150-lecie bankowości spółdzielczej w Polsce Typowe spółdzielnie

150-lecie bankowości spółdzielczej w Polsce
Typowe spółdzielnie kredytowe zaczęły powstawać na ziemiach polskich
głównie z potrzeby obrony interesów drobnych rolników i rzemieślników przed
wielkokapitalistyczną konkurencją. Samopomoc wyrażała się miedzy innymi w
tworzeniu funduszy bez pomocy państwa czy instytucji publicznych.
Bezzwrotną pomoc publiczną, z wyjątkiem awaryjnego korzystania z kredytu
niefinansowego, traktowanego jako niweczącą samodzielność ekonomiczna
spółdzielni.
W XIX w. przemiany społeczno-gospodarcze uwarunkowane polityką
kolonizacyjną zaborców prowadziły do rugowania polskich producentów i
rolników oraz ich pauperyzacji. Przy czym zasady i warunki gospodarowania
zmuszające do doskonalenia stwarzały zapotrzebowanie na kapitał pieniężny.
Drobni wytwórcy najsilniej odczuwali dyskryminację kredytową, gdyż w
pierwszej połowie XIX w. mieli dostęp wyłącznie do lichwiarskich pożyczek. W
tym okresie podejmowane były liczne próby samoorganizacji spółdzielczej (np.
inicjatywa Karola Marcinkowskiego utworzenia Polskiego Bazaru w Poznaniu
czy powołanie w Śremie Spółki dla Oszczędności i Pożyczek Wekslowych, z
którą łączy się tradycję Banku Spółdzielczego w Śremie im. Ks. Piotra
Wawrzyniaka). Dla polskich spółdzielni istotne znaczenie miałom to, że
stosunkowo długo rozwijały się pod trzema zaborami – w różnych systemach
prawnych, a nawet odmiennych kulturach gospodarczych.
W 1861 r. Poznańskie Towarzystwo Przemysłowe – chcąc pomóc
rodzimym przedsiębiorcom dyskryminowanym przez zaborców – założyło (jako
pierwsze na ziemiach polskich) Towarzystwo Pożyczkowe dla Przemysłowców
miasta Poznania, które nawiązywało do idei spółdzielni kredytowej H.
Schultzego.
Polską
zapoczątkowało
spółdzielczość
założone
w
1862
kredytową
r.
na
Pomorzu
Towarzystwo
Gdańskim
Pożyczkowe
dla
Przemysłowców miasta Brodnicy. Zaś na Górnym Śląsku w 1869 r. założono
Towarzystwo Pożyczkowe dla Zawadzkiego i okolicy.
Spółdzielczość w ogóle, a spółdzielczość kredytowa w szczególności,
maiła duży wkład w rozwój gospodarki polskiej w okresie międzywojnia. Na
niektórych obszarach II Rzeczypospolitej stanowiła także instytucjonalną
płaszczyznę kultywowania tożsamości narodowej. Okres II wojny światowej
przyniósł ogromne zniszczenia podstaw finansowych, a wielu wybitnych
działaczy instytucji spółdzielczych nie doczekało 1945 r. Po wojnie podjęto
próby reaktywowania banków spółdzielczych, które zostały jednak szybko
włączone
w
nakazowo-rozdzielczy
system
gospodarczy
PRL,
tracąc
spółdzielczy charakter.
Po 1989 r. niemal 2/3 spośród ok. 1660 banków spółdzielczych nie
sprostało
wymaganiom
nowych
warunków
gospodarowania.
Nieliczne
odrodziły się z kryzysu, a wiele uratowało m.in. dzięki przejściom i łączeniom z
innymi, co pozwoliło zachować rozbudowaną sieć placówek. Współcześnie
około 570 banków spółdzielczych, zrzeszonych w dwóch grupach bankowych,
spełnia wymagania regulacyjne obowiązujące w Polsce dla instytucji
kredytowych, oferując nowoczesne usługi finansowe w największej (prawie
4000 jednostek) sieci palcówek bankowych.
Edward Lipiński
Bank Spółdzielczy w Szumowie