Jak się bronić przed pułapkami własnej psychiki, czyli słów kilka o

Jak się bronić
przed pułapkami własnej
psychiki, czyli słów kilka
o emocjach inwestora
giełdowego
Grzegorz Zalewski
Dom Maklerski BOŚ S.A.
2
Zdefiniujmy kilka emocji
Chciwość
Zadowolenie
Nadzieja
Szczęście
Dopamina
Strach
Wstręt
Gniew
Kortyzol
Nasz najtrudniejszy przeciwnik
na rynku
Prosty sposób na pozbycie się
emocji – przypadek Phineas’a
Gage’a
25 letni
pracownik kolei
w 1848 roku,
po wypadku żył
jeszcze 13 lat
w pełni władz
umysłowych
Pacjent Elliot – inteligentny bez
emocji
Uszkodzenie mózgu (płata czołowego) nie powoduje
upośledzenia zachowań społecznych, analizowania
informacji, ich oceny. Ale uniemożliwia podejmowanie
decyzji – pacjenci skupiają się na analizowaniu
nieistotnych szczegółów
„Rozumowanie na zimno” – uniemożliwia podejmowanie
szybkich decyzji i dokonywania wyborów
Automatyzmy w podejmowaniu
decyzji
Co dają nam wielokrotne
powtórki np. w nauce jazdy
samochodem?
A co może w takim razie dawać automatyczne
składanie zleceń stop (określanie ryzyka)?
Profesjonaliście kontra amatorzy –
kto dokładniej analizuje sytuację
Czy strażak amator podczas akcji gaśniczej
analizuje więcej czy mniej od profesjonalisty?
Czy trader amator podejmując decyzję
inwestycyjną analizuje więcej czy mniej
od profesjonalisty?
Informacja – więcej danych !!!
Kurs ropy Branża
Przychody
Działania
OPEC
Kurs akcji Lotosu
Rekomendacje
UniCredit
Rezygnacja z informacji?
Nadmiar informacji nie służy podejmowaniu
trafnych decyzji
Pewność wzrasta, a trafność niekoniecznie
Dodatkowa informacja potrafi zniekształcać
obraz i utrudniać racjonalne wybory
Uzasadnianie nie zawsze jest korzystne
Nie warto pędzić za informacją – ludzki rozum
nie jest w stanie efektywnie przekształcić
wszystkich napływających informacji
Uwaga na pułapki informacyjne oraz
nierzetelność
Podejmij wreszcie decyzję
Nie musi być najlepsza, ale może być
„pierwsza najlepsza”
Ważne by w momencie błędu, szybko z niej
się wycofać i podjąć kolejną
Wysuń pewną tezę i przetestuj
ją na rynku”
G.Soros
Co widać na wykresie?
100% akcji (kupionych dawno)
100% gotówki
A czemu nie coś zupełnie innego?
A czemu nie coś zupełnie innego?
Kilka drobnych wskazówek
Uważaj na swoją pamięć: ma ona skłonność
do przywoływania tego co pasuje do twoich
przekonań.
Pamiętaj, że zmiana poglądów po zapoznaniu
się z nowymi dowodami i faktami jest
dowodem siły, a nie słabości.
Uważaj, żebyś nie ulegał wpływowi
interpretacji, którą wymyśliłeś na poparcie
swoich poglądów.
S. Sutherland
Bessa 2 008 – prognozy czy modlitwy
"Główne indeksy giełdowe mogą wzrosnąć w 2008 roku o 10-15%,
przy mniejszej rozpiętości wahań niż w 2007 roku” - grudzień 2007
"W 2008 roku spodziewamy się kontynuacji długoterminowego trendu
wzrostowego, przy czym skala wzrostów powinna być bardziej zbliżona
do tej z 2007 roku” - grudzień 2007
„Ten rok nie będzie dla inwestorów zły. Tym razem to pierwsza połowa
będzie słabsza. Może nie będzie to tak dobry rok, jak kilka ostatnich,
ale załamanie nam nie grozi” - styczeń 2008
„W tym roku nieco więcej banków będzie oferowało atrakcyjne
oprocentowanie na poziomie 6-7%., pojawią się też stawki
przekraczające 8%- Ale raczej trudno się spodziewać lokat
oprocentowanych np. na 9%” - maj 2008
„Akcje są dzisiaj tak tanie, że fundusze poważnie rozważają, czy nie jest
to właściwy moment, żeby zacząć inwestować” - czerwiec 2008
Wiara i fakty
Ludzie, jeśli w coś wierzą,
zrobią wszystko, żeby nie zapoznać się
z faktami, które tę wiarę mogłyby
podważyć.
Co jest mądrzejsze – nasz pierwotny
mózg czy my- racjonalni?
"Jeśli boli cię ręka, to sobie jej nie
obcinaj, tylko poczekaj aż
Przestanie” L.Sobolewski w Radio
PIN. 22.01.2008
Wątpienie – istota filozofii
By uniknąć rozczarowań staraj się
kontrolować nadmierną pewność
swoich racji: myśl o faktach lub
argumentach mogących podważyć
twoje przekonania.
Dlaczego kryzys może nas niczego
nie nauczyć?
Mamy winnego, którego możemy oskarżyć
– ci okropni spekulanci grający na krótko
Przypadek Leopard, Bud-Mar Investment
i wielu innych (TFI, OFE …) – gdyby nie
ci Amerykanie…
Efekt kwaśnych winogron
Przypomnij sobie jakiś nieudany zakup…?
Czy przypadkiem
nie próbowałeś później
przekonać siebie samego,
że to dobry zakup?
Efekt kwaśnych winogron ( 2 )
Przypomnij sobie jakiś zakup (decyzję),
której nie zrealizowałeś…
Czy przypadkiem nie próbowałeś później
przekonać siebie samego, że to nie byłby
najlepszy wybór?
Zyski są zawsze prawdziwe,
to straty są wirtualne
Wydajno
Wydajność/zysk
Stres i wydajność
zmęczenie
wyczerpanie
kłopoty ze zdrowiem
załamanie
oczekiwania
rzeczywistość
Poziom stresu
Zbyt usilne starania
Wysoki poziom emocji hamuje dokładne
rozważenie rozmaitych wariantów.
Elastyczność myślenia hamowana jest
nie tylko silną motywacją, ale i każdym
rodzajem stresu
Efekt autorytetu – zakładamy, że
eksperci są ekspertami
2007.01.24
neutralnie(76/89.2)
2007.07.24 redukuj
(127/104.7)
2007.10.23 neutralnie
(132/135)
2008.02.14
kupuj (125.3/105.50)
2008.08.18 akumuluj
(85.8/76.5)
2008.10.24 redukuj
(27.84/22.10)
Eksperci - echa pewnej
rekomendacji
„Nie jesteśmy w stanie podać wiarygodnej
wyceny spółki”.
„Istnieje ponad 50 proc.
prawdopodobieństwo, że Lotos może nie
przetrwać w obecnej strukturze, a w takiej
sytuacji posiadacze akcji mogą stracić
większość lub całość swoich pieniędzy”.
Automatyzmy – niezależność od
świadomego analizowania
Czy automatyczne składanie
zleceń stop różni się czymś
od zmiany biegów?
Naucz się swoich strat
Dalsza konsekwencja składania zleceń stop
Przestań oskarżać innych za własne
niepowodzenia
Staraj się być obiektywny (wątp we wszystko)
Nie próbuj działać pod presją
Dopamina i kortyzol – jak
okiełznać hormony stresu
• Ilość wydzielanej dopaminy jest
największa w sytuacji NAJWIĘKSZEJ
niepewności co do tego, czy otrzymamy
nagrodę
• Losowo wymierzana kara jest bardziej
stresująca, niż kara której możemy być
pewni
Obniż sobie poziom kortyzolu
Źródło: Mindhabits.com
Emocje jednak się przydają
„Selektywny brak pewnych emocji stanowi dla
jednostki problem. Dobrze ukierunkowane i
odpowiednio wykorzystane emocje zdają się
wspierać system, bez którego rozum nie mógłby
właściwie funkcjonować.
Wyniki badań oraz ich interpretacja poddają
w wątpliwość koncepcję odrzucania emocji,
jako rodzaju luksusu, uciążliwości czy zaledwie
pozostałości ewolucyjnej. [Emocje to wcielenie logiki
przetrwania]”.
A. Damasio
Grzegorz Zalewski
[email protected]
blogi.bossa.pl
Dziękuję za uwagę
35