wytyczne i zalecenia - Wydział Informatyki

Załącznik do Uchwały nr 54/2012 Rady Wydziału Informatyki PB z dnia 20.06.2012 r.
WYTYCZNE I ZALECENIA
w sprawie przygotowania prac dyplomowych
(magisterskich i inżynierskich)
na kierunku informatyka Wydziału Informatyki
Politechniki Białostockiej
Spis treści
1.
Wymogi formalne ......................................................................................................................... 3
2.
Różnice między pracą magisterską a inżynierską ...................................................................... 4
3.
Struktura pracy dyplomowej ....................................................................................................... 5
4.
Redakcja pracy dyplomowej ........................................................................................................ 7
5.
4.1
Uwagi językowe .................................................................................................................... 7
4.2
Format pracy ......................................................................................................................... 8
Obowiązki promotorów prac dyplomowych oraz nauczycieli prowadzących seminaria
dyplomowe………………………………………………………………………………………12
1.
2 2
Wymogi formalne
I.
Temat pracy dyplomowej powinien być zgodny z kierunkiem i specjalnością
studiów. Student, który studiuje dwie specjalności na danym kierunku studiów,
wykonuje pracę dyplomową wiążącą obie specjalności.
II.
Pracę dyplomową (magisterską, inżynierską lub licencjacką) wykonuje student pod
kierunkiem nauczyciela akademickiego z tytułem profesora lub stopniem
naukowym doktora habilitowanego. Rada wydziału może upoważnić do kierowania
pracę dyplomową nauczyciela akademickiego posiadającego stopień naukowy
doktora. Te same zasady dotyczą recenzentów prac dyplomowych.
III.
Temat pracy dyplomowej powinien być wydany studentowi w formie karty
dyplomowej najpóźniej na semestr przed zakończeniem studiów.
IV.
Wykaz tematów prac dyplomowych, zgłoszonych przez uprawnionych nauczycieli i
zaopiniowanych przez kierownika katedry autora tematu, zatwierdza dziekan.
V.
Student obowiązany jest złożyć pracę dyplomową w następujących terminach:

do 28 lutego, jeśli studia kończą się w semestrze zimowym i student nie
przystępuje do rekrutacji na studia II stopnia na Wydziale Informatyki
Politechniki Białostockiej rozpoczynające się w semestrze letnim tego
samego roku akademickiego,

do 30 września, jeśli studia kończą się w semestrze letnim.
Student, który kończy studia I stopnia w semestrze zimowym i zamierza ubiegać
się o przyjęcia na studia II stopnia rozpoczynające się od semestru letniego tego
samego roku akademickiego obowiązany jest złożyć pracę dyplomową do 17
stycznia.
Niezłożenie pracy dyplomowej w ustalonym regulaminem terminie powoduje
skreślenie z listy studentów.
Praca dyplomowa składana w dziekanacie powinna zawierać we wszystkich
wymaganych egzemplarzach:
– na stronie tytułowej podpis promotora oraz podpis studenta,
– na karcie dyplomowej imiona i nazwiska wraz z podpisami promotora i
kierownika katedry promotora oraz datę wydania tematu wraz z podpisem
promotora.
3 3
Wraz z pracą student składa w dziekanacie oświadczenie o samodzielności pracy.
Złożenie pracy potwierdza dziekanat w karcie dyplomowej.
VI.
Oceny pracy dyplomowej dokonuje kierujący pracą oraz jeden recenzent w
formularzu recenzji według obowiązującego wzoru. Oceny te są wpisywane
do karty dyplomowej w trakcie egzaminu dyplomowego. Ostateczna ocena pracy,
wpisana do protokołu egzaminu dyplomowego, jest średnią arytmetyczną z ocen
wystawionych przez prowadzącego (promotora) i recenzenta.
2. Różnice między pracą magisterską a inżynierską
Praca inżynierska
Zadaniem autora pracy inżynierskiej jest przedstawienie i rozwiązanie problemu
technicznego.
Rezultatem
pracy
inżynierskiej
powinien
być
projekt
systemu
informatycznego oraz uruchomiona i przetestowana implementacja tego systemu lub
dobrze zdefiniowanego jego fragmentu. W pracy inżynierskiej student powinien wykazać
się wiedzą i umiejętnościami w zakresie aktualnych rozwiązań technologicznych,
znajomością odpowiednich narzędzi inżynierskich. Autor powinien również wykazać się
umiejętnością selekcji materiału, analizy literatury przedmiotu i syntezy treści. Praca
inżynierska powinna charakteryzować się jasno sprecyzowanym celem pracy, logicznym i
przejrzystym przedstawieniem sposobu realizacji postawionego celu i omówieniem
literatury.
Praca magisterska
Zadaniem autora pracy magisterskiej jest przedstawienie i rozwiązanie problemu
badawczego1, to znaczy: sprecyzowanie przedmiotu badań, określenie obszaru bądź
obszarów badawczych, postawienie problemu badawczego (w tym postawienie hipotez lub
tez badawczych) i jego rozwiązanie. Magistrant powinien wykazać się umiejętnością
selekcji materiału, krytycznej analizy literatury przedmiotu i syntezy treści, a także
1
"Problem badawczy jest rodzajem zadania (sytuacji), którego podmiot nie może rozwiązać za pomocą posiadanego zasobu
wiedzy. Rozwiązanie problemu badawczego jest możliwe dzięki czynności myślenia produktywnego, które prowadzi do
wzbogacenia wiedzy podmiotu". [Kozielecki J. , Rozwiązywanie problemów, PZWS, Warszawa 1969, s. 16]
4 4
umiejętnością doboru właściwych metod, narzędzi i technik badawczych, interpretacji
badań, rzeczowego omówienia stanu badań i wyciągnięcia wniosków.
W pracy magisterskiej student powinien wykazać się umiejętnościami analizy
problemów badawczych. Jednym z elementów analizy jest wykonanie studiów
literaturowych z danej dziedziny. W ramach pracy magisterskiej powinien być również
realizowany projekt i implementacja systemu informatycznego. Jednak system ten nie jest
celem pracy magisterskiej, lecz środkiem do osiągnięcia postawionego celu badawczego.
Ma on posłużyć np. do wykazania jakiejś tezy lub dostarczyć danych dla prowadzonej
analizy.
2. Struktura pracy dyplomowej
W przypadku pracy o charakterze zespołowym każdy z członków zespołu
przygotowuje oddzielną pracę dyplomową. Temat pracy zespołowej może być wspólny,
ale zakres pracy musi dokładnie precyzować cele i zadania realizowane przez każdego
dyplomanta należącego do zespołu. W tytule pracy zespołowej powinien się pojawić
dopisek ujęty w nawias „praca zespołowa”.
Układ pracy dyplomowej powinien być następujący:
1. Karta tytułowa
2. Karta dyplomowa
3. Spis treści
4. Wstęp
5. Rozdziały pracy
6. Podsumowanie
7. Literatura
8. Dodatki do pracy (opcjonalnie): np. instrukcja obsługi użytkownika aplikacji, spis
rysunków, spis tabel, załączniki.
Zgodnie z wymaganiami formalnymi praca dyplomowa powinna rozpoczynać się
kartą tytułową (pierwsza strona) i kartą dyplomową (druga strona). Wstęp (1-3 strony) ma
za zadanie objaśnienie tematu pracy i jej zakresu. Wstęp powinien zawierać:
5 5
 sformułowanie celu pracy (co autor pracy chciał osiągnąć w efekcie realizacji pracy),
 określenie tezy (tez) pracy (stwierdzenia, które praca obala lub potwierdza, o ile
praca ma taki charakter, że formułowanie tezy (tez) jest możliwe i pożądane);
wymóg nie dotyczy pracy inżynierskiej
 przyczyny, dla których autor pracy zainteresował się wybranym tematem,
 określenie zastosowanych metod i technologii,
 opis podziału pracy na rozdziały,
 w przypadku pracy o charakterze zespołowym precyzyjny opis wkładu dyplomanta
w pracę zespołu.
Pierwszy rozdział (lub rozdziały) powinien wprowadzać czytelnika w dziedzinę
pracy i przedstawiać stan wiedzy w tej dziedzinie. Można w nim również zawrzeć przegląd
literatury przeprowadzony przed przystąpieniem do wykonania pracy. W przypadku prac
związanych z projektem lub implementacją systemu informatycznego należy wymienić
wykorzystywane narzędzia i uzasadnić ich wybór.
Kolejne rozdziały pracy powinny dokumentować pracę własną studenta. Praca
dyplomowa inżynierska z informatyki wiąże się z projektem i implementacją pewnego
systemu informatycznego lub jego istotnej części. W takim wypadku jeden z rozdziałów
powinien stanowić dokumentację techniczną projektu. Rozdział ten powinien zawierać:
analizę wymagań, projekt systemu oraz opis jego implementacji i testów. W przypadku,
gdy system informatyczny ma charakter programu, należy postępować zgodnie z metodyką
inżynierii oprogramowania. W takim też przypadku niezbędne jest umieszczenie w pracy
instrukcji instalacji i użytkowania programu. Nie należy w tej części umieszczać całego
kodu źródłowego opracowanych programów. Kod źródłowy powinien znajdować się na
płycie CD załączonej do tekstu pracy. Celem pracy magisterskiej nie jest projekt czy
implementacja systemu informatycznego i nawet jeżeli taki system powstanie jako element
niezbędny do realizacji celu pracy magisterskiej, to jego dokumentacja techniczna nie
powinna być umieszczana w pracy.
Przy podziale pracy na rozdziały należy kierować się następującymi wskazówkami:
 tytuł każdego rozdziału powinien być adekwatny do jego treści,
 należy unikać nadmiernej dysproporcji pomiędzy rozmiarami poszczególnych
rozdziałów,
6 6
 wkład pracy dyplomanta powinien mieć odzwierciedlenia w rozmiarach
rozdziałów; niedopuszczalna jest sytuacja, w której przegląd literatury/opis
narzędzi zajmuje o wiele więcej miejsca niż opis pracy własnej (projekt systemu,
opis algorytmów zaproponowanych przez dyplomanta, wyniki testów lub badań,
itp.) .
Praca powinna zawierać podsumowanie, przedstawiające wnioski z jej realizacji
będące syntezą osiągniętych wyników. Należy odpowiedzieć na pytanie: czy i w jakim
stopniu cel pracy, określony we wstępie, został osiągnięty? Podsumowanie powinno
identyfikować kierunki ewentualnej kontynuacji pracy i określać sposób przyszłego jej
wykorzystania. Wszystkie wnioski zawarte w podsumowaniu powinny wynikać z treści
pracy.
Kolejną, po podsumowaniu, pozycją pracy jest spis literatury. Należy zadbać, aby
znalazły się w nim tylko te pozycje, które są cytowane w tekście pracy. Z drugiej strony
wszystkie pozycje cytowane w tekście powinny znajdować się w literaturze. Odwołania do
literatury są obowiązkowe w tekście pracy.
W odniesieniu do prac dyplomowych przygotowywanych na Wydziale Informatyki
PB można przyjąć zasadę, iż objętość części zasadniczej pracy inżynierskiej powinna
wynosić 40–60 stron, a pracy magisterskiej ok. 80 stron.
Dyplomant jest zobowiązany do umieszczenia w wytworzonym w ramach realizacji
pracy systemie informatycznym, informacji, w widocznym dla użytkownika miejscu, że
system powstał w wyniku realizacji pracy dyplomowej na Wydziale Informatyki
Politechniki Białostockiej.
3. Redakcja pracy dyplomowej
3.1 Uwagi językowe
W pracy dyplomowej zalecane jest stosowanie strony biernej, czyli unikanie
używania czasowników w I osobie liczby pojedynczej (ja) oraz mnogiej (my). Wymóg ten
można łatwo spełnić stosując odpowiednie bezosobowe formy czasowników, np.: zamiast
„obliczyłam(em)” – obliczono; zamiast „widzimy, że...” – widać, że...; zamiast „możemy
stwierdzić, że...” – można stwierdzić, że...; zamiast „musimy zauważyć” – należy
zauważyć itd.
7 7
W pracy należy używać terminologii informatycznej, która ma sprecyzowaną treść i
znaczenie. Należy pisać poprawną polszczyzną. Niedopuszczalne są zwroty używane w
języku potocznym. Nie powinno się używać zwrotów żargonowych i unikać anglicyzmów.
Zdania nie powinny być dłuższe niż trzy linie.
Tekst pracy powinien być pisany z uwzględnieniem akapitów w myśl zasady: „nowa
myśl–nowy wiersz–akapit”. Wcięcie akapitowe powinno wynosić 1 cm i być stałe w całej
pracy. Akapit nie powinien sprowadzać się do jednego lub dwóch zdań.
3.2 Format pracy
a) Czcionka, marginesy i wcięcia
Pracę dyplomową należy pisać na arkuszach formatu A4.
 szerokość marginesu lewego – 35 mm.
 szerokość marginesu prawego – 20 mm.
 marginesy górny i dolny – po 25 mm
 czcionka Times New Roman - 12 pkt
 wcięcie (akapit) 1 cm
b) Skróty i określenia w języku obcym
W pracach, w których występuje dużo skrótów konieczne jest przygotowanie
Wykazu skrótów
c) Numeracja stron
 Przy numeracji stron pracy dyplomowej należy przyjąć zasadę, iż pierwszą stroną
pracy jest karta tytułowa, drugą zaś – karta dyplomowa. Karta tytułowa pozostaje
nienumerowana. Pierwszą stroną opatrzoną numerem (2) będzie zatem karta
dyplomowa, a ostatnią – ostatnia strona pracy (bez załączników).
 Załączniki do pracy: 1 - stronicowe pozostają bez nadanego numeru strony,
natomiast wielostronicowe mają własną numerację, odpowiednio Z1.1, Z1.2 itd.
 W numeracji stron należy stosować cyfry arabskie, umieszczając numer w jednym z
dwóch miejsc, a mianowicie: na środku na dole strony albo w dolnym prawym rogu
strony.
d) Spis treści
8 8
 Spis treści jest umieszczany na początku pracy, jako trzecia strona (kartka) pracy, po
karcie tytułowej i karcie dyplomowej. Spis treści musi być kompletny, to znaczy, że
ma zawierać informacje o wszystkich składowych elementach pracy, zarówno
rozdziałach opatrzonych numerami oraz o elementach pomocniczych, jak np.: spis
(wykaz) rysunków, spis (wykaz) tabel, spis (wykaz) załączników, ew. spis skrótów i
oznaczeń (jeśli w pracy występuje ich duża ilość).
 Wstęp (wprowadzenie) oraz podsumowanie (zakończenie) numerowane na równi z
rozdziałami zasadniczymi.
 W spisie treści trzeba podać numer strony, na której zaczyna się każdy wyróżniony
element pracy, w tym wszystkie podtytuły (śródtytuły) wyodrębnione w tekście
podstawowym.
 Wielkość i kształt liter w spisie treści powinna być zgodna ze stosowanymi w tekście
podstawowym.
e) Podział pracy na rozdziały
Rozdział jest podstawową jednostką składową pracy dyplomowej. Rozdziały mają
obrazować podział treści pracy, czyli ostatecznie i szczegółowo tę treść porządkować.
 nazwy (tytuły) rozdziałów powinny możliwie szczegółowo informować o ich treści;
 nowe rozdziały należy rozpoczynać od nowej strony;
 po tytułach rozdziałów (podrozdziałów), jak również po tytule pracy, nie stawia się
kropki;
 należy unikać nadmiernych dysproporcji pomiędzy objętością rozdziałów.
W pracy dyplomowej mogą znajdować się rozdziały, które w ogóle nie dzielą się
wewnętrznie, a także rozdziały, które – zależnie od potrzeb – mają szczegółowy podział
treści. Należy jednak zachować równowagę podziału poszczególnych rozdziałów.
Nadmierne rozdrabnianie pracy jest niewskazane, a przyjęcie podziału wewnętrznego
rozdziałów według skali co najwyżej 4-stopniowej w pracach dyplomowych wydaje się
rozsądne. Podrozdziały nie mogą być krótsze niż jedna strona.
f) Rysunki, tabele i wzory
Numer i nagłówek tabeli umieszcza się nad tabelą; numer i podpis rysunku – pod
rysunkiem. W obu przypadkach należy podać źródło (pod spodem). Po nagłówku tabeli
oraz po podpisie rysunku nie stawia się kropki. W spisie (wykazie) rysunków oraz w spisie
(wykazie) tabel podaje się numery stron, na których zostały one zamieszczone.
9 9
Numery rysunków i tabel powinny mieć postać x.y, gdzie x numer rodziału w
którym umieszczono rysunek lub tabelę, zaś y numer kolejny wewnątrz rozdziału.
g) Stosowanie cudzysłowów
Pisanie w cudzysłowie w zasadzie obowiązuje w czterech sytuacjach:
 przy cytowaniu obcego tekstu;
 w okolicznościach szczególnych, w których chodzi o wyeksponowanie
oryginalności sformułowania;
 przy pisaniu nazw czasopism;
 przy wyróżnianiu wyrazów, od których piszący chce się zdystansować, np.
użytych ironicznie.
Używanie cudzysłowu przed nazwą i po nazwie czasopisma (ale przed oznaczeniem
roku i numeru) jest celowe dla potrzeb wyróżnienia czasopisma jako osobnej grupy źródeł
literaturowych. Jeśli nazwa czasopisma jest pisana skrótem, na który składają się pierwsze
duże litery kolejnych wyrazów pełnej nazwy (bez kropek), np. ŻW zamiast „Życie
Warszawy”, cudzysłowu używać nie trzeba. W żadnym wypadku nie należy pisać w
cudzysłowie tytułów cytowanych publikacji.
h) Odwołania do literatury
Do oznaczania odnośników (odsyłaczy) ustala się przyjmowanie numeracji cyfrowej,
ciągłej dla całej pracy. Cyfra odnośnika (lub liczba wielocyfrowa) umieszczona w
nawiasach kwadratowych (np. [12]) może być umieszczona w każdym miejscu zdania,
byleby nie bezpośrednio po znaku interpunkcyjnym (przecinku, średniku, dwukropku,
myślniku) i bezpośrednio po spójniku (i, oraz, więc) lub przyimku (z, w, na, itd.).
Powołując się po raz pierwszy na akt prawny należy ów akt przedstawić w całej
okazałości, podając miesiąc pełnym słowem, np. Ustawa z dnia 27 lipca 2005 r. Prawo
o szkolnictwie wyższym (Dz. U. z 2005 r. nr 164, poz. 1365). Numer Dz. U. może być
podany w tekście podstawowym z użyciem nawiasów lub w postaci przypisu na dole
strony. Przy kolejnych powołaniach się na ten sam akt prawny można już stosować formę
skróconą, np. Prawo o szkolnictwie wyższym stanowi...
i) Spis literatury
Powołując się na pozycję książkową należy podać:
10 1
0
 nazwisko i pierwszą literę imienia autora (autorów);
 tytuł książki kursywą;
 nazwę wydawnictwa;
 miejsce i rok wydania;
Na przykład: Harel D., Rzecz o istocie informatyki, Wydawnictwo NaukowoTechniczne, Warszawa, 1992.
Powołując się na publikacje zamieszczane w czasopismach należy przestrzegać reguł
odnoszących się do pozycji książkowych, z następującymi uzupełnieniami:
 nazwę czasopisma umieszcza się kursywą, zaś wszystkie wyrazy z nazwy
czasopisma (poza spójnikami) należy rozpoczynać dużą literą;
 po nazwie czasopisma (bez uprzedniego przecinka) należy podać rok wydania;
a następnie (po przecinku) numer, zeszyt lub tom;
 na końcu (po przecinku) podaje się numery stron.
Na przykład: Majdaniec J., Sam odzyskaj wszystkie dane, „Chip” 2008, nr 4, s. 108-113.
Powołując się na stronę internetową należy po symbolu strony podać datę jej
odczytu, czyli odwiedzenia. Przy stronach internetowych ważne jest podanie nazwy strony
(jej właściciela) a nie tylko adresu internetowego. Pozwala to ocenić wiarygodność
materiałów zamieszczonych na danej stronie, np.:
Redakcja Słowników Języka Polskiego PWN. Witryna internetowa. http://slowniki.pwn.pl, stan z 10.04.2006.
Obowiązek ten odnosi się zarówno do stron internetowych podawanych w
przypisach (na dole strony pracy), jak i do ich spisu (wykazu) zamieszczonego na końcu
pracy.
W wykazie literatury (publikacji) zaleca się zachowanie kolejności poszczególnych
pozycji wyznaczonej przez porządek
alfabetyczny, a decyduje o niej pierwsza litera
nazwiska autora. W sytuacjach niejednoznacznych należy przestrzegać następujących
zasad:
 jeśli znane są wyłącznie inicjały autora, inicjał sygnujący nazwisko wyznacza
 alfabetycznie miejsce w wykazie;
 w przypadku dwóch lub więcej autorów (współautorów) pracy regułę
alfabetyczną stosuje się wobec pierwszego autora; jeśli autorem pracy jest
organizacja – uwzględnia się pierwszą literę pierwszego wyrazu nazwy tej
organizacji;
11 1
1
 jeśli praca nie ma wyróżnionego autora, należy ją umieścić w wykazie według
liter pierwszego wyrazu tytułu;
 pracę zbiorową lokuje się w miejscu wyznaczonym alfabetycznie przez jej
redaktora (redaktora naukowego, redaktora – koordynatora);
 jeśli nie ma potrzeby wykazania całej pracy zbiorowej, zapis w wykazie powinien
mieć następującą postać:
Klonecki W., O statystyce matematycznej, [w:] Leksykon matematyczny (pr. zbior. pod
red. nauk. M. Skwarczyńskiego), Wydawnictwo Wiedza Powszechna, Warszawa, 1993.
Wszystkie opisane wyżej zasady formatowania i redakcji pracy zostały przestawione
w przykładzie zawartym w Załączniku nr 1 do niniejszych wytycznych.
4. Obowiązki promotorów prac dyplomowych oraz nauczycieli
prowadzących seminaria dyplomowe
1. Promotor pracy dyplomowej ma obowiązek:
 przeanalizowania zaproponowanego przez dyplomanta harmonogramu pracy
dyplomowej i po dokonaniu ewentualnej korekty – zaakceptowania go;
 systematycznego sprawdzania i zatwierdzania kolejnych etapów pracy;
 wystawienia oceny pracy dyplomowej biorąc pod uwagę: systematyczność
wykonywania pracy, umiejętność korzystania z literatury, poprawność i poziom
rozwiązania problemów, poprawność językową oraz stronę graficzną pracy.
2. Nauczyciele akademiccy prowadzący seminaria dyplomowe zobowiązani są do:
 poinformowania studentów, iż podpisanie przez nich pracy dyplomowej jest
zarazem
oświadczeniem
stwierdzającym,
że
praca
została
wykonana
samodzielnie;
 omówienia zasad korzystania z literatury oraz prac osób trzecich;
 poinformowania o konsekwencjach w przypadku stwierdzenia naruszenia praw
autorskich;
 zapoznania studentów z treścią niniejszych wytycznych i zaleceń.
12 1
2
W treści przedstawionych wytycznych i zaleceń uwzględniono zapisy dotyczące przygotowania prac
dyplomowych, które zostały zawarte w następujących aktach prawnych:
1. Regulaminie studiów Politechniki Białostockiej,
2. Rozporządzeniu Ministra Nauki i Szkolnictwa Wyższego z dnia 2 listopada 2006 roku w sprawie
dokumentacji przebiegu studiów,
3. Zarządzeniu nr 72 Rektora Politechniki Białostockiej z dnia 18 listopada 2010 roku w sprawie
wprowadzenia „Zasad postępowania przy przygotowaniu i obronie pracy dyplomowej w Politechnice
Białostockiej”.
Wytyczne przygotował zespół w składzie:
dr inż. Cezary Bołdak
dr hab. inż. Marek Krętowski, prof. PB
dr Jolanta Koszelew
dr inż. Wojciech Kwedlo
dr inż. Mirosław Omieljanowicz
dr Joanna Olbryś
dr Rajmund Stasiewicz
dr inż. Tomasz Grześ
13 1
3