Demografia - Polska Fundacja im. Roberta Schumana

Seminaria europejskie
2. seminarium
koordynator: Joanna Różycka-Thiriet
22 października 2013 r.
[email protected]
Temat: Mało nas, mało nas… - o europejskiej demografii
Goście:
 dr Katarzyna Kocot-Górecka, Zakład Demografii Szkoły Głównej
Handlowej,

Magdalena Kocik, doktorantka w Instytucie Polityki Społecznej
Uniwersytetu Warszawskiego
SŁOWNICZEK PRZETRWANIA
Przyrost naturalny ludności - różnica między liczbą żywych urodzeń, a liczbą zgonów w danym
okresie. Poziom przyrostu może wynikać z różnych przyczyn np. obiektywnie większej liczby ciąż,
lepszej opieki okołoporodowej (a więc mniejszej umieralności dzieci podczas porodu i wśród
noworodków), ogólnie lepszej opieki medycznej i lepszego odżywiania się co wydłuża średnią długość
życia.
Dzietność kobiet – wg GUS jest to liczba żywo urodzonych dzieci i liczba planowanych urodzeń
przez kobietę w wieku 15-49 lat bądź liczba dzieci żywo urodzonych przez kobietę, która ukończyła
proces prokreacyjny (tj. kobieta w wieku 50 lat i więcej). W 2011 roku najwyższą dzietność w Unii
Europejskiej miała Irlandia (2,05), Francja (2,01) i Zjednoczone Królestwo (1,96). Dobrze wypadają też
kraje Beneluksu oraz Skandynawia. Najniższą dzietność mają Węgry (1,23), Rumunia (1,25) oraz
Polska (1,3). Rodzi to więc problemy z zastępowalnością pokoleń (populacja spada). Na dzietność ma
wpływ m.in. sytuacja gospodarcza, choć badania na ten temat nie dają jednoznacznej odpowiedzi. Np.
po wybuchu kryzysu w 2008 r. dzietność w Europie zaczęła spadać, ale w Polsce w latach 80-tych był
przecież baby-boom. Aktualny spadek dzietności wzmacnia jeszcze coraz mniejsza liczba kobiet w
wieku rozrodczym.
Polityka prorodzinna – polega na tworzeniu rodzinom sprzyjających warunków ekonomicznych
poprzez ulgi podatkowe, urlopy, bezpłatną opiekę zdrowotną itd. Nie należy jej mylić z opieką
społeczną oferowaną rodzinom najuboższym, ani z polityka pronatalistyczną. Ta ostatnia jest
pojęciem węższym i ma na celu zwiększenie liczby urodzeń (jej przeciwieństwem jest polityka
antynatalistyczna np. polityka jednego dziecka stosowana w Chinach). Krajem słynącym ze swojej
polityki prorodzinnej jest Francja, gdzie już od zakończenia II wojny światowej (!) opiera się ona na
dwóch filarach: świadczeniach rodzinnych dla wszystkich rodzin mających co najmniej dwoje dzieci,
bez względu na dochody, oraz sprzyjającej rodzinom polityce podatkowej (opodatkowany dochód
dzieli się nie tylko przez liczbę dorosłych w gospodarstwie domowych, ale uwzględnia się także dzieci
– 1. i 2. dziecko liczą się jako połowa osoby dorosłej, kolejne dzieci liczą się jak dorośli). Mechanizmy
stworzone we Francji sprawiają, że mimo posiadania dzieci Francuzki rzadziej wypadają z rynku pracy
Partnerami seminariów są Polska Fundacja im. Roberta Schumana oraz Fundacja Konrada Adenauera.
Seminaria objęte są patronatem Przedstawicielstwa Komisji Europejskiej w Polsce.
Działania Polskiej Fundacji im. Roberta Schumana są współfinansowane przez Unię Europejską ze środków programu
Europa dla Obywateli.
(w 2009 roku we Francji pracowało 76% kobiet z jednym dzieckiem na utrzymaniu i 50,4% z trojgiem
lub większą ilością dzieci; w Niemczech 73,5% z jednym dzieckiem i 42,5% z trójką lub więcej).
Francuska dzietność idzie w górę i pozostaje na czele rankingu (po lewej ilość dzieci na kobietę we Francji, po prawej ewolucja od
2000 roku – Francja, Niemcy, USA i UE 27.
DOBRZE POWIEDZIANE – FRAZA DNIA
Kinder, Kirche, Küche (Dziecko, kościół, kuchnia) - ta XIX-wieczna zasada 3 K miała określać
w Niemczech miejsce kobiet w społeczeństwie. W efekcie Niemki, które same nie zajmują się swoimi
małymi dziećmi, są często traktowane jak wyrodne matki (skądinąd problem ten nie istnieje w płodnej
Francji). Aktualnie jednak w obliczu spadającej dzietności (w 2011 roku 1,36) i starzejącej się populacji
władze Niemiec próbują zmienić nastawienie do opieki nad małymi dziećmi i zachęcić kobiety do
posiadania potomstwa, umożliwiając im łączenie życia zawodowego z pracą. 1 sierpnia br. w życie
weszła ustawa, na mocy której każde 2 i 3-letnie dziecko ma prawo do miejsca w żłobku. Tym
rodzicom, którzy zdecydują się na opiekę w domu, przysługuje pomoc finansowa – aktualnie 100, a od
sierpnia przyszłego roku 150 euro. Ustawa przegłosowana została pięć lat temu przez wielką koalicję
CDU/CSU/SPD i postawiła samorządy lokalne w stan gotowości (musiały przygotować odpowiednią
liczbę miejsce w placówkach oraz znaleźć wyszkolonych opiekunów). Rodzice, których dzieci nie
zostaną przyjęte do żłobka z braku miejsc, mogą dochodzić swoich praw na drodze sądowej. Niemcy
są światowej czołówce jeśli chodzi o odsetek bezdzietnych kobiet.
INTERNET, CZYLI CO W TRWIE PISZCZY
ec.europa.eu/eurostat - strona urzędu statystycznego Unii Europejskiej
z siedzibą w Luksemburgu. Z formalnego punktu widzenia Eurostat jest
częścią struktur Komisji Europejskiej. Jego celem jest dostarczanie statystyk
obrazujących europejskie zjawiska i umożliwiających dokonywanie porównań
między państwami. Eurostat współpracuje z instytucjami krajów
członkowskich. Oprócz wskaźników takich jak poziom inflacji, bezrobocia czy PKB Eurostat publikuje
dane na temat ludności czy unijnych polityk. Publikując dane Eurostat sugeruje się kalendarzem –
dane na temat nauczania języków obcych w szkołach opublikował z okazji Europejskiego Dnia
Języków, statystyki na temat kontaktów z krajami spoza Unii publikuje przy okazji szczytów z tymi
państwami itd. Niestety strona działa tyko w 3 językach – po angielsku, niemiecku i francusku.
Mnogość dostępnych statystyk powoduje, że strona wydaje się mało przejrzysta, ale na szczęście jest
wyszukiwarka…
Partnerami seminariów są Polska Fundacja im. Roberta Schumana oraz Fundacja Konrada Adenauera.
Seminaria objęte są patronatem Przedstawicielstwa Komisji Europejskiej w Polsce.
Działania Polskiej Fundacji im. Roberta Schumana są współfinansowane przez Unię Europejską ze środków programu
Europa dla Obywateli.