szympansy z azylu fauna
Transkrypt
szympansy z azylu fauna
t en m g l fra tek.p y ow zkar m e r Daww.b w Andrew Westoll SZYMPANSY Z AZYLU FAUNA O PRZETRWANIU I WOLI ŻYCIA t en m g l fra tek.p y ow zkar m e r Daww.b w Andrew Westoll Szympansy z azylu Fauna O przetrwaniu i woli życia Przełożyła Maria Zawadzka t en m g l fra tek.p y ow zkar m e r Daww.b w Wszelkie powielanie lub wykorzystanie niniejszego pliku elektronicznego inne niż jednorazowe pobranie w zakresie własnego użytku stanowi naruszenie praw autorskich i podlega odpowiedzialności cywilnej oraz karnej. Tytuł oryginału angielskiego THE CHIMPS OF FAUNA SANCTUARY: A TRUE STORY OF RESILIENCE AND RECOVERY Projekt okładki AGNIESZKA PASIERSKA / PRACOWNIA PAPIERÓWKA Fotografia na okładce © by COLIN CARTER PHOTOGRAPHY / FLASH PRESS MEDIA Wszystkie fotografie wewnątrz tomu – o ile nie zaznaczono inaczej – wykorzystano dzięki uprzejmości Franka Noelkera ti Howard Yezerski Gallery. n Fotografie 1 i 2 pochodzą z archiwum Autorame l g Fotografia 9 – dzięki uprzejmości Kim fBelley ra ek.p t y Fotografia 10 – dzięki uprzejmościwfundacji ar Fauna o zk Copyright © 2011 by ANDREW WESTOLL. All rights reserved arm .be D w Copyright © for the Polishw edition by WYDAWNICTWO CZARNE, 2013 w translation by MARIA ZAWADZKA, 2013 Copyright © for the Polish Redakcja ZUZANNA SZATANIK / D2D.PL Korekta alicja listwan / d2d.pl, anna woś / d2d.pl Redakcja techniczna robert oleś / d2d.pl We acknowledge the support of the Canada Council for the Arts, which last year invested $157 million to bring the arts to Canadians throughout the country. Nous remercions le Conseil des arts du Canada de son soutien. L’an dernier, le Conseil a investi 157 millions de dollars pour mettre de l’art dans la vie des Canadiennes et des Canadiens de tout le pays. ISBN 978-83-7536-635-8 Cena: 31,90 Dla Toma i dla nas wszystkich, małp człekokształtnych t en m g l fra tek.p y ow zkar m e r Daww.b w Wytrwałość to zdecydowanie więcej niż umiejętność przetrwania – to także nauka życia. Borys Cyrulnik, Un Merveilleux Malheur Jakim gatunkiem zwierząt jesteśmy? Frans de Waal, The Age of Empathy t en m g l fra tek.p y ow zkar m e r Daww.b w Spis treści Tydzień pełni księżyca 9 Zihuatanejo, Quebec 24 Nasze niepokojące sobowtóry 47 Jak zaprojektować marzenie 64 Szpital dla klatek 80 t Toby i chuligani 99 en m l Operacja Cucarachas 144 ragek.p f t y Opowieści przy ognisku 159 w ar o Myjka ciśnieniowa 176arm bezk . Wewnętrzny azyl 205D ww w Pomniki ku czci poległych 230 Naznaczeni 266 Koniec pewnej epoki 292 Posłowie 303 Jak pomóc szympansom 306 Podziękowania 308 Bibliografia 310 ��� ���������� �� ����� �� � (����� ����� ���) �� ����� �� � (����� ����� ’��� ��) ������� ������ ���� ����� ���� ����� �� �� �� � � � � � � � � � �� � � � � � � � � � Pierwsze piętro ����� ������������ � � � � � � � �� � �� ��� � �� ������� ������� ����� �������� ����� ��������� Drugie piętro � � �� � �� ������ �� �� �� ����� �� � (����� �������) � �� �� � � � � �� � � �� � �� t en m g l fra tek.p y ow zkar m e r Daw���� w.b����� w ���� ����� ���������� ��� ���� ��������� �������� ������� ������ ����� ��� ���������� ����� ��� ����� ����� ������������ � � � � � � ����� ������� ������ ��������� ������� ���� ���������� Plan domu szympansów Szympansy z azylu Fauna t en m g l fra tek.p y ow zkar m e r Daww.b w 9 Tydzień pełni księżyca Nie interesuje mnie, dlaczego człowiek zaprzedaje duszę diabłu. Chcę wiedzieć, dlaczego czyni dobro. Václav Havel Sztuka szympansów – Powąchaj mój telefon – mówi Gloria Grow, kiedy wsiadam do jej jeepa na lotnisku Trudeau w Montrealu. Włącza silnik i podaje mi telefon komórkowy. – No dalej, powąchaj go. To nasze pierwsze spotkanie, a ona wita mnie właśnie w ten sposób. Wcześniej rozmawialiśmy dwa razy przez telefon: ja byłem t wtedy w swoim domu w Toronto, a ona nanfarmie w Quebecu. Pod e m l koniec obu tych rozmów zapraszała mnie do siebie i proponowała, g ra ek.p f t y żebym zamieszkał z jej rodziną i napisał o nich książkę. Ale nigdy r ow zka może się okazać osobą, która m bym się nie spodziewał, że Gloria e r a w.b prosi nieznajomegoDo powąchanie swojego telefonu. ww Na pierwszy rzut oka w samym telefonie nie ma nic szczególnego: to zwyczajny model z klapką. Ale przy dokładniejszych oględzinach zauważam na jaskraworóżowej obudowie konstelację utkaną z drobnych zagłębień. Wyglądają jak ślady po licznych ugryzieniach. Patrzę na Glorię, a ona marszczy brwi. Trafiliśmy na objazd i teraz będziemy się kręcić w kółko. – No dalej, powąchaj go – powtarza. Przykładam telefon do nosa. Czuję bagno. Zgniłe owoce. Fekalia. Ciężki odór tropikalnej dżungli. – Bardzo mi się podoba – mówię. – Mnie też. Richard kupił mi różowy. Nie znoszę różu. Ale teraz nie potrafiłabym go wyrzucić. Otwórz go. 10