysokościo- 10 wych w zakresie osadzania kotew mechanicznych z użyciem wiertarki akumulatorowej. 8. Stanowiska ratownicze do opuszczania i wyciągania ratowników z poszkodowanymi budowane były ze zwykłych lin półstatycznych oraz taśm poliestrowych mało odpornych na przetarcia z tego względu konieczne było zabudowanie dodatkowych odciągów. Czynności te wydłużyły czas dotarcia do poszkodowanych o ok. 50 minut. Proponujemy doposażenie grupy ratowników wysokościowych w dwa komplety lin i taśm o konstrukcji odpornej na przetarcia (liny z dodatkowym wewnętrznym oplotem z siatki stalowej, pętle z liny stalowej, liny z dodatkiem włókien dyneema, kevlar - aramid). Liny specjalne charakteryzują się znacznie większą wytrzymałością na zrywanie niż liny zwykłe z poliamidu czy poliestru, ich zastosowanie umożliwi szybsze dotarcie do poszkodowanych. 9. Podczas działań w szybie ratownicy wysokościowi posługiwali się radiotelefonami TTR-51. Obsługa przyrządów zjazdowych lub transport noszy w szybie wymaga zaangażowania obu rąk z tego względu ratownicy mieli trudności w bieżącym kontakcie ze stanowiskami ratowniczymi na poz.705 m. Znaczna prędkość powietrza w szybie uniemożliwiała bezpośrednią komunikację głosową na odległość powyżej 20 m. Proponujemy doposażenie zastępów specjalistycznych w radiotelefony zamontowane na hełmie w ochronnikach słuchu pracujące w systemie duplex lub simplex z funkcją VOX (zestaw nie wymaga użycia rąk w celu nawiązania komunikacji). Arkadiusz Grządziel mgr inż. Jan Syty CSRG S.A. w Bytomiu RATOWNICTWO GÓRNICZE NR 73 NR 4/2013 RoZmowa Z PRoF. DR HaB. inŻ. waCławEm DZiURZYńSkim o współpracy Instytutu Mechaniki Górotworu Polskiej Akademii Nauk z Centralną Stacją Ratownictwa Górniczego S.A. Prof. dr hab. inż. wacław Dziurzyński jest pracownikiem naukowym Instytutu Mechaniki Górotworu Polskiej Akademii Nauk. Od 2003 roku pełni funkcję dyrektora Instytutu. Jest absolwentem Wydziału Górniczego Akademii GórniczoHutniczej im. Stanisława Staszica w Krakowie. Na tej uczelni zdobył wszystkie stopnie naukowe i tytuł profesora. Specjalizuje się w zagadnieniach związanych z przewietrzaniem kopalń, a w szczególności numerycznymi metodami prognozowania stanów awaryjnych procesu wentylacji kopalń, które wywoływane są przez pożar, nagły dopływ metanu do wyrobisk i zrobów lub skutkiem tąpnięcia górotworu. Zajmuje się też pomiaroznawstwem wentylacyjnym w sieci wyrobisk górniczych. Przyczynił się do rozwoju anemometrów skrzydełkowych, mierników ciśnienia oraz metod kontroli metrologicznej przyrządów pomiarowych. Jest autorem lub współautorem szeregu oryginalnych i wdrożonych do użytku programów komputerowych, które są podstawą symulacji i wizualizacji złożonych procesów wentylacji. Obecnie wraz z zespołem rozwija metody prognozowania procesu wentylacji z wykorzystaniem systemu monitoringu kopalni. Prof. Wacław Dziurzyński ma szeroką współpracę z przemysłem oraz z jednostkami nauki krajowymi jak i zagranicznymi. Jest autorem wielu prac naukowo-badawczych i patentów. - Jednostka naukowa, którą Pan Profesor kieruje będzie obchodziła znaczący jubileusz. Tak w przyszłym roku nasz Instytut będzie obchodził 60 lecie, ale również będzie to okazja do uczczenia pamięci profesora Jerzego Litwiniszyna. Ponadto jubileusz zbiega się z 95-leciem prof. Stanisława Knothego oraz z 82-leciem prof. Wacława Trutwina. Jubileusz ten daje okazję do przedstawienia całego dorobku i historii Instytutu. cją procesów przewietrzania i oceny stateczności górotworu podwyższa stan bezpieczeństwa pracy górników. Nie bez znaczenia są dobrze przygotowane kadry, których wysiłek skutkuje obniżeniem wypadkowości. Uważam, że na tle górnictwa światowego, a szczególnie krajów wysoko rozwiniętych, polskie górnictwo ma zbliżony poziomu bezpieczeństwa jednak wymaga dalszych nakładów celem jego poprawy. Myślę, że temat ten jest tak obszerny, że może stanowić okazję do naszego kolejnego spotkania. - Proszę o krótką ocenę stanu bezpieczeństwa w polskich kopalniach węgla kamiennego na tle górnictwa światowego. Stan bezpieczeństwa pracy w polskich kopalniach wymaga ciągłej dbałości, podobnie jak i w górnictwie światowym. Ogólnie mówiąc poziom bezpieczeństwa wydaje się być zadawalający. Starania nadzoru górniczego i wysiłki kadry inżynierskiej przyniosły na przestrzeni wielu lat zauważalne efekty, a wskaźnik wypadkowości znacznie zmalał. Bardzo pozytywne jest działanie Wyższego Urzędu Górniczego, który poprzez komisje problemowe i organizowanie konferencje z udziałem specjalistów i ekspertów analizuje stan bezpieczeństwa i możliwości poprawy. Mamy w Polsce bardzo trudne warunki górniczo-geologiczne oraz występujące zagrożenia naturalne, które utrudniają prowadzenie bezpiecznej eksploatacji węgla. Katastrofy, które się wydarzyły w ostatnich latach są niepokojące i nie powinny zaistnieć, aczkolwiek górotwór bywa nieprzewidywalny albo nie wszystko o nim wiemy. Dlatego należy dążyć do maksymalnego poznania zjawisk towarzyszących eksploatacji. Wprowadzenie gazometrii automatycznej, metod rozpoznania zagrożeń pożarowych, metanowych czy tąpaniowych wspomaganych komputerową symula- 11 - Jakie należy prowadzić działania, aby ten stan poprawić. Z mojego punktu widzenia uważam, że poprawa bezpieczeństwa to problem bardzo złożony i winien odbywać się wielotorowo. Rolą nauki w tym zakresie jest prowadzenie badań poznawczych i utylitarnych przyczyniających się do dalszego rozpoznania zjawisk towarzyszących eksploatacji. Należy tu wspomnieć o prowadzonych obecnie przez konsorcja naukowe (AGH, GIG, IMG PAN, Politechnika Śląska, CSRG SA) strategicznych projektów z zakresu „Poprawy bezpieczeństwa pracy w górnictwie”, które zostały sfinansowane przez NCBiR z inicjatywy Prezesa Wyższego Urzędu Górniczego. Ważne jest, aby ta tematyka była kontynuowana i nie zakończyła się po realizacji obecnego cyklu projektów. Tylko ciągłe finansowanie badań prowadzi do rozwoju i wdrażania innowacyjnych rozwiązań, szczególnie w zakresie poprawy stanu bezpieczeństwa. Na przykład, dobre rozpoznanie procesu przewietrzania ściany i zrobów w warunkach dopływu metanu i prowadzenia odmetanowania jest na tyle złożone, że budowa modelu numerycznego 3D dla warunków rzeczywistych rejonów ścian jest w chwili obecnej poza możliwościami nie tylko polskiej nauki. Potrzeba bardzo wydajnych komputerów oraz co istotne precyzyjnych przyrządów pomiarowych dla weryfikacji wyników obliczeń dla budowanych modeli. Realizacja takiego zadania wymaga większych nakładów NR 4/2013 finansowych, niż te które do tej pory poniesiono. Duże znaczenie w poprawie bezpieczeństwa ma prowadzenie systematycznych szkoleń załóg górniczych, zarówno kadry inżynierskiej jak również szeregowych górników. Udowodniono, że systematyczne szkolenia podnoszą wartość i czujność pracowników. Dobrze przygotowany pracownik do pracy wie jak zadbać o siebie i innych współpracowników. Wiem, że są prowadzone badania społeczne i socjologiczne załóg górniczych, które podnoszą poziom bezpieczeństwa. Ogromną rolę w podniesieniu bezpieczeństwa mają też inwestycje poprawiające infrastrukturę wyrobisk górniczych czy mechanizacja i automatyzacja wydobycia. - Jest Pan autorem programów komputerowych dotyczących symulacji pożarów podziemnych, czy temat ten jest rozwijany? Nasze rozwiązania w zakresie prognozowania stanu mieszaniny powietrza i dopływających gazów kopalnianych (metan, gazy pożarowe) są stosowane w polskim górnictwie jak również w górnictwie Australii, Anglii, Stanach Zjednoczonych Ameryki, Wietnamie, Republice Czeskiej. Mając na uwadze bezpieczeństwo załóg górniczych prowadzimy prace badawcze i eksperymentalne prowadzące do poprawy jakości prognozy rozpływu gazów pożarowych za pomocą programów komputerowych. Za szczególnie ważne uważamy prowadzenie badań walidacyjnych w oparciu o dane uzyskane z eksperymentów pomiarowych prowadzonych w wyrobiskach górniczych, jak również rozwijamy możliwość porównania wyników obliczeń z zapisami czujników gazometrii automatycznej. Na przykład, wykonanie specjalistycznych pomiarów w wyrobiskach górniczych w sieci wyrobisk oraz w rejonie ściany, dostarczyło danych eksperymentalnych do weryfikacji i adjustacji modeli numerycznych rozwijanych w naszym zespole. Szczególnie istotne było pozyskanie danych o warunkach in-situ. W ścisłej współpracy ze służbami wentylacyjnymi kopalń i ekspertami w dziedzinie wentylacji udało się pozyskać dane zarówno z własnych eksperymentów jak i wykorzystać dane z wcześniejszych eksperymentów i po- RATOWNICTWO GÓRNICZE NR 73 miarów. Uzyskane dane dają obraz stanu przewietrzania i warunków klimatycznych, zarówno dla obszarów, o rozległości porównywalnej z całą siecią, jak i dla najistotniejszego jej fragmentu, to jest rejonu ściany. Proces kalibracji modeli dostarczył nowych informacji odnośnie zakresu i metodyki badań eksperymentalnych. Ponadto dokonano porównania z obliczeniami numerycznej mechaniki płynów (CFD) przepływu z wymianą ciepła z górotworem dla odcinka chodnika traktowanego jako zagadnienie trójwymiarowe przy założeniu osiowej symetrii. Do weryfikacji programu Ventgraph użyto metody objętości skończonej. Porównując rozkłady temperatur, po kilku godzinach trwania pożaru, z wynikami dla stanów ustalonych, można stwierdzić, że model wymiany ciepła, stosowany w module POŻAR programu Ventgraph przewiduje intensywniejsze chłodzenie gazów pożarowych niż wynikało by to z symulacji trójwymiarowego turbulentnego przepływu powietrza metodą objętości skończonej. Inny przykład to uzyskanie interesującego wyniku badań, który uzyskano przedstawiając przykłady obliczeniowe umożliwiające ocenę wielkości wpływu zmian temperatury powietrza wlotowego na zmiany rozkładu gęstości w wyrobiskach kopalni. Reasumując prowadzimy prace służące poprawie wiarygodności wyników obliczeń programami komputerowymi, jak również rozwijamy możliwości modelowania zjawisk dotychczas pomijanych. Dobrym na to przykładem jest moduł symulacji procesu przewietrzania VentZroby. Jak wiemy przyczyną wielu górniczych katastrof były zjawiska zachodzące w tak zwanych zrobach - przestrzeniach pozostałych w górotworze wskutek wydobywania surowców mineralnych oraz ich interakcje z siecią wentylacyjną kopalni. Moduł VentZroby wzbogaca możliwości pakietu programów Ventgraph o modelowanie tych zjawisk. Moduł ten obejmuje obszar zrobów zastąpiony przez sieć prostopadłych bocznic reprezentujących liniową filtrację w płaszczyźnie wybranego pokładu. Przy obecnym stanie wiedzy o właściwościach obszarów poeksploatacyjnych i wydajności komputerów to względnie proste podejście daje możliwość efektywnego modelowania przepływów gazów łącznie z wy- 12 pływem na powierzchnię. Moduł VentZroby jest obecnie w fazie intensywnego rozwoju. Już na tym etapie znalazł on liczne zastosowania w doradztwie i analizie przyczyn katastrof. - Co można powiedzieć na temat współpracy z CSRG SA Współpraca Instytutu Mechaniki Górotworu PAN z CSRG S.A. w Bytomiu ma długą tradycję. Wspomnę tylko o kilku aspektach tej współpracy. Po pierwsze wątek badawczy, w sztolniach Centralnej Stacji prowadzone były unikalne badania dynamiki ogniska pożaru. Pozytywne wyniki tych badań dały podstawę do wyznaczenia parametrów modelu spalania węgla w ognisku pożaru. Istotne jest, że wyniki badań zastosowano w programach systemu VentGraph. Po drugie, w ramach współpracy wspierano specjalistów Centralnej Stacji w zakresie symulacji przewietrzania rejonu objętego pożarem podczas stosowania Gazowego Agregatu Gaśniczego typ GAG 3A w kopalniach złota w Afryce Południowej, czy w kopalniach węgla w Australii. Trzeci aspekt współpracy to szkolenia kadry inżynieryjnej kopalń. W tym zakresie dzięki inicjatywie pracowników z działu szkolenia CSRG SA opracowano na potrzeby szkoleniowe specjalistyczne programy komputerowe szkoleniowo-egzaminacyjne przeznaczone do szkolenia kierownika akcji, kierownika akcji na dole oraz dyspozytora ruchu zakładu górniczego z zakresu prowadzenia akcji ratowniczej. Reasumując współpraca z CSRG SA jest wielostronna i posiada konkretne wyniki, które mają wpływ na bezpieczeństwo załóg górniczych. - Jakie widziałby Pan nowe zagadnienia, które mogłyby mieć zastosowania podczas szkoleń w CSRG SA. Nasza propozycja jest następująca. Znaczny rozwój metod komputerowej symulacji procesu przewietrzania rejonów ścian wraz z rozległymi zrobami i zawansowanego oprogramowania modułu VentZroby pozwala na zastosowanie go również do celów szkoleniowych. Program ten jest obecnie w końcowej fazie testowania i walidacji, posiada edytor przygotowania danych RATOWNICTWO GÓRNICZE NR 73 spełniający warunki przyjaznego użycia go przez nowego użytkownika. Proponujemy przygotowanie przez naszych specjalistów bazy danych do przykładów obliczeniowych, będących przedmiotem wykorzystania w czasie szkoleń w zakresie profilaktyki pożarowej i wykorzystania podawania gazów inertnych do obszaru zrobów. Innym przykładem szkoleń z zastosowaniem oprogramowania VentZroby jest przygotowanie przykładów w zakresie analizy zagrożenia metanowego dla ściany przewietrzanej systemem na „U” lub systemem na „Y” z doświeżaniem. Pokazanie kadrze inżynierskiej możliwych rozkładów stężeń metanu w zrobach dla odmiennych warunków przewietrzania i ilości przepływającego powietrza czy dopływu metanu wnosi wiele wartości przydatnych w codziennej praktyce. - Jaka jest rola jednostek naukowych w poprawie bezpieczeństwa kopalń węgla kamiennego Rola jednostek naukowych, jak wspomniałem wcześniej, to przede wszystkim obowiązek prowadzenia badań celem pozyskanie nowej wiedzy przydatnej dla poprawy wszelkich analiz i prognoz stanu zagrożeń naturalnych występujących podczas eksploatacji węgla systemami ścianowymi czy podczas wykonywania robót przygoto- NR 4/2013 wawczych. Ponadto wiedza pracowników nauki, a szczególnie tzw. ekspertów winna służyć jako głos doradczy dla rozwiazywania codziennych problemów, w tym z zakresu bezpieczeństwa. Prowadzenie studiów podyplomowych, kursów i szkoleń przez pracowników nauki szczególnie w zakresie przedstawiania najnowszych wyników badań stanowi istotny czynnik w poprawie bezpieczeństwa. Bardzo dziękuję za rozmowę mgr inż. Barbara Kochan CSRG S.A. w Bytomiu Działalność szkoleniowa w CSRG S.A. podsumowanie za III kw. 2013 r. i harmonogram szkoleń na 2014 r. W ramach kursów statutowych wynikających z zapisów rozporządzenia Ministra Gospodarki z 12 czerwca 2002 r. w sprawie ratownictwa górniczego, w ciągu trzech kwartałów 2013 r. w Centralnej Stacji Ratownictwa Gór- niczego S.A. przeprowadzono 195 kursów, na których przeszkolono 4333 osoby. Natomiast w 76 szkoleniach dodatkowych dla pracowników zakładów górniczych podnoszących wiedzę z zakresu ratownictwa górniczego, zwal- czania zagrożeń górniczych, obsługi urządzeń i sprzętu stosowanego w ratownictwie, pomocy przedmedycznej i innych zagadnień związanych z górnictwem podziemnym przeszkolono 657 osób. Kursy statutowe Lp. Nazwa Kursu Ilość kursów Ilość przeszkolonych 1. Kurs dla kierowników akcji na dole 4 57 2. Kurs dla kierowników baz ratowniczych 5 79 3. Kurs dla kierowników KSRG podstawowy 1 15 4. Kurs dla kierowników KSRG okresowy 2 42 5. Kurs z zakresu udzielania pomocy przedmedycznej dla zastępowych kopalnianych drużyn ratowniczych 26 556 6. Seminarium dla kierowników ruchu zakładu górniczego 3 88 7. Seminarium dla dyspozytorów ruchu w podziemnych zakładach górniczych 14 231 8. Kurs podstawowy dla ratowników górniczych 19 312 9. Kurs okresowy dla ratowników górniczych 41 766 10. Kurs podstawowy dla mechaników sprzętu ratowniczego 4 66 11. Kurs okresowy dla mechaników sprzętu ratowniczego 8 132 Kurs okresowy z zakresu ratownictwa górniczego dla osób kierownictwa i dozoru 12. ruchu podziemnego zakładu górniczego, niewchodzących w skład drużyny ratowniczej 68 1 989 RAZEM 195 4 333 13 NR 4/2013 RATOWNICTWO GÓRNICZE NR 73 Kursy dodatkowe Lp. Nazwa Kursu Ilość kursów Ilość przeszkolonych 1. Dla osób wykonujących pomiary parametrów fiz-chem. atmosfery kopalnianej. 2 22 2. Dla osób kontrolujących przyrządy służące do pomiarów parametrów atmosfery kopalnianej 2 24 3. Kurs dla osób zatrudnionych przy napełnianiu zbiorników przenośnych powyżej 350 cm3 w zakresie: gazy sprężone – butle (UDT) 1 7 4. Kurs dla osób zatrudnionych przy konserwacji i kontroli sprzętu oczyszczającego ucieczkowego SR-60, SR-60T, KA-60, OXY, SZSS, POG. 2 37 5. Kurs dla konserwatorów sprzętu przeciwpożarowego 1 21 6. Kurs z zakresu obsługi sprzętu do wykonywania profilaktyki przeciwpożarowej 1 6 7. Specjaliści kopalnianych drużyn ratowniczych 2 42 8. Seminarium dla osób wchodzących w skład sztabu akcji ratowniczych 2 23 9. Kurs obsługi chromatografu gazowego 2 6 10. Kurs kierowników kopalnianych laboratoriów chemicznych 1 3 11. Kurs laborantów w zakresie analizy gazów 1 4 12. Kurs z zakresu użytkowania sprzętu oddechowego 56 401 13. Kurs okresowy dla ratowników górniczych, członków specjalistycznych zastępów do prac z użyciem technik alpinistycznych w wyrobiskach pionowych lub o dużym nachyleniu 1 26 14. Kurs z zakresu kwalifikowanej pierwszej pomocy 2 35 76 657 RAZEM Poniżej harmonogram szkoleń na rok 2014 opracowany na podstawie zgłoszeń nadesłanych z zakładów górniczych. Harmonogram szkoleń w CSRG S.A. w 2014 r. Lp. Nazwa szkolenia Ilość 1. Seminarium KRZG 3 2. Seminarium dla dyspozytorów ruchu w podziemnych zakładach górniczych 20 I II III IV 26-28 13-17 03-07 20-24 17-21 Kurs kierowników akcji na dole 6 4. Kurs kierowników bazy ratowniczej 5 5. Kurs KSRG – podstawowy 1 6. Kurs KSRG – okresowy 2 VI VII VIII 04-06 03-07 17-21 31- -04 14-18 3. V IX XII P R 03-07 Z 05-09 09-13 E 15-19 17-21 15-19 R 25-29 19-23 23-27 W 29- -03 A 13-17 27-31 06-10 24-28 20-24 22-26 14 XI 17-19 W A 27-31 24-28 07-11 12-16 K A C 7-13 10-14 26-30 Y J N 09-18 A 10-14 X 08-12 RATOWNICTWO GÓRNICZE NR 73 NR 4/2013 Harmonogram szkoleń w CSRG S.A. w 2014 r. Lp. Nazwa szkolenia Ilość 32 8. Seminarium dla osób wchodzących w skład sztabu akcji ratowniczych 3 9. Kurs z zakresu ratownictwa gór. dla osób kierownictwa i dozoru ruchu niewchodzących w skład drużyny ratowniczej - wyłącznie dla zakładów górniczych rejonu OSRG Bytom 13 Kurs dla osób wykonujących pomiary 10.* parametrów fiz.-chem. atmosfery kop. II 07-09 03-05 Pomoc przedmedyczna dla zastępowych kopalnianych drużyn ratowniczych 7. I 13-15 10-12 20-22 17-19 27-29 24-26 III IV V 03-05 07-09 05-07 10-12 14-16 12-14 17-19 22-24 26-28 12-14 20-24 VI VII VIII IX 09-11 18-20 01-03 23-25 25-27 22-24 X 05-09 24-28 17-21 19-23 13-15 17-19 08-10 20-22 24-26 15-17 1 11. 2 12. Kurs dla konserwatorów sprzętu przeciwpożarowego 1 13. Kurs z zakresu konserwacji i kontroli sprzętu ochrony układu oddechowego 1 20 14. Kurs dla osób zatrudnionych przy napełnianiu zbiorników przenośnych o poj. powyżej 350 cm3 2 24-28 12-14 02-06 06-10 25-29 20-24 17-21 08-12 P R Z E R W A 31- -04 Kurs dla osób kontrolujących przyrządy służące do pomiarów parametrów atmosfery kopalnianej W A K A C Y J N A 13-14 22-25 18-19 12-15 24-28 15 XII 06-08 12-14 01-03 23-25 03-07 XI NR 4/2013 RATOWNICTWO GÓRNICZE NR 73 Harmonogram szkoleń w CSRG S.A. w 2014 r. Lp. Nazwa szkolenia Ilość 15. Kurs z zakresu obsługi sprzętu do wykonywania profilaktyki pożarowej 2 16. Seminarium dla specjalistów kopalnianych drużyn ratowniczych 2 17. Kurs z zakresu kwalifikowanej pierwszej pomocy (KPP) 4 18. Kurs dla ratowników górniczych wysokościowcy –podstawowy 1 19. Kurs dla ratowników górniczych wysokościowcy – okresowy 1 20. Kurs dla ratowników górniczych wysokościowcy podst. dla instruktorów 1 21. Kurs obsługi chromatografu gazowego 2 22. Kurs dla laborantów kopalnianych laboratoriów 3 23. Kurs dla kierowników kopalnianych laboratoriów 1 I II III IV V VI VII VIII IX 07-09 X XI XII 13-15 30 16 10-21 22- -03 16-30 12-23 19-23 13-24 27- -07 P R Z E R W A W A K A C Y J N A 22-26 07-18 03-28 01-26 06-31 12-21 • uczestnictwo w kursach od poz. 10 do poz. 20 należy uzgodnić z Działem ratownictwa ds. szkolenia CSRG S.A. (tel. 32 3880457; 3880452) natomiast kursy od poz. 21 do poz. 23 należy uzgodnić z laboratorium chemicznym (tel. 32 3880579). mgr inż. Małgorzata Jankowska CSRG S.A. w Bytomiu 16 Górnicze Urz¹dzenie Py³owe (GUP) Systemu POLKO do opylania py³em kamiennym ociosów wyrobisk górniczych Parametry techniczno-eksploatacyjne: - zasilanie sprê¿onym powietrzem 0,2 - 0,5MPa - wydajnoœæ 6,0 Mg/h - odleg³oœæ transportowa ok. 1000m - objêtoœæ podajnika komorowego 0,25 - 0,4m3 900 1300 POLKO 1350 Górnicze Urz¹dzenie Py³owe (GUP) Systemu POLKO posiada wszelkie wymagane przepisami dopuszczenia i certyfikaty do stosowania w podziemnych wyrobiskach górniczych Kooperacja POLKO zaprasza do wspó³pracy oferuj¹c doradztwo techniczne, dobór parametrów technicznych urz¹dzeñ, szkolenie za³ogi, sprawny serwis gwarancyjny i pogwarancyjny Centralna Stacja Ratownictwa Górniczego S.A. Ratownictwa ds. Dział Ratownictwa ds. Szkolenia Szkolenia 41-902 Bytom, ul. ul. Chorzowska Chorzowska 25 25 41-902 Bytom, tel. fax: 32 32 3880444 3880444 tel. 32 32 3880419; 3880419; 32 32 3880453; 3880453; fax: Dział Szkolenia Centralnej Stacji Ratownictwa Górniczego S.A. oferuje szkolenia: dla pracowników zakładów górniczych, wynikające z zapisów rozporządzenia Ministra Gospodarki z 12 czerwca 2002r. w sprawie ratownictwa górniczego, dla służb kopalnianych, których celem jest podniesienie wiedzy w zakresie: - pomocy przedmedycznej, - profilaktyki pożarowej, - pomiarów parametrów fizykochemicznych atmosfery kopalnianej, - użytkowania ucieczkowego sprzętu ochrony układu oddechowego, - innych zagadnień związanych z górnictwem podziemnym. Dział Szkolenia Centralnej Stacji Ratownictwa Górniczego S.A. w Bytomiu posiada: Akredytację Śląskiego Kuratorium Oświaty, Stwierdzenie Okręgowego Urzędu Górniczego w Gliwicach o spełnieniu warunków do prowadzenia szkoleń pracowników zatrudnionych w ruchu zakładów górniczych, Wpis do prowadzonej przez Miasto Bytom ewidencji niepublicznych szkół i placówek jako: Niepubliczna Placówka Dokształcania i Doskonalenia Zawodowego. Zapraszamy podmioty trudniące się ratownictwem, w różnych branżach zawodowych na Kurs z zakresu KWALIFIKOWANEJ PIERWSZEJ POMOCY www.csrg.bytom.pl e-mail: [email protected] RATOWNICTWO GÓRNICZE NR 73 NR 4/2013 wiElki BRat PatRZY… czyli, czy istnieje potrzeba dokładnego określenia miejsca i czasu przebywania osób pod ziemią w kopalni. (część 1) Potrzeba dokładnego określenia miejsca (i czasu) przebywania osób pod ziemią w kopalni istniała już prawdopodobnie od samego początku zorganizowanego górnictwa. Niestety środki techniczne, jakimi dysponowali nasi przodkowie nie były wystarczające. Pewne nadzieje na rozwiązanie problemu pojawiły się wraz z poznaniem właściwości fal radiowych. Masowe wprowadzenie akumulatorowych lamp osobistych po II Wojnie Światowej do kopalń pozwoliło konstruktorom naziemnych systemów lokacyjnych na próbę przeniesienia swoich rozwiązań pod ziemię. Niektórym wizjonerom wydawało się wtedy, że wystarczy dla górników wymyślić coś w rodzaju podziemnego radaru. Niestety sprawa okazała się być stosunkowo trudna do realizacji, gdyż naprzeciw śmiałym pomysłom stanęły prawa fizyki, a ściślej bardzo duże tłumienie fal radiowych przez sam górotwór, na dodatek nafaszerowany metalową infrastrukturą podziemnych chodników (kablami, rurociągami, obudową itp.). Chcąc przyjrzeć się dokładnie problemowi podziemnej lokalizacji górników należałoby przeprowadzić wstępną analizę potrzeb odpowiadając konkretnie na pytanie, jakim celom taki nadzór powinien służyć? Okazuje się, że jest kilka potrzeb i możliwości, które zebrano w tabeli 1. „Załoga” jest tu nazwą wprowadzaną przez polskich producentów systemów śledzących i faktycznie określa wszystl.p. kie osoby zjeżdżające pod ziemię (nie tylko etatowych pracownicy zakładu). W tabeli celowo połączono ze sobą „identyfikację” i „śledzenie”, które chociaż służą różnym funkcjom, to jednak z uwagi na zbliżone środki techniczne, wymagane dla realizacji potrzeb 2 i 2a (odpowiedni system informatyczny) należy je zaliczyć do tego samego rodzaju. Patrząc na praktyczną realizację tych czterech zagadnień możemy stwierdzić obecnie (po próbach i doświadczeniach trwających w światowym górnictwie co najmniej pół wieku), iż rozwój urządzeń kontrolujących obecność górników pod ziemią jest w dalszym ciągu daleki od oczekiwań. Nikomu także nie udało się skonstruować systemu rozwiązującego całościowo wszystkie 4 potrzeby. Pozostaje oczywiście spojrzeć na ważniejszy od techniki aspekt ekonomiczny, a więc komu i czy w ogóle to się opłaca? Historycznie i technicznie patrząc pierwotnie starano się rozwiązać problemy nr 1 i 3. W obydwu przypadkach nadrzędnym celem była (i jest) bezcenna wartość życia i zdrowia człowieka. Dziś możemy powiedzieć, że w zasadzie dysponujemy środkami technicznymi, które zarówno mogą zasygnalizować obecność człowieka w obrębie strefy niebezpiecznej lub wręcz zatrzymać zagrażające mu urządzenie, a także sprzętem do zlokalizowania osoby (lampy) zasypanej w zawale. To ostatnie jednak sporo kosztuje. Samo utrzymanie w gotowości systemu lokacyjnego GLON/GLOP w górnic- twie angażuje wiele środków i osób potrzebnych w razie akcji ratowniczej faktycznie nie więcej niż 2-3 razy w roku. Istnieją na świecie kopalnie, które uprzednio w obliczu wielu akcji zawałowych stosowały jakieś systemy lokacyjne lecz później zrezygnowały z ich utrzymywania, uzasadniając to poprawą bezpieczeństwa prowadzonej eksploatacji i ekonomią. Bywa także na odwrót. W ostatnich kilku latach, mając na celu dalszą poprawę bezpieczeństwa niektóre spółki górnicze, w krajach gdzie wcześniej bezpieczeństwo górnika nie było na pierwszym miejscu, zwróciły się do polskich producentów lamp z nadajnikami GLON o licencje (Bośnia, Rosja, Turcja). Realizacja celu nr 1 łącznie z lokacją jest też technicznie możliwa. Przykładowo w krajowych kopalniach stosowane są bramki bezpieczeństwa na trasie przenośników, które wyłączają go w przypadku wykrycia sygnału z nadajnika GLON. Producentem detektorów połączonych z wyłącznikiem typu WAJL-07 jest cieszyński Elektrometal (ryc. 1). Ryc. 1. Wyłącznik WAJL-07. Co chcemy wiedzieć? w jakim celu? 1 Czy w rejonie (miejscu, pod ziemią) są jacyś ludzie (jakiś człowiek)? Zabezpieczenie maszyn, pomieszczeń, rejonów itp. detekcja 2 Kto konkretnie (ile osób, personalia) jest w danym miejscu? Dyspozytor i osoby bieżąco kierujące ruchem zakładu. identyfikacja 2a Gdzie i kiedy przebywali wyżej wymienieni w pkt. 2? Raportowanie. Markownia i służby pracownicze (płacowe). 3 Gdzie dokładnie (współrzędne) znajduje się człowiek (ofiara)? Akcja ratownicza. Poszukiwanie osób zasypanych. Tabela 1. Rodzaje kontroli (ruchu) załogi w kopalni. 17 Rodzaj kontroli śledzenie lokacja NR 4/2013 RATOWNICTWO GÓRNICZE NR 73 Ryc. 2. Transponder radiowy działający jako ochrona dostępu. Zagraniczni producenci innych urządzeń, w krajach, gdzie nie ma obowiązku stosowania systemów lokacyjnych, wyposażają czasem niebezpieczne maszyny w systemy kontroli dostępu oparte na własnych rozwiązaniach, najczęściej wykorzystujących technikę RFID (transpondery pasywne). Znacznik RFID (Radio Frequency Identification) wszywany jest np. w ubranie pracownika i działa podobnie jak etykieta zabezpieczająca przed kradzieżą towarów w supermarkecie. Silny strumień pola elektromagnetycznego wytwarzany przez odpowiednio ustawioną antenę nadawczą ma na celu pobudzenie do nadawania układu elektronicznego w ubraniu pracownika. Emisja wtórna z kolei wywołuje alarm lub wyłącza samo urządzenie w momencie przekroczenia przez człowieka strefy chronionej. Zaletami pasywnych transponderów, wykonywanych też czasem w formie breloków, jest oczywiście brak konieczności ich zasilania. Wady to ciągle jeszcze wrażliwość na zakłócenia i zazwyczaj brak kompatybilności pomiędzy różnymi systemami. Trudno pogodzić też funkcje ochronne sysNazwa zakresu temu z identyfikacją potrzebną dla celów 2 i 2a. Wprawdzie wszyscy znamy zalety kart zbliżeniowych i innych podobnych identyfikatorów lecz należy pamiętać o ograniczonym zasięgu działania takich radiochipów (do kilkunastu cm), nie dającym się wykorzystać w takim konkretnym przemysłowym zastosowaniu. Z czasem, gdy i w naszym kraju zaczęto ściślej kontrolować koszty produkcji, kierownictwo zakładów zaczęło rozglądać się za wprowadzeniem automatycznej markowni, która w sposób rzetelny mogłaby kontrolować pracę górników (w tym oczywiście zjazdy, stanowiące o płacach, emeryturach itd.), czyli realizować potrzeby 2 i 2a. Naprzeciw pojawili się natychmiast producenci i importerzy urządzeń zdalnie śledzących ludzi na dziesiątki sposobów. Systemy identyfikacji działają zazwyczaj w oparciu o zaawansowaną technologię aktywnych radioetykiet typu RFID. Każdego pracownika dołowego wyposaża się w identyfikator radiowy (tzw. „tag”) posiadający unikalny nume r. Ponieważ źródłem zasilania dla tagów w sposób naturalny okazał się być Oznaczenie zakresu akumulator lampy, producenci oświetlenia osobistego stanęli niedawno przed problemem dołączenia kolejnego układu elektronicznego. Lampy osobiste używane w polskim górnictwie muszą bowiem, na mocy § 614 Rozporządzenia Ministra Gospodarki z dn. 28.06.2002 r. w sprawie bezpieczeństwa i higieny pracy, prowadzenia ruchu oraz specjalistycznego zabezpieczenia przeciwpożarowego w podziemnych zakładach górniczych, posiadać nadajnik lokacyjny, typu GLON lub podobny. Powstało pytanie, czy nadajniki i tagi nie będą sobie wzajemnie przeszkadzać? W Centralnej Stacji Ratownictwa Górniczego S.A. zetknęliśmy się z analizą i doświadczalnym sprawdzeniem wpływu dwóch odrębnie działających systemów: lokacyjnego i identyfikacyjnego. Po wielu przeprowadzonych próbach i testach (w latach: 2008 -2013) z różnymi transponderami i lampami w zasadzie można być pewnym, że takiego oddziaływania praktycznie brak. Wynika to z faktu stosunkowo dużej różnicy zakresu częstotliwości pracy tych urządzeń: GLON to pojedyncze kiloherce (VLF), a tagi – setki, nawet tysiące megaherców (UHF, SHF) – tabela 2. Długość fali [λ] Częstotliwość fali [f] fale bardzo długie VLF powyżej 20 km poniżej 15 kHz fale długie LF 20 - 1 km 15 - 300 kHz fale średnie MF 1000 - 200 m 100 - 1500 kHz fale pośrednie - 200 - 100 m 1.5 - 3 MHz fale krótkie HF 100 - 10 m 3 - 30 MHz fale ultrakrótkie VHF, UHF 10 - 1 m 30 - 300 MHz mikrofale SHF poniżej 1 m powyżej 300 MHz Tabela. 2. Podział widma częstotliwości radiowych. 18 RATOWNICTWO GÓRNICZE NR 73 Nasuwa się oczywiste pytanie, po co dwa odrębne systemy: lokacyjny i śledzący, czy nie prościej połączyć je w całość? Nie jest to jednak proste zadanie, bo jak wspomniano wyżej korzystają one z odrębnych części pasma radiowego. Niska częstotliwość GLON-a podyktowana jest faktem, że tylko takie (ekstra długie) fale radiowe mogą w pewnym stopniu penetrować środowisko zawałowe. Z kolei wysoka częstotliwość (WLAN – 2,4 GHz) gwarantuje zarówno wymaganą dla celów trakcyjnych szybkość transmisji danych, jak i niski pobór energii. Gdyby chcieć np. odpowiednio modulować sygnał nadawany przez nadajnik lokacyjny – w celu jego identyfikacji, to prawdopodobnie mielibyśmy do czynienia z dużą ilością błędnych odczytów (jak w supermarkecie, kiedy po odejściu od kasy nagle wywołujemy alarm), a sam akumulator musiałby być też kilkakrotnie większy. O ewentualnej możliwości zastąpienia w przyszłości funkcji systemu lokacyjnego przez zaawansowany system śledzący napiszemy w kolejnej części artykułu. Obserwując oferowane rozwiązania na rynku można zauważyć, iż obecnie producenci skupili się na połączeniu funkcji nr 2 (2a) z funkcją nr 1. Zaawansowane, sprawdzone w innym przemyśle i co najważniejsze: coraz tańsze aktywne układy RFID mogą skutecznie konkurować z systemami pasywnymi w 1 obszarze zastosowań. Wiemy dobrze, jak niekorzystnym dla ciągu technologicznego może być nagłe wyłączenie jakiejś maszyny (np. przenośnika z urobkiem) dlatego o wiele bardziej przydatne wydają się być rozwiązania kontrolujące strefy niebezpieczne w sposób wielopoziomowy, np. informacja o wejściu w strefę, sygnał ostrzegawczy i dopiero wyłączenie. Poza tym w zależności od kryterium uprawnień urządzenie ochrony maszyny może rozróżniać uprawniony personel i osoby postronne. Przykładem takiego systemu może być rozwiązanie firmy Becker, antykolizyjny system CAS 430, pokazany schematycznie na ryc. 3. Aktywny transponder podłączony jest tu bezpośrednio do akumulatora lampy górnika. W stanie czuwania pobiera on minimalny prąd, a uaktywnia się dopiero po wejściu górnika w strefę działania systemu ochronnego. Oprócz włączenia sygnalizacji alarmowej lub w ostateczności zatrzymania ruchu maszyny w przypadku wykrycia wejścia do strefy krytycznej, Ryc. 3. System antykolizyjny CAS 430 Becker NR 4/2013 sam transponder posiada też opcję podłączenia sygnalizatora dźwiękowego w lampie. Ponadto o każdym przekroczeniu niebezpiecznej strefy może być informowany dyspozytor kopalni, co przy identyfikacji pracownika według numeru tag-u jest dodatkowym psychologicznym bodźcem BHP. Pomysł sygnału zwrotnego tj. do osoby zagrożonej wykorzystuje z kolei firma Selectronic oferująca dla górnictwa w RPA system markerów o nazwie CWS (ryc. 4. po prawej stronie). Zgodnie z danymi producenta marker w stanie czuwania pobiera prąd o natężeniu zaledwie 12 µA. W przypadku, gdy górnik znajdzie się w niebezpiecznej odległości od pojazdu górniczego marker CWS odbiera identyfikator sygnału VLF i ponownie przekazuje ten identyfikator przez sygnał w paśmie UHF do pojazdu (pobór prądu wzrasta do 50 µA). Jednocześnie marker moduluje światło lampy impulsowo co 0,3 sekundy i aktywuje brzęczyk w lampie (opcjonalnie) podobnie jak w rozwiązaniu Beckera. Z kolei hiszpański producent lamp, Adaro oferuje nową serię lamp górniczych bezprzewodowych o nazwie Alfa WL, które wyposażone są w czujniki bezruchu. W przypadku braku aktywności posiadacza lampy (np. zasłabnięcia), sygnał alarmowy przekazywany jest poprzez kopalniany system transmisji do pracujących w jego najbliższej okolicy kolegów i to ich lampy zaczynają pulsować światłem ostrzegawczym. Trudno przewidzieć, które z tych i innych oferowanych rozwiązań znajdą uznanie w najbliższej przyszłości w krajowych kopalniach. Z pewnością nadzór górniczy będzie optował za ich szerszym wprowadzeniem, wszak jeszcze wiele jest do zrobienia dla poprawy bezpieczeństwa pod ziemią. Jeden wniosek wydaje się być pewny, że kluczem do wprowadzenia takich systemów jest polityka producentów lamp, którzy wprawdzie posiadają moc decyzyjną w postaci zgody na zamontowanie takiego czy innego transpondera w lampie, jednak to oni podejmują największe ryzyko przedsięwzięcia, szczególnie w aspekcie ekonomicznym. mgr inż. Piotr Golicz CSRG S.A. w Bytomiu Ryc. 4. Marker CWS w pokrywie lampy LG3MH (Faser). 19 NR 4/2013 RATOWNICTWO GÓRNICZE NR 73 DYŻURUJĄCE ZawoDowE ZaStęPY RatowniCZE CSRG S.a. - obciążenie ratowników górniczych w początkowej fazie akcji ratowniczej Zgodnie z Rozporządzeniem Ministra Gospodarki z dnia 12 czerwca 2002 r. w sprawie ratownictwa górniczego w rozdziale 3 „Zadania, organizacja oraz wyposażenie jednostki ratownictwa” w § 60. 1. widnieje zapis: „Jednostka ratownictwa powinna spełniać wymagania niezbędne do wykonywania czynności w zakresie ratownictwa górniczego, w szczególności dysponować zastępami ratowniczymi i pogotowiami specjalistycznymi oraz dysponować sprzętem niezbędnym do realizowania jej zadań”. Do statutowych zadań służb Jednostki Ratownictwa - CSRG S.A. należy, w szczególności: • niezwłoczne niesienie pomocy w razie zagrożenia życia lub zdrowia pracowników zakładu górniczego oraz innych osób znajdujących się w zakładzie górniczym, także w przypadku zagrożenia bezpieczeństwa ruchu zakładu górniczego powstałego w szczególności wskutek: pożaru, wybuchu gazów lub pyłu węglowego, wyrzutu gazów lub skał, wdarcia się wody do wyrobisk, zawału, tąpnięcia, otwierania wyrobisk izolowanych, penetracji nieczynnych wyrobisk, erupcji płynu złożowego, wydzielania się siarkowodoru i awarii energomechanicznej, a także zagrożenia bezpieczeństwa powszechnego, • wykonywanie prac profilaktycznych, mających na celu zapobieganie bezpośredniemu zagrożeniu bezpieczeństwa pracowników lub ruchu zakładu górniczego. W celu realizacji powierzonych zadań CSRG S.A. zobowiązana została do wykonywania swoich zadań przy pomocy odpowiednio wykwalifikowanych i wyposażonych: 1. dyżurujących zawodowych zastępów ratowniczych, 2. zawodowych pogotowi specjalistycznych, 3. dyżurujących zastępów dla grup zakładów górniczych. Dyżurujące zawodowe zastępy ratownicze, zawodowe pogotowia specja- listyczne oraz dyżurujące zastępy ratownicze dla grup zakładów górniczych utrzymują w stałej gotowości, natychmiastowy wyjazd na wezwanie z zakładu górniczego, w którym wystąpiło zagrożenie. Na mocy rozporządzenia Ministra Gospodarki z dnia 12 czerwca 2002 r. w sprawie ratownictwa górniczego Centralna Stacja Ratownictwa Górniczego S.A. do wykonania prac ratowniczych, w podziemnych zakładach górniczych, wymagających zastosowania specjalnych technik ratowniczych utrzymuje następujące pogotowia specjalistyczne: 1. pomiarowe - do pomiaru parametrów fizykochemicznych powietrza i gazów pożarowych oraz oceny stopnia wybuchowości mieszanin gazowych, 2. do inertyzacji powietrza kopalnianego – do likwidacji skutków pożarów podziemnych, zapobiegania pożarom i wybuchom w wyrobiskach górniczych, 3. przeciwpożarowe - do wykonywania prac ratowniczych, przy zwalczaniu pożarów podziemnych, wymagających zastosowania sprzętu i urządzeń do podawania pian gaśniczych oraz izolacji wyrobisk, górotworu i zrobów, 4. górniczo-techniczne - do prowadzenia prac ratowniczych związanych z ratowaniem ludzi uwięzionych pod zawa- łem lub odciętych od czynnych wyrobisk wskutek tąpnięcia lub zawału, 5. wodne - do usuwania skutków wdarcia się lub niekontrolowanego dopływu do wyrobisk wody albo wody z luźnym materiałem, 6. przewoźnych wyciągów ratowniczych - do ewakuacji pracowników lub prowadzenia innych prac ratowniczych w szybach lub otworach wiertniczych wielkośrednicowych oraz prowadzenia prac awaryjno-rewizyjnych i kontrolnych, zarówno w szybach, jak i w otworach wielkośrednicowych. W/w pogotowia zorganizowane są w zastępy ratownicze lub grupy specjalistyczne i są utrzymywane w stałej gotowości zarówno w dniach pracy jak i w dniach wolnych od pracy. Jednostka ratownictwa – CSRG S.A. dla podziemnych zakładów górniczych utrzymuje na każdej zmianie roboczej, w dniach pracy jak i w dniach wolnych od pracy, co najmniej dwa zawodowe dyżurujące zastępy ratownicze w skład których wchodzi: • kierownik zawodowych zastępów ratowniczych, • 2 zastępowych, • 9 zawodowych ratowników górniczych, • mechanik sprzętu ratowniczego. Fot. nr 1 – zawodowy zastęp ratowniczy w trakcie wyjazdu na akcję ratowniczą 20 RATOWNICTWO GÓRNICZE NR 73 akCJa RatowniCZa W przypadku wystąpienia zagrożenia życia i zdrowia pracowników zakładu górniczego, bezpieczeństwa ruchu zakładu górniczego lub zagrożenia bezpieczeństwa powszechnego w związku z ruchem zakładu górniczego niezwłocznie podejmuje się i prowadzi akcję ratowniczą. W zależności od wystąpienia danego zagrożenia w zakładzie górniczym, wysłane dyżurujące zawodowe zastępy ratownicze posiadają w wozie bojowym specjalistyczne narzędzia i urządzenia do prowadzenia prac ratowniczych związanych z ratowaniem ludzi uwięzionych pod zawałem oraz do zwalczania pożarów podziemnych. oBCiĄŻEniE Ratownika w CZaSiE tRanSPoRtU RęCZnEGo Zabierany przez zawodowego ratownika specjalistyczny sprzęt do usu- wania m.in. skutków tąpnięcia i zawału waży nie raz kilkadziesiąt kilogramów. Ratownik górniczy transportując go z wozu bojowego na miejsce prowadzonej akcji ratowniczej musi dysponować odpowiednią siłą fizyczną. Wsparciem dla ratowników jest §124. Rozporządzenia Ministra Gospodarki z dnia 12 czerwca 2002 r. w sprawie ratownictwa górniczego, stwierdzający, że: „Kierownik kopalnianej stacji ratownictwa górniczego powinien zapewnić przybyłym zastępom ratowniczym pomoc podczas transportu sprzętu i urządzeń ratowniczych na terenie zakładu górniczego oraz w drodze do bazy ratowniczej”. Kadra techniczno-inżynieryjna CSRG S.A. mając na uwadze doświadczenia z minionych akcji ratowniczych na bieżąco analizuje coraz to nowsze potrzeby zakupu sprzętu ratowniczego jednocześnie zastępując narzędzia starszego typu nowszymi. Uwaga skupiona jest również na najnowsze roz- Fot. nr 2 – zawodowy zastęp ratowniczy gotowy do wyjścia do akcji zawałowej Fot. nr 3 – zawodowy zastęp ratowniczy gotowy do wyjścia do akcji pożarowej 21 NR 4/2013 wiązania technologiczne, w których zastosowanie nowych lżejszych materiałów pozwala znacznie odciążyć ratownika. Przykładem jest zastosowanie butli kompozytowych, lżejszych o 50% od tradycyjnych konstrukcji stalowych. Dzięki ich zastosowaniu w aparatach regeneracyjnych każdy ratownik odciążony został o ok 1 kg. Ulepszenie standardowego zestawu, używanego do zasilania podnośników pneumatycznych składającego się z dwóch butli o poj. 6,8 l i ciśnieniu roboczym 30 MPa oraz modernizacja jego stelaża pozwoliła na odciążenie jednego ratownika o 11 kg. W przyszłości planowana jest również zamiana butli tlenowych w indywidualnych zapasach ratowniczych na butle kompozytowe oraz wymiana kilku pomp hydraulicznych na jedną kompatybilną ze wszystkimi narzędziami hydraulicznymi zabieranymi na tzw. „pierwszy rzut”. NR 4/2013 RATOWNICTWO GÓRNICZE NR 73 Fot. nr 7 i 8 – butle tlenowe konstrukcji stalowej oraz kompozytowej Poniżej przedstawiono minimalny wykaz sprzętu zabieranego do akcji zawałowej przez zawodowe dyżurujące zastępy ratownicze (z użyciem aparatów regeneracyjnych): 1. Aparat regeneracyjny 11 szt. 2. Maski do aparatów regeneracyjnych 11 szt. 3. Zapasy + wkłady lodowe 11 + 22 szt. 4. Ucieczkowy sprzęt ochrony układu oddechowego 12 szt. 5. Lampy górnicze z nadajnikami / bez nadajników 12 szt./2 szt. 6. Sprzęt ochrony układu oddechowego przystosowany do ewakuacji poszkodowanych 2 szt. 7. Linki ratownicze 2 szt. 8. Łączność ratownicza PTR 2 kpl. 9. Bębny PTR 8 szt. 10. Przyrządy kontrolno - pomiarowe: • metanomierz 0-100% CH4 1 szt., • anemometr 1 szt., • przyrząd do określania wilgotności względnej i temperatury suchej 2 szt., • wielokanałowy przyrząd do ciągłego pomiaru i sygnalizacji zadanego progu dla: CO2, CH4, CO, O2 3 szt. 11. UPT-1 z butlą 2 kpl. 12. Torba zastępowego 2 kpl 13. Skrzynka narzędziowa 1 kpl. 14. Nożyce do cięcia siatek i drutu 2 szt. 15. Zestaw lokacyjny 1 kpl. 16. Podnośniki hydrauliczne 1 kpl. 17. Podnośniki powietrzne z osprzętem 1 kpl. 18. Nożyco-rozpieracz 1 szt. 19. Łopata saperska 2 szt. 20. Narzędzia podstawowe (piła, kilof, siekiera) 2 kpl. 21. Zestaw do podawania powietrza do zawału 1 kpl. 22. Nosze 1 szt. mgr inż. Leszek Kwiska CSRG S.A. w Bytomiu Marcin Świerczek OSRG Bytom Fot. nr 4, 5 i 6 – stelaże wraz z butlami powietrznymi zasilającymi podnośniki pneumatyczne Zdjęcia: Kwiska Leszek 22 RATOWNICTWO GÓRNICZE NR 73 NR 4/2013 GośCinnE PRoGi CEntRalnEJ StaCJi RatowniCtwa GÓRniCZEGo S.a. Zajęcia praktyczne realizowane w Centralnej Stacji Ratownictwa Górniczego S.A. dla studentów Wydziału Górnictwa i Geologii Politechniki Śląskiej w Gliwicach Na Wydziale Górnictwa i Geologii Politechniki Śląskiej prowadzone są obecnie 3 główne kierunki studiów: • górnictwo i geologia, • inżynieria bezpieczeństwa, • międzywydziałowy - mechatronika. Dla kierunku Górnictwo i Geologia, specjalności Eksploatacja Złóż i Zagospodarowanie Odpadów oraz Budownictwo Podziemne i Ochrona Powierzchni prowadzone są zajęcia dydaktyczne z przedmiotu „Systemy ratownictwa górniczego” i „Ratownictwo górnicze” prowadzone odpowiednio dla grup BPiOP i EZiZO z podziałem na wykłady i zajęcia laboratoryjne. Tematyka wykładów obejmuje: • organizację ratownictwa górniczego, służby specjalistyczne w ratownictwie górniczym, • gry pożarowe, alarmy próbne, próbne akcje wyprowadzenia załogi drogami ucieczkowymi, dokumentacja akcji ratowniczej, • zasady prowadzenia akcji ratowniczej, szczegółowe zasady prowadzenia akcji ratowniczych przeciwpożarowych w zakładach górniczych, • prace p.poż. w polach metanowych, • ocenę zagrożenia wybuchowego gazów pożarowych i zastosowanie gazów inertnych, • przykłady akcji ratowniczych związanych z różnymi zagrożeniami występującymi w wyrobiskach górniczych, • łączność w ratownictwie górniczym. Laboratoria odbywają się w pracowni BHP i Ratownictwa Górniczego znajdującej się w Instytucie Eksploatacji Złóż. Studenci podczas tych zajęć w sposób praktyczny uzupełniają swoją wiedzę nabytą podczas zajęć wykładowych. Na zajęciach laboratoryjnych grupy podzielone są na sekcje 3 oso- Zdj. 1. Pracownia BHP i Ratownictwa Górniczego w Instytucie Eksploatacji Złóż 23 bowe, które realizują kolejno tematy laboratoryjne. Zaliczenie każdego tematu laboratoryjnego zakończone jest sprawozdaniem końcowym z ćwiczenia. Zaliczenie końcowe zajęć laboratoryjnych zakończone jest kolokwium zaliczeniowym. Tematyka laboratorium obejmuje: • strukturę ratownictwa górniczego, • sprzęt do ochrony dróg oddechowych, • sposoby gaszenia pożarów, • przyrządy do pomiaru parametrów fizycznych i łączności, • wyposażenie ratowników w czasie akcji ratowniczych, • metody wyznaczania dróg ucieczkowych. W celu praktycznego przygotowania studentów do pracy w zakładach górniczych w ramach zajęć laboratoryjnych od kilku lat studenci Politechniki Śląskiej Wydziału Górnictwa i Geologii mają możliwość wyjazdu do Centralnej NR 4/2013 Stacji Ratownictwa Górniczego S.A. i Okręgowej Stacji Ratownictwa Górniczego w Bytomiu. Zajęcia wyjazdowe umożliwiają studentom w/w specjalności bezpośredni kontakt ze specjalistycznym sprzętem ratowniczym a w szczególności ze środkami ochrony dróg oddechowych, sprzętem do poszukiwania i nawiązywania łączności z zagrożonymi ludźmi, środkami łączności ratowniczej i narzędziami do robót górniczych wykorzystywanymi w czasie prowadzonych akcji ratowniczych. Studenci na zajęciach wyjazdowych w pierwszej części zajęć uczestniczą w wykładzie prowadzonego przez pracownika CSRG S.A., gdzie zostają poruszane następujące tematy: • prowadzenie akcji ratowniczych, • profilaktyka niezbędna do likwidacji skutków zagrożenia, • wyposażenie ratownictwa górniczego. Po prelekcji studenci na terenie Centralnej Stacji Ratownictwa Górniczego S.A. zwiedzają: • laboratorium badania i opiniowania sprzętu, • laboratorium chemiczne, • wyrobiska ćwiczebne Centralnej Stacji Ratownictwa Górniczego S.A w Bytomiu. Po zwiedzeniu laboratoriów i wyrobisk ćwiczebnych studenci przechodzą do Okręgowej Stacji Ratownictwa Górniczego w Bytomiu, gdzie zwiedzają: • komorę ćwiczeń Okręgowej Stacji Ratownictwa Górniczego w Bytomiu, • wóz bojowy, • salę aparatową. Zajęcia wyjazdowe do Centralnej Stacji Ratownictwa Górniczego S.A. w Bytomiu są niewątpliwie cennym uzupełnieniem wiedzy nabytej w czasie zajęć teoretycznych z zakresu ratownictwa górniczego i systemów ratownictwa górniczego prowadzonych w Instytucie Eksploatacji Złóż Politechniki Śląskiej. Studenci po takiej formie zajęć zapoznając się z praktyczną częścią szkoleń nabywają świadomość o specyfice pracy ratowników górniczych. Dodatkowo na takim wyjeździe pytają o warunki zostania RATOWNICTWO GÓRNICZE NR 73 Zdj. 2. Laboratorium badania i opiniowania sprzętu w CSRG S.A. Zdj. 3. Laboratorium chemiczne w CSRG S.A. Zdj. 4. Wyrobiska ćwiczebne w CSRG S.A. 24 RATOWNICTWO GÓRNICZE NR 73 NR 4/2013 ratownikiem górniczym. Szczególnym zainteresowaniem studentów są warunki zaliczenia szkoleń w komorze ćwiczeń w Okręgowej Stacji Ratownictwa Górniczego w Bytomiu. W czasie niektórych wyjazdów studenci mają możliwość obserwacji zmagań ratowników podczas szkoleń za pomocą kamer. Literatura 1. Materiały CSRG S.A 2. Materiały własne dr inż. Aneta Grodzicka Wydział Górnictwa i Geologii Politechniki Śląskiej Zdj. 5. Sala aparatowa w OSRG Bytom PRototYP SYStEmU aktYwnEJ oCHRonY Ratownika CSRG S.A. zakończyła prace przy projekcie i-Protect, który swoim zakresem obejmuje inteligentne rozwiązania dotyczące środków ochrony indywidualnej mające znaleźć swoje zastosowanie przy pracy ratowników w warunkach wysokiego poziomu ryzyka w złożonym środowisku. Projekt i-Protect zrealizowany został na podstawie 7. Programu Ramowego Wspólnoty Europejskiej dotyczącego badań, rozwoju technologicznego i wdrożeń w latach 2009-2013. Partnerzy projektu to zarówno jednostki naukowo-badawcze jak i przedstawiciele firm produkcyjnych z Polski, Czech, Niemiec, Finlandii, Francji, Hiszpanii i Włoch. Koordynatorem projektu był Centralny Instytut Ochrony Pracy Państwowy Instytut Badawczy. Celem projektu było opracowanie zaawansowanego, inteligentnego systemu środków ochrony indywidualnej, przeznaczonego dla użytkowników wykonujących czynności zawodowe w złożonym środowisku pracy, o wysokim ryzyku narażenia na czynniki szkodliwe i niebezpieczne. I-Protect to system ochrony osobistej PPE, który stanowi aktywną ochronę i źródło informacji dla osób pracujących w warunkach wysokiego zagrożenia, tj. ratownicy górniczy, służby straży pożarnej i chemicznej. Projekt podzie- lony został na zadania strategiczne, których głównymi celami było: • sprecyzowanie potrzeb końcowego odbiorcy „end-user”, • dobór sensorów niezbędnych do funkcjonowania systemu, • określenie sposobu i miejsca prezentacji danych pozyskanych na podstawie sensorów, • utworzenie systemu zarządzania danymi – jednostka centralna łącząca poszczególne moduły sensorów w jedną spójną całość, • wybór materiałów z których wytworzona zostanie odzież, w której póź- 25 niej zamontowane zostaną czujniki, moduły itp., • zaprojektowanie hardware i software – czyli oprogramowania i rodzaju modułów integracji, • weryfikacja i walidacja prototypu w warunkach jego finalnego przeznaczenia, • uzyskanie certyfikatów (CE, ISO, itp.) umożliwiających zastosowanie odzieży w warunkach do których jest przeznaczona. Zadania projektowe realizowane były zgodnie z czteroma, następującymi po sobie fazami mającymi na celu: • opracowanie koncepcji oraz wymagań technicznych i użytkowych dla nowego systemu, • opracowanie i integrację technicznych elementów monitorujących wybrane parametry fizjologiczne człowieka, monitorowanie stanu środowiska zewnętrznego podczas wykonywania czynności zawodowych oraz systemu komunikacji, który gromadzi i transmituje dane pomiarowe z czujników do podsystemu monitorującego, a następnie do bazy akcji ratowniczej, • weryfikację i walidację opracowanych modułów i całego systemu poprzez przeprowadzenie badań eksploatacyjnych, w celu oceny ich NR 4/2013 funkcjonowania w rzeczywistych warunkach użytkowania, • upowszechnianie wyników przeprowadzonych prac badawczorozwojowych poprzez publikacje naukowe i popularnonaukowe, udział w konferencjach i seminariach o zasięgu międzynarodowym, przygotowanie broszur informacyjnych oraz zorganizowanie seminariów dla producentów i dystrybutorów sprzętu ochrony indywidualnej podczas targów i wystaw tematycznych. Zaprojektowany ergonomicznie układ systemu i-Protect, dostosowany do potrzeb odbiorcy końcowego składa się z następujących elementów: • odzieży wierzchniej wraz z czujnikami gazowymi (O2, CO, CO2, CH4) i temperatury, RATOWNICTWO GÓRNICZE NR 73 • bielizny i połączonych z nią sensorów dokonującymi pomiaru parametrów wewnętrznych użytkownika (fizjologicznych) i parametrów zewnętrznych (temperatury), • jednostki przekazującej dane dotyczące parametrów pracy aparatu Sperian/Fenzy, • radiotelefonów ratowniczych do których przesyłane są informacje z ww. czujników, • systemu łączności ratowniczej służącego do komunikacji jak i przesyłu danych do bazy ratowniczej, • jednostki centralnej zlokalizowanej w bazie ratowniczej integrującej wszystkie odczyty w formie liczbowej i graficznej. W ramach zadań realizowanych w projekcie CSRG S.A. przeprowadziła działania zmierzające do identyfikacji 26 zagrożeń i oceny ryzyka zawodowego podczas prowadzenia akcji ratowniczych jak i identyfikacji potrzeb użytkownika końcowego w zakresie środków ochrony indywidualnej stosowanych podczas prowadzenia akcji ratowniczych. W kolejnych fazach projektu w Laboratorium Badania i Opiniowania Sprzętu CSRG S.A. zostały przeprowadzone testy elementów składowych systemu i-Protect. Ostatecznie, najważniejszym etapem realizowanym przez CSRG S.A. było prowadzenie testów terenowych prototypu systemu. Badania oparte o scenariusze i ankiety zostały wykonane przy współudziale firmy Komag zarówno w laboratorium, komorze klimatycznej, komorze ćwiczeń jak i w kopalni węglowej w chodniku ćwiczebnym. RATOWNICTWO GÓRNICZE NR 73 Zgodnie z wstępnymi założeniami, projekt zakończony został utworzeniem prototypów urządzeń, które będą w przyszłości doskonalone a ostatecznie przeznaczone dla ratowników górniczych, straży pożarnej i służb chemicznych. Należy wziąć pod uwagę fakt, iż prototypowe urządzenia nie stanową finalnego produktu, jednakże stanowią one podstawę do dalszego rozwoju sprzętu stosowanego zarówno do analizy gazów jak i służącego do realizowania łączności a dane pozyskiwane na ich podsta- 27 NR 4/2013 wie, przetwarzane przez jednostkę centralną stanową istotny element mający bezpośredni wpływ na bezpieczeństwo pracy ratowników górniczych. Adam Szadurski CSRG S.A. w Bytomiu NR 4/2013 RATOWNICTWO GÓRNICZE NR 73 RatowniCtwo GÓRniCZE w RoSJi Główna Stacja Ratownictwa Górniczego w Nowokuźniecku W dniach 3-6 czerwca 2013 r. przedstawiciele Centralnej Stacji Ratownictwa Górniczego S.A. w Bytomiu uczestniczyli w cyklu spotkań technicznych z przedstawicielami Głównej Stacji Ratownictwa Górniczego w Nowokuźniecku. W trakcie kilkudniowej wizyty w jej obiektach zapoznaliśmy się z aktualną strukturą organizacyjną rosyjskiej jednostki, z jej wyposażeniem technicznym, sprzętem stosowanym w akcjach ratowniczych i zapleczem szkoleniowym. Ponadto rosyjscy specjaliści zaprezentowali metody prowadzania badań lekarskich, monitorowania i kontroli wydolności ratowników oraz organizację i prowadzenie ćwiczeń ratowniczych. Aktualnie w Rosji trwają prace legislacyjne zmierzające do zmiany struktury organizacyjnej ratownictwa i stworzenia jej w kształcie zbliżonym do polskiego systemu organizacji ratownictwa górniczego. Zdj. 2. Pomnik upamiętniający poległych ratowników Podczas prezentacji komory ćwiczeń przedstawiono różnego rodzaju stanowiska ćwiczebne: Zdj. 1. Budynek Głównej Stacji Ratownictwa Górniczego w Nowokuźniecku Zdj. 3. Ruchome łańcuchy umożliwiające poprawę koordynacji ruchowej ratowników 28 Zdj. 4. Stanowisko wybierania urobku „bez końca” Zdj. 5. Stanowisko budowy zapory przeciwwybuchowej RATOWNICTWO GÓRNICZE NR 73 NR 4/2013 Zdj. 6a, 6b. Tama przeciwwybuchowa z przepustem Zdj.7a, 7b. Urządzenia wysiłkowe wraz z czujnikami mierzącymi temperaturę ciała i częstość akcji serca StanowiSka Do wYkonYwania ćwiCZEń w komoRZE CiEPlnEJ Ratownicy w aparatach regeneracyjnych w temperaturze 40°C i wilgotności 85% poddawani są obciążeniu polegającemu na naprzemiennym wchodzeniu na stopień i podnoszeniu zadanego ciężaru. Ćwiczenia prowadzone są w cyklach 5 minutowych z minutowymi przerwami przez okres 23 minut. Jeżeli u któregoś z ratowników tętno wzrośnie powyżej 140 uderzeń na minutę lub temperatura ciała ratownika wzrośnie o 1°C, ćwiczenie zostaje przerwane. Ratownik aby zaliczyć test musi powtórzyć ćwiczenie w późniejszym terminie. Zapoznaliśmy się również z wyposażeniem i organizacją pracy laboratorium analiz gazowych i węglowych. Zdj. 8. Urządzenie do wytwarzania temperatury oraz wilgotności w komorze 29 Zdj.9. Chromatograf NR 4/2013 RATOWNICTWO GÓRNICZE NR 73 Zdj. 10. Piece do wygrzewania węgla Zdj. 11. Stanowiska laboratoryjne Oprócz Głównej Stacji Ratownictwa Górniczego przedstawiono nam również Terenową Stację Ratownictwa Górniczego w Nowokuźniecku, która jest odpowiednikiem naszej Okręgowej Stacji Ratownictwa Górniczego. W trakcie wizyty zaprezentowano poligon ćwiczebny, komorę ćwiczeń, pomieszczenia socjalne i biurowe oraz sprzęt i materiały używane podczas akcji ratowniczych i prac profilaktycznych prowadzonych w kopalniach. W siedmiu Terenowych Stacjach Ratownictwa Górniczego wchodzących w skład struktury organizacyjnej Głównej Stacji Ratownictwa Górniczego w Nowokuźniecku dyżur pełni w sposób ciągły 20 zawodowych zastępów ratowniczych. Zastępy są pięcioosobowe, a w ich skład wchodzi zastępowy i czterech ratowników. W każdej Terenowej Stacji dyżur pełni również lekarz, który jest jednocześnie ratownikiem górniczym. Zdj. 12. Pomieszczenie ratownika dyżurnego Zdj. 14. Skrzynia z aparatami R-30 w wozie bojowym Zdj. 13. Wozy bojowe 30 RATOWNICTWO GÓRNICZE NR 73 W wozie bojowym jest załadowany sprzęt podstawowy dla jednego zastępu ratowniczego. Pozostały sprzęt jest zała- Zdj. 15. Tor przeszkód dowany na samochodach ciężarowych i w zależności od potrzeb wysyłany jest na kopalnię w następnej kolejności. NR 4/2013 Za transport sprzętu z powierzchni na dół do bazy odpowiedzialna jest kopalnia, w której doszło do zdarzenia. Zdj. 16. Stanowisko aktywnego gaszenia pożaru PoliGon Do ćwiCZEń ZnaJDUJĄCY Się na tEREniE StaCJi tEREnowEJ Zdj. 17a, 17b Wyrobiska ćwiczebne Zdj. 18. Pochylnia w komorze ćwiczeń komoRa ćwiCZEń Zdj. 19. Urządzenie wysiłkowe - drabina bez końca 31 NR 4/2013 RATOWNICTWO GÓRNICZE NR 73 Podczas pobytu w Nowokuźniecku zwiedziliśmy również Międzynarodowe Targi Technologii Górniczej, w tym stanowiska na których prezentowano sprzęt małej mechanizacji, pompy wodne i wodnoszlamowe, aparaty regeneracyjne i regeneracyjne - ucieczkowe, systemy czuwające nad bezpieczeństwem górników. Sprzęt małej mechanizacji - stanowisko, na którym sprzęt małej mechanizacji był skompletowany w specjalnie przygotowanym pojeździe, przystosowanym do poruszania się na gąsienicach w wyrobiskach dołowych kopalń. Pierwszy prezentowany poniżej pojazd został skonstruowany przy współudziale Głównej Stacji Ratownictwa Górniczego w Nowokuźniecku. Sprzęt znajdujący się na wyposażeniu pojazdu można dobierać indywidualnie według potrzeb. Zdj. 20. Pompa wodna szlamowa aPaRatY REGEnERaCYJnE i REGEnERaCYJnE UCiECZkowE Odwiedziliśmy również stoisko polskiego producenta aparatów oddechowych – Faser S.A. Zdj. 21. Małogabarytowy zespół napędowy do przenośników i innych urządzeń Zdj. 23. Stanowisko firmy Faser S.A. Kolejną firmą wystawiającą sprzęt ochrony układu oddechowego był producent z Ukrainy prezentujący aparaty R-30 z ustnikiem lub dwoma rodzajami masek w wersji przewidzianej do sprzedaży do krajów UE. Zdj. 22. Narzędzia o napędzie hydraulicznym wchodzące w skład zestawu prototypowych robotów małej mechanizacji 32 RATOWNICTWO GÓRNICZE NR 73 NR 4/2013 Zdj. 24. Na stojaku aparat R-30 SYStEmY CZUwaJĄCE naD BEZPiECZEńStwEm PRaCY GÓRnikÓw GORNASS jest systemem łączności wzbogaconym o możliwość pomiaru wybranych parametrów atmosfery kopalnianej oraz lokalizacji górników, który wykorzystuje nadajniki zabudowane w głowicach oświetlenia osobistego. System poprzez zabudowanie w głowicy oświetlenia osobistego odpowiedniego procesora i czujników pozwala na: • pomiar zawartości metanu, • łączność bezprzewodową, • sygnalizację bezruchu pracownika, • sygnalizację silnych wstrząsów działających na głowicę lampy – zawał. Powyższe parametry są przekazywane do dyspozytora. Prezentowany system funkcjonuje w trzech kopalniach prywatnych, a w kolejnych dwóch jest wdrażany. Drugim systemem zawierającym w sobie elementy pomiarowe oraz łączności, który był prezentowany to system GaSense. System ten jest w fazie wdrażania do zastosowania w zakładach górniczych. PoDSUmowaniE Po wizycie w Głównej i Terenowej Stacji Ratownictwa Górniczego nasuwają Zdj. 25a,25b. System łączności GORNASS się wnioski o celowości kontynuowania wymiany doświadczeń, w zakresie m.in. wyposażenia technicznego służb ratowniczych, prezentacji nowych rozwiązań technicznych i nowych technologii wykonywania prac ratowniczych lub też opracowywania zasad wspólnego udziału w akcjach ratowniczych. Natomiast wizyta na Targach w Nowokuźniecku pozwoliła na uzyskanie wie- 33 dzy nt. rodzaju produkcji sprzętu ratowniczego przez rosyjskie firmy. inż. Jacek Dopierała, OSRG Zabrze mgr inż. Wojciech Najman, Bogdan Ożóg OSRG Bytom Centralna Stacja Ratownictwa Górniczego S.A. ul. Chorzowska 25 41 - 902 Bytom tel. 32 282-25-25 fax. 32 282-26-81 e-mail: [email protected] http://www.csrg.bytom.pl
Podobne dokumenty
RG 2014 nr 3 "Ratownictwo Górnicze"
w wyrobiskach z pracą kierownika akcji i jego asystenta w bazie ratowniczej. Konkurencja symulowanej akcji ratowniczej została przeprowadzona na torze odzwierciadlającym ścianowy system eksploatacj...
Bardziej szczegółowopobierz - Związek Zawodowy Ratowników Górniczych w Polsce.
zapewnia mu znaczną skuteczność. Skuteczność tę można i należy jednak optymalizować, poprzez doskonalenie systemu doboru do służby ratowniczej, kompetencję ratowników, organizacji szkoleń teoretycz...
Bardziej szczegółowoRG 2012 nr 1
• Wywiad z Prezesem CEN-MED -u Nie zatrzymujemy się w miejscu…. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 2 ...
Bardziej szczegółowo