BERBERYSOWATE (Berberidaceae) BIEGUNECZNIKOWATE

BERBERYSOWATE (Berberidaceae)
WYSTĘPOWANIE: gł. w umiarkowanych i subtropikalnych rejonach półkuli pn. Rodzaj berberys
(Berberis) rośnie również na półkuli pd. Rodzina obejmuje 14 rodzajów i ok. 650 gatunków (berberys ok.500 gat., mahonia (Mahonia) – ok.110 gat.
W Polsce występuje 1 gat.–berberys zwyczajny
(Berberis vulgaris).
MORFOLOGIA: wieloletnie rośliny zielne,
krzewy, rzadko drzewa. Liście sezonowe lub zawsze
zielone; ogonki u nasady oskrzydlone lub z przylistkami. Zawierają alkaloidy, gł. berberynę (oprócz
owoców).
KWIATY: w kwiatostanach groniastych,
wiechowatych lub pojedyncze. Obupłciowe,
promieniste. Działek okwiatu 6-9, w 3 – 4 okółkach,
wyjątkowo brak.
OWOCE: jagody, torebki, rzadko orzeszki.
Nasiona z bielmem. Zjadają je ptaki i ssaki.
UŻYTKOWANIE: owoce pewnych gat. berberysów i mahonii używane są do wyrobu różnych
przetworów (soki, dżemy, wina, żele, rodzynki), np.:
Mahonia swaseyi – plantacje w Teksasie. Żółte
drewno berberysów używane jest w stolarce ozdobnej, a uzyskany z niego i z korzeni żółty barwnik
bywa stosowany do barwienia tkanin. Ozdobne.
Na liściach berberysu zwycz. rozwija się jedno z pokoleń rdzy zbożowej (pasożytniczego grzyba zbóż).
JK
BIEGUNECZNIKOWATE (Simaroubaceae)
WYSTĘPOWANIE: głównie obszary tropikalne,
nielicznie występują także w krainach o klimacie
umiarkowanym. Rodzina obejmuje 32 rodzaje i około
200 gatunków.
MORFOLOGIA: drzewa i krzewy. Liście ułożone
skrętolegle, pierzastozłożone (pojedyncze u Suriana).
W tkankach występują substancje gorzkie.
KWIATY: niepozorne, przeważnie obupłciowe
i promieniste, zebrane w pachwinowe grona,
wiechy lub kłosy. Korona zbudowana z różnej liczby
(3-8) wolnych płatków. Dobrze rozwinięty krążek
miodnikowy umieszczony jest między pręcikowiem,
złożonym z 2 okółków (pręcików jest więc 2 razy
tyle co płatków), a słupkowiem, złożonym najczęściej z 4-5 owocolistków tworzących u form prymitywnych wolne słupki (słupkowie apokarpiczne),
u reszty natomiast 1 słupek górny, o zalążni wielokomorowej.
OWOCE: bardzo różne, najczęściej typu pestkowca.
Orzeszki bożodrzewu (Ailanthus) otoczone skrzydełkiem opadają ruchem rotacyjnym.
UŻYTKOWANIE: bożodrzew gruczołkowaty
(Ailanthus altissima) często sadzony jest w parkach
jako drzewo ozdobne (odporny jest na zanieczyszczenia miejskie i przemysłowe). Różne gatunki
z rodzajów: gorzkla (Quassia) i biegunecznik (Simarouba) dostarczają substancji leczniczych i owadobójczych, natomiast gatunki z rodzaju irwingia
(Irvingia) mają jadalne owoce, a z nasion uzyskuje
się tłuszcze do wyrobu świec i gorszych gatunków
czekolady.
–9–
JK