Prawo pierwokupu udziałów i akcji przez Agencję Nieruchomości

Toruń, dnia 10 lutego 2016 r.
Prawo pierwokupu udziałów i akcji przez Agencję Nieruchomości Rolnych
Dnia 5 sierpnia 2015 r. przyjęta została nowa ustawa o kształtowaniu ustroju rolnego,
zastępująca dotychczasową ustawę z 11 kwietnia 2003 r. Pierwotnie miała ona wejść w życie
1 stycznia 2016 r., później termin ten został zmieniony na 1 maja 2016 r. (wraz z końcem 12
letniego okresu ochronnego po wejściu Polski do Unii Europejskiej).
Obecnie trwają jednak prace nad projektem ustawy o wstrzymaniu sprzedaży
nieruchomości Zasobu Własności Rolnej Skarbu Państwa oraz o zmianie niektórych
ustaw. Ustawa ta ma uchylić ustawę z 5 sierpnia 2015 r. i wprowadzić na jej miejsce jeszcze
dalej idące ograniczenia w obrocie gruntami rolnymi. Projekt jest obecnie na etapie prac Rady
Ministrów i prawdopodobnie wejdzie w życie 30 kwietnia 2016 r.
Poza ograniczeniami w obrocie nieruchomościami rolnymi, projekt ustawy przewiduje
przyznanie Agencji Nieruchomości Rolnych nowego instrumentu prawnego w postaci prawa
pierwokupu i wykupu udziałów lub akcji w spółkach prawa handlowego, które są
właścicielami nieruchomości rolnych.
Planowana regulacja przewiduje prawo pierwokupu udziałów lub akcji w przypadku ich
sprzedaży, ale również możliwość nabycia udziałów lub akcji przez Agencję w przypadku
obrotu w drodze czynności innych niż sprzedaż np. w przypadku wniesienia aportem czy
nawet dziedziczenia.
Dodatkowo, ANR będzie miała prawo przeglądania ksiąg i dokumentów spółki oraz żądania
od niej informacji dotyczących obciążeń i zobowiązań nie ujętych w księgach i dokumentach.
Czynność prawna dokonana z pominięciem prawa pierwokupu Agencji będzie bezwzględnie
nieważna. Oznacza to, że w rzeczywistości nie dojdzie do sprzedaży akcji czy udziałów.
Taka nieważność przeniesienia udziałów wpłynie jednocześnie np. na ważność uchwał
Zgromadzenia Wspólników. Ryzyko naruszenia prawa pierwokupu jest tym większe, że obrót
udziałami czy akcjami przeważnie odbywa się poza spółką, pomiędzy samymi
zainteresowanymi. Jednak ani sprzedający ani kupujący nie muszą posiadać informacji, czy
spółka jest właścicielem nieruchomości rolnych. Dopiero po transakcji może okazać się, że
umowa sprzedaży udziałów jest nieważna, co spowoduje ogromne problemy np. podatkowe.
Ryzyko ponosi zarówno spółka jak i jej wspólnicy czy akcjonariusze.
Wejście w życie ustawy o planowanym kształcie będzie miało bardzo istotny wpływ na
funkcjonowanie spółek prawa handlowego, które są właścicielami nieruchomości rolnych utrudni ono obrót udziałami lub akcjami i stworzy ryzyko wejścia Skarbu Państwa do
struktury kapitałowej spółki. Skorzystanie przez ANR z prawa pierwokupu (wykupu)
udziałów lub akcji może spowodować pojawienie się w spółce wspólnika, z którym
współdziałanie przy podejmowaniu decyzji w sprawach istotnych dla spółki będzie bardzo
trudne, a który będzie miał prawo do zaskarżania uchwał wspólników lub walnego
zgromadzenia.
Nowe przepisy będą miały również bardzo istotne znaczenie dla udziałowców lub
akcjonariuszy spółek prawa handlowego, które są właścicielami nieruchomości rolnych.
Ich możliwość swobodnego obrotu udziałami lub akcjami będzie bowiem dotknięta
dodatkowym ograniczeniem i ryzykiem nieważności. Wykonanie prawa pierwokupu
(wykupu) może uniemożliwić przekazanie udziałów lub akcji dzieciom czy „sprzedaż spółki”
poprzez przeniesienie całości udziałów lub akcji na ich nabywcę.
Okres przed wejściem w życie nowych przepisów warto wykorzystać dla zminimalizowania
ryzyka negatywnych skutków nowych regulacji dla spółki. Możliwe w tym zakresie są
zarówno rozwiązania w zakresie gospodarowania nieruchomościami, które są własnością
spółki, jak też wprowadzenie zmian w umowie spółki, które zmniejszałyby ryzyko wejścia
Skarbu Państwa do struktury kapitałowej spółki.
Zabezpieczenie się przed skutkami nowej regulacji jest możliwe, jednak wymaga szybkich i
zdecydowanych działań, ponieważ po wejściu w życie nowych przepisów, możliwości obrotu
nieruchomościami rolnymi oraz udziałami lub akcjami w spółkach będą bardzo ograniczone.
Karol Sienkiewicz
radca prawny
Iwo Fisz
radca prawny
Sienkiewicz i Zamroch. Radcowie Prawni sp.p.
www.radcowie.biz
2