Do pobrania opinia programu

doc. dr Teresa Olearczyk
mgr Ewa Kosińska
OPINIA PROGRAMU
Teresa Król: „Wędrując ku dorosłości”. Wychowanie do życia w rodzinie
Program nauczania dla klas I-III gimnazjum, Wydawnictwo Rubikon, Kraków 2009
1. Aktualizacja programu i dostosowanie do nowych podstaw programowych
Nowa wersja programu Teresy Król do zajęć edukacyjnych: wychowanie do życia w rodzinie jest
programem całościowym, czyli obejmuje cały III etap edukacyjny (klasy I-III gimnazjum),
i zawiera treści obowiązujące w nowych podstawach programowych z dnia 23 grudnia 2008 roku
(Dz.U z dnia 15.01.2009 r., Nr 4, poz. 17).
Należy zaznaczyć, że w stosunku do opracowanej w 1999 roku podstawy programowej z dnia
12.08.1999 r. oraz jej nowelizacji z dnia 26.02.2002 r. obecna podstawa programowa wychowania
do życia w rodzinie pozostała prawie niezmieniona.
Aktualizacja nowej podstawy polega głównie na uwzględnieniu zmian społeczno-cywilizacyjnych,
które uwidoczniły się w ciągu ostatnich 10 lat. I dlatego w obowiązujących podstawach znajdujemy
trzy nowe hasła:
– rodzina niepełna,
– prostytucja nieletnich,
– informowanie o możliwościach pomocy – system poradnictwa dla dzieci i młodzieży
(w zadaniach szkoły).
Program „Wędrując ku dorosłości” uwzględnia te nowe treści, przeznaczając na ich realizację
odrębne jednostki lekcyjne.
2. Budowa programu a możliwości percepcyjne uczniów
Materiał nauczania został ułożony w kolejne cykle w spiralnym układzie treści. Spiralny czyli
koncentryczny układ treści daje możliwość utrwalenia wiedzy i jej poszerzenia, dostosowując
materiał do wieku i możliwości percepcyjnych ucznia. W realizacji zajęć WdŻwR powyższy
problem ma istotne znaczenie.
W klasie I gimnazjum wiadomości mają charakter podstawowy, często nawiązujący do informacji,
które uczeń uzyskał na zajęciach z wychowania do życia w rodzinie w szkole podstawowej
(np. o dojrzewaniu). W klasie II następuje pogłębienie informacji i wprowadzenie nowych
wiadomości i umiejętności. W klasie III zaproponowany materiał bazuje na wiadomościach
wcześniej przyswojonych przez ucznia, ale dotyczy zagadnień bardzo poważnych, np. planowania
rodziny, rozpoznawania płodności, a także ojcostwa i macierzyństwa.
3. Założenia i cele programu
Młody człowiek ma prawo do rzetelnej informacji o tym, co dzieje się z jego ciałem i psychiką
w okresie dorastania, jakie przemiany w nim zachodzą i jaki jest cel tych procesów. Oczekuje też
od dorosłych wsparcia psychicznego i moralnego.
Systematyczna realizacja celów i treści programu „Wędrując ku dorosłości” daje młodemu
człowiekowi szansę dużego wsparcia w burzliwych latach jego życia.
Przejście z dzieciństwa w okres młodości jest obecnie o tyle trudniejsze, że gwałtownie zwiększa
się dystans międzypokoleniowy i rozwija komercyjna kultura młodzieżowa. Dlatego też niektóre
treści programowe z pierwszej edycji programu (z 1999 roku), umieszczone wówczas w klasie II
lub III, zostały obecnie przesunięte do klasy I, np. „Przedwczesna inicjacja seksualna” czy „Presja
seksualna”.
Ogólny i ważny cel programu – pomoc młodemu człowiekowi w harmonijnym rozwoju − jest
zgodny z celami określonymi w podstawach programowych. Zawarte w nim cele operacyjne
zakładają, że ich realizacja w toku lekcji przełoży się na konkretne, możliwe do sprawdzenia
zachowania uczniów, poszerzy ich umiejętności i wiedzę. Wiele z tych celów opiera się na
wartościach promujących integralne ujęcie ludzkiej seksualności. Oprócz rozwijania strony
intelektualnej uwypukla potrzebę rozwijania uczuć: empatii, przyjaźni, a także przyjęcie postawy
odpowiedzialności w sferze płci i związanych z nią zachowań. Potrzeba wypracowania szacunku
wobec obu płci i umiejętności kierowania popędem seksualnym (odroczenie aktywności seksualnej)
to jedno z najważniejszych zadań rozwojowych okresu dojrzewania. Można je tym łatwiej osiągnąć,
im szybciej nastąpi internalizacja systemu wartości norm i wzorów zachowań zapewniających
przygotowanie do pełnienia przyszłych ról małżeńskich i rodzicielskich.
4. Treści nauczania
Program „Wędrując ku dorosłości” obejmuje zestaw podstawowych treści nauczania do zajęć
wychowanie do życia w rodzinie, zgodnych z rozporządzeniem MEN, i przeznaczonych na III etap
edukacyjny.
Program określa kolejność realizacji treści w poszczególnych klasach. Część zajęć (tj. 5 godzin
w każdej klasie) została zaplanowana z podziałem na grupy: dziewcząt i chłopców. Niektóre tematy
dotyczą spraw typowo dziewczęcych a część dotyczy tylko chłopców, np. odmienność problemów
związanych z dojrzewaniem. W grupach jednopłciowych prowadzący może liczyć na
nieskrępowane zadawanie pytań i wyjaśnienie wątpliwości (materiał programowy został
dostosowany do typowych zagadnień nurtujących dziewczęta i chłopców).
Nowe wiadomości bazują na tych, które uczeń już posiada, aby przechodzenie od materiału
znanego do nieznanego ułatwiało proces uczenia się, np. rozpoznawanie okresów płodności
i niepłodności (planowanie rodziny) opiera się na informacjach dotyczących anatomii i fizjologii
układu rozrodczego.
Program „Wędrując ku dorosłości” cechuje łączenie teorii z praktyką. Pierwsze i ostatnie zajęcia
w każdej klasie dają młodzieży szansę na wyrażanie swoich planów i oczekiwań związanych
z realizacją WdŻwR. Nauczyciel – kreator winien uwzględniać postulaty uczniów (rozsądne
i realne!). Zajęcia WdŻwR powinny odpowiadać aktualnym potrzebom młodzieży (np. poruszenie
takich tematów, jak: sposoby rozwiązywania konfliktów międzypokoleniowych, budowanie więzi
rodzinnych, przyjacielskich itp.).
5. Metody i techniki nauczania
W programie „Wędrując ku dorosłości” zaproponowano wiele metod mobilizujących aktywność
uczniów, które zwiększają szansę efektywności zajęć; podaje się szereg rozwiązań i sposobów
realizacji zajęć.
Konkretne umiejętności społeczne, zmiana postaw, poszerzenie wiedzy uczniów są możliwe, jeśli
nauczyciel zaplanuje zajęcia WdŻwR za pomocą dobrze dobranej metody. Skuteczność lekcji
prowadzonych według zaproponowanych w programie „Wędrując ku dorosłości” rozwiązań
powinna być duża − nauczyciel ustrzeże się monotonii i wyzwoli zaangażowanie uczniów.
6. Pomoce dydaktyczne i materiały
Osiągnięcie zamierzonych celów ułatwiają odpowiednio dobrane środki dydaktyczne. W programie
proponuje się użycie tradycyjnych środków, takich jak foliogramy czy plansze, ale także nagrań
dźwiękowych, prezentacji multimedialnych oraz filmów edukacyjnych. Będą one sprzyjały bardziej
efektywnemu przyswajaniu wiedzy. Wykazy filmów i innych pomocy dydaktycznych nauczyciel
znajdzie w spisie umieszczonym we wstępnych uwagach do Programu.
7. Realizacja programu a osiągnięcia uczniów
Stopniowa i systematyczna realizacja zajęć WdŻwR (w ciągu 42 godzin) na III etapie edukacyjnym
daje uczniom szansę znalezienia odpowiedzi na podstawowe egzystencjalne pytania. Zmobilizuje
nastolatków do zastanowienia się nad wartościami życia rodzinnego, seksualności i miłości.
Cele, zadania i treści zostały tak zaplanowane, aby ułatwić młodym ludziom bezpieczne dorastanie.
8. Ocena poprawności merytoryczno-dydaktycznej
a) Program „Wędrując ku dorosłości” cechuje rzetelność i zgodność z najnowszą wiedzą
z dziedziny: medycyny, biologii, psychologii, socjologii i pedagogiki.
b) Jest dostosowany do III etapu edukacyjnego pod względem właściwego doboru pojęć, nazw,
terminów i stopnia trudności.
c) Zakres materiału rzeczowego jest odpowiednio dostosowany do liczby godzin przewidzianych
w ramowym planie nauczania „wychowania do życia w rodzinie”; uwzględniono również
zróżnicowanie materiału dla grup dziewcząt i grup chłopców.
d) Program zawiera treści zgodne z przepisami prawa i ratyfikowanymi umowami
międzynarodowymi.
9. Konkluzja kwalifikacyjna
Program nauczania „Wędrując ku dorosłości”. Wychowanie do życia w rodzinie dla klas I-III
gimnazjum autorstwa Teresy Król może być przeznaczony do zajęć wychowanie do życia
w rodzinie na III etap edukacyjny.
doc. dr Teresa Olearczyk
pedagog rodziny;
wykładowca Uniwersytetu Pedagogicznego
w Krakowie
autorka wielu publikacji książkowych
i artykułów nt. psychologii społecznej
i pedagogiki rodziny.
mgr Ewa Kosińska
psycholog, terapeuta, edukator;
wieloletni (1990-2006) doradca metodyczny
WOM
i konsultant MCDN w Krakowie,
autorka wielu publikacji książkowych
i artykułów dla nauczycieli
i wychowawców, pedagogów i psychologów;
aktualnie trener i szkoleniowiec warsztatów
psychologicznych,
terapeuta w poradni psychologicznej.