CHARAKTERYSTYKA SYTUACJI WYCHOWAWCZEJ, OSÓB W
Transkrypt
CHARAKTERYSTYKA SYTUACJI WYCHOWAWCZEJ, OSÓB W
CHARAKTERYSTYKA SYTUACJI WYCHOWAWCZEJ, OSÓB W NIEJ UCZESTNICZĄCYCH ORAZ PROCESU WYCHOWANIA Z UWZGLĘDNIENIEM ZAGADNIEŃ AKSJOLOGICZNYCH 1. PROCES WYCHOWANIA Istnieje wiele definicji wychowania i trudne jest ich wszystkich przytoczenie. S. Kunowski dzieli je na cztery grupy definicji: 1. Pierwsza grupa definicji skupia uwagę na działaniu wychowawcy i wpływie na wychowanka; 2. Druga grupa definicji podkreśla, iŜ wychowanie to proces samorzutnego rozwoju w trakcie zdobywania doświadczeń; 3. Trzecia grupa podkreśla, iŜ warunki i bodźce przyczyniają się do rozwijania wychowanka i trzeba w wychowaniu zwracać uwagę na organizację całego środowiska wychowawczego 4. Czwarta grupa definicji skupia uwagę na efektach działań wychowawczych, ukształtowaniu charakteru i osobowości, a w rezultacie na przystosowaniu wychowanka do środowiska; Pojęcie procesu wychowania moŜemy takŜe rozpatrywać według W. Cichonia, w znaczeniu szerszym i węŜszym. Szersze rozumienie wychowania obejmuje zbiór wszystkich oddziaływań na człowieka, które kształtują osobowość, charakter, psychikę, poglądy i postępowanie . W węŜszym znaczeniu, wychowanie jest celowym i świadomym kierowaniem wychowanka do pełnego rozwoju. Wg ks. J. Tischnera „istota wychowania zawiera się w pracy z człowiekiem i nad człowieka i wokół nadziei na bycie lepszym” Wychowanie ma przygotować człowieka do bezinteresownego działania dla dobra innych. Przez całe Ŝycie jesteśmy w ciągłym procesie nieustannego wychowania, jesteśmy zarówno wychowankami jak i wychowawcami. WaŜną rolę w naszym Ŝyciu stanowi samowychowanie, które daje efekty tylko wtedy, kiedy wychowanek w pełni akceptuje przekazywane treści i modyfikuje, bądź zmienia swoje poglądy, czy teŜ postępowanie. O samowychowaniu moŜna mówić takŜe wtedy, gdy ktoś na sobie dokonuje działań wychowawczych bez pomocy wychowawców. Podstawą staje się tu akceptacja zespołów wartości, które kształtują człowieka, jego wnętrze, indywidualność. 2. SYTUACJA WYCHOWAWCZA Proces wychowawczy przebiega zawsze w konkretnych warunkach, okolicznościach w określonej rzeczywistości i sytuacji wychowawczej. W. Cichoń określa sytuację wychowawczą jako „splot tych warunków, rzeczywistych faktów i całokształt towarzyszących im okoliczności, na których podłoŜu dokonuje się proces wychowawczego oddziaływania”. Dziecko, aby mogło się rozwijać, musi mieć odpowiednią sytuację wychowawczą. Prawidłowo funkcjonująca rodzina jest niezbędnym warunkiem w kształtowaniu się osobowości. WaŜny jest takŜe wychowawca, jego predyspozycje, wartości, umiejętności i zainteresowania. Powinien prowadzić i wspierać wychowanka, a nie narzucać swojego zdania. Wychowawca powinien być autorytetem, osobą godną naśladowania i świadomą konsekwencji swoich działań. Wychowanek natomiast powinien być otwarty i gotowy na doświadczenia pojawiające się spontanicznie i te, które są celowe i zamierzone. Zmiana wychowawcy, relacji między nimi, doboru treści i metod oddziaływań, warunków społecznych moŜe spowodować zmianę zamierzonego efektu. Dlatego podejmując działanie wychowawcze trzeba uwzględnić nie tylko cele i predyspozycje wychowawcy, wychowanka, ale takŜe sytuację wychowawczą, która moŜe być nieodpowiednia do realizowanych zamierzeń. 3. AKSJOLOGICZNE UJĘCIE PROCESU WYCHOWANIA Mówiąc o procesie wychowawczym nie moŜna ominąć tak waŜnej kwestii jaką są wartości. Pedagodzy i filozofowie są zgodni, Ŝe człowiek jest wartością i staje się wartością. Podmiotem wartości moralnych jest człowiek, jego zamiary, czyny. To w jaki sposób postępuje jest podyktowane przez jego osobowość, skłonności, moŜliwości, wraŜliwość moralną. Wartości moŜna traktować jako moralne zalety lub wady przysługujące osobowości i charakterowi człowieka. W procesie wychowania przejawiają się w treściach, metodach i celach wychowawczych. Przekazywanie wartości moŜe odbywać się na trzy sposoby: przekaz wiedzy teoretycznej na temat wartości – np. wykład z etyki; − ukazanie wartości w ideałach wychowawczych z konkretnym odniesieniem do wychowanków np: poprzez sprawiedliwe ocenianie; − analizowanie z wychowankiem jego sytuacji Ŝyciowej, konfliktów moralnych i udzielanie konkretnej pomocy; Najbardziej skutecznym jest trzeci sposób przekazu wartości, gdyŜ duŜą rolę odgrywają tu emocje, dzięki którym człowiek wiąŜe się ze światem wartości. Niezbędne w rozwaŜaniach dotyczących sytuacji wychowawczej jest zwrócenie uwagi na odpowiedzialność człowieka. KaŜdy człowiek ze swej natury jest wolny. Wolność ta wymaga odwaŜnego, odpowiedzialnego podejmowania decyzji i ponoszenia za nie konsekwencji. Wychowując trzeba pamiętać, aby w młodych ludziach kształtować nie tylko odpowiedzialność za własne czyny, ale i odpowiedzialność za innych. Zdarza się, iŜ rodzina nie przekaŜe podstawowych wartości i wtedy szkoła staje się jedynym przekazicielem tych wartości. Dzięki działaniom wychowawczym i profilaktycznym, poznaniu wychowanka, jego hierarchii wartości juŜ ukształtowanych, moŜemy starać się ukierunkować ucznia we właściwy sposób dla dobra innych i jego samego. − BIBLIOGRAFIA 1. W. Cichoń, Wartości – człowiek – wychowanie, Kraków 1996, rozdz. VII; 2. J. Tischner, Z problematyki wychowania chrześcijańskiego, w: Świat ludzkiej nadziei, Kraków 1992; 3. K. Ablewicz, U źródeł odpowiedzialności wychowawcy, :Rocznik Komisji Nauk pedagogicznych T. XL VII 1992; 4. S. Kunowski, Podstawy współczesnej pedagogiki, Łódź 1993; Opracowała: Agnieszka Fraś /LO Gliwice/