Ewaluacja

Gdybym ja to wiedział!
Metodyka spotkań
Ewaluacja
Nie tylko na końcu programu: ocena i podsumowanie!
Kto raz spróbował edukacji pozaformalnej, ten szybko przekona się, że wspólny proces edukacyjny
jest o wiele ważniejszy od wcześniej ustalonego i mierzalnego wyniku. Aby z tej wspólnej ścieżki
nie zbłądzić, proces ten – podobnie jak każdy proces produkcji czy rozwoju w gospodarce –
wymaga wspólnie ustalonych, przejrzystych i dla wszystkich zrozumiałych "kamieni milowych";
miejsc w programie, które umożliwią refleksję i ewentualną korektę obranej drogi. Podniosą one
też partycypację, czyli możliwość wpływu uczestniczących na program i świadome sterowanie
dynamiką grupy.
Używając niemieckiego hasła „Auswertung" wskazujemy raczej na koniec programu, kiedy
wszystko już za nami („aus und vorbei"). Często używane polskie pojęcie „podsumowanie" za mało
ma w sobie elementu oceny. Ewaluacja procesu pozwala w przejrzysty dla wszystkich sposób
określić punkt, w którym grupa się obecnie znajduje, czy zgadza się obrany wcześniej kierunek
i jakie należy podjąć następne kroki. W ten sposób możemy uniknąć błędów i niepotrzebnych
konfliktów. Dlatego też codzienna (ewentualnie co dwa dni) ewaluacja procesu, ustalenie
aktualnego stanu grupy i omówienie dalszej współpracy we wspólnym procesie edukacyjnym
powinny stać się oczywistością w każdej wymianie.
Czy to ewaluacja pośrednia czy końcowa ocena programu - można przeprowadzić ją na trzech
różnych płaszczyznach:
•
•
•
wizualizacja nastrojów w grupie,
ustne, mniej lub bardziej zróżnicowane informacje nt. osobistej oceny uczestników,
przekazywane całej grupie,
pisemna, ewentualnie anonimowa ocena i informacja zwrotna dla zespołu prowadzącego.
Nie jest konieczne stosowanie za każdym razem wszystkich trzech form podsumowania, możemy
np. w codziennych spotkaniach użyć jednego lub dwóch elementów, a obszerniejszą i pełniejszą
ocenę zaplanować na podsumowanie całego spotkania.
W wizualizacji nastrojów w grupie mogą nam pomóc następujące metody:
Tarcza: na dużym arkuszu papieru rysujemy tarczę. Każdy uczestnik otrzymuje jedną kropkę do
przyklejenia lub pisak i zaznacza na tarczy stopień swojego zadowolenia - im bliżej środka, tym
większa satysfakcja (środek = 100 procent zadowolenia). Jeżeli chcemy zapytać o różne aspekty,
możemy tarczę podzielić na kilka pól (kawałków tortu), na których grupa zaznaczać będzie swoje
odczucia dotyczące różnych kwestii (zakwaterowania, wyżywienia, konkretnych punktów
programu, atmosfery w grupie, oferty spędzania czasu wolnego), powinniśmy ograniczyć się do 8
sektorów, każdy uczestnik musi dostać odpowiednią do liczby pól liczbę naklejek.
Termometr: na dużym arkuszu rysujemy termometr o skali od -5 do +5 (może też być od -30° do
+30°). Każdy uczestnik otrzymuje małą naklejkę lub pisak i zaznacza na skali swoją opinię,
wartości minusowe oznaczają niezadowolenie, wartości dodatnie poziom zadowolenia. Jeżeli
chcemy uzyskać opinie na różne tematy, to dla każdego z nich rysujemy taki termometr,
odpowiednio go podpisując. Uczestnicy powinni dostać tyle naklejek, ile termometrów wisi na
ścianie.
Ćwiczenia socjometryczne służą przestrzennemu przedstawianiu treści socjalnych. Sala, w której
jesteśmy, staje się skalą. Jeden jej koniec to stuprocentowa zgoda, przeciwległy koniec to
całkowite odrzucenie. Uczestnicy znajdują sobie miejsce w sali, wyrażając tym samym swoją
Klaus Waiditschka
www.polsko-niemiecka-wymiana-szkolna.pl
1 Gdybym ja to wiedział!
Metodyka spotkań
zgodę lub niezgodę. Stawiane pytania powinny wymuszać odpowiedź „tak" lub „nie", np.
„Wycieczka mi się podobała!" lub „Dobrze czuję się w grupie" albo „Jedzenie jest smaczne
i w wystarczających ilościach".
Ewaluacja ustna musi odbywać się albo w języku, w którym obie grupy potrafią się porozumieć
i swobodnie czuć, albo powinniśmy zapewnić dobre tłumaczenie.
Talking Stick: uczestnicy siedzą w kółku, ich zadaniem jest skomentowanie minionego dnia
i wyrażenie swojego aktualnego nastroju. Uczestnicy podają sobie przedmiot i tylko ta osoba, która
ma go w danej chwili w rękach, ma prawo głosu. Jeżeli jest to piłka z pianki lub maskotka, to
możemy ją przerzucać między sobą, tzn. nie musimy trzymać się ustalonej kolejności. Nauczyciele
muszą jednak zwrócić uwagę, żeby każdy uczestnik dostał „talking stick". Możliwe jest także
przekazanie przedmiotu dalej, bez wyrażenia komentarza, ale powinniśmy raczej zachęcić
wszystkich do aktywnego udziału. Wypowiedzi uczestników pozostają bez komentarza! Na
zakończenie grupa zastanawia się wspólnie, czy podczas zabawy poruszone zostały jakieś tematy,
które wymagają dalszej dyskusji lub decyzji.
Raport z postępów: jeżeli na początku spotkania ustaliliśmy wspólne cele i reguły, to podczas
ewaluacji (pośredniej) może je przywołać i traktować jako punkt wyjścia do oceny. Tworzymy grupy
od 3 - 6-osobowe, każda grupa dostaje jeden lub więcej cel/regułę i ma za zadanie na podstawie
dotychczasowego przebiegu spotkania sporządzić „raport z postępów" danego ustalenia wraz
z ewentualnymi zaleceniami. Co udało już się osiągnąć, gdzie mamy braki, jak można poprawić
sytuację i zapewnić osiągnięcie postawionych celów? Sprawozdania poszczególnych grup są
prezentowane i dyskutowane na plenum, jeśli trzeba, ustalone się konieczność dokonania zmian.
Pisemna forma ewaluacji wymaga relatywnie większego nakładu czasu, dlatego zalecana jest
raczej na koniec spotkania, chyba że mamy do czynienia z sytuacją szczególną, kiedy np.
komunikacja w grupie jest całkiem zablokowana lub konieczna jest anonimowość wypowiedzi.
Taka forma oceny służy przede wszystkim nauczycielom do refleksji i planowania następnych
wymian, czasem wymagana jest przez dotacjodawców lub może być podstawą do sporządzenia
sprawozdania merytorycznego.
Ankiety: mogą być krótsze lub dłuższe, wymagać od uczestników sporej pracy pisemnej
i formułowania własnych komentarzy lub ograniczać się do zaznaczenia wybranej odpowiedzi.
W każdym przypadku należy uwzględnić językowo-pisemne umiejętności naszej grupy.
Wypełnianie ankiety nie powinno zajmować więcej niż 30 minut, w przeciwnym wypadku spada
gotowość uczestników do jej wypełniania oraz powaga, z jaką zostanie potraktowana. Tworzenie
własnych ankiet wymaga sporego nakładu pracy, chociażby ze względu na to, że trzeba je
przygotować wspólnie w zespole prowadzącym oraz w obu językach. Nie zapominajmy także
o czasie, jaki potrzebny nam będzie do interpretacji zebranych danych, szczególnie tych,
zawierających dłuższe wypowiedzi własne uczestników.
Między innymi ze względu na wymienione wyżej powody, polecamy zastosowanie sprawdzonych
ankiet w języku polskim, niemieckim, francuskim i angielskim wraz z oprogramowaniem, które
zdecydowanie skróci pracę i zwiększy korzyści z oceny. Więcej informacji na temat metody
ewaluacji międzynarodowych spotkań młodzieży, wypracowanej wspólnie przez Polsko-Niemiecką
i Francusko-Niemiecką Współpracę Młodzieży, Federalne Stowarzyszenie Kształcenia
Kulturowego Dzieci i Młodzieży oraz projekt „Ewaluacja zorganizowanego czasu wolnego" znajdą
Państwo na: www.ewaluacja-wymiany.net. Płytę CD z przykładowymi ankietami oraz programem
statystycznym GrafStat można zamówić w PNWM.
Program statystyczny dostarczy Państwu szczegółowych danych dotyczących zespołu
prowadzącego i grupy (wiek, rodzaj szkoły, wcześniejsze doświadczenia), ocenę zadowolenia
uczestników w ważnych obszarach spotkania (od „jedzenia" po „program"). Powtarzalność
konkretnych wypowiedzi uczestników na temat spotkania oraz wszystkie interpretacje statystyczne
Klaus Waiditschka
www.polsko-niemiecka-wymiana-szkolna.pl
2 Gdybym ja to wiedział!
Metodyka spotkań
uzyskać możemy jednym kliknięciem – w tabeli lub innych formach graficznych. Możemy je
wykorzystać podczas spotkania podsumowującego lub publicznej prezentacji w formie drukowanej,
na ekranie komputera lub za pomocą rzutnika multimedialnego.
Klaus Waiditschka
www.polsko-niemiecka-wymiana-szkolna.pl
3