MAKOWATE (Papaveraceae) MARTYNIOWATE (Martyniaceae)
Transkrypt
MAKOWATE (Papaveraceae) MARTYNIOWATE (Martyniaceae)
MAKOWATE (Papaveraceae) a WYSTĘPOWANIE: gł. w umiarkowanej strefie półkuli pn., niewiele gat. rośnie w pd. Afryce i w Australii. Około 45 rodzajów i 700 gat. Najliczniejsze rodzaje: kokorycz (Corydalis) – ok. 300 gat., mak (Papaver) – ok. 100 gat. W Polsce 4 rodzaje i 16 gat. Rosną w różnych siedliskach. Liczne endemity. MORFOLOGIA: rośliny zielne, krzewy (Bocconia), niewielkie drzewa (Bocconia arborea z gór Meksyku), też pnącza (Adlumia). Liście skrętoległe lub tylko górne naprzeciwległe albo okółkowe; l. przykorzeniowe często tworzą rozetę. Rośliny mają zwykle sok mleczny lub wodnisty, zawierający alkaloidy. KWIATY: pojedyncze lub zebrane w szczytowe kwiatostany, obupłciowe, promieniste (a) (podrodzina Papaveroideae), słabogrzbieciste (b) (Hypecooideae) lub grzbieciste z ostrogą (c) (Fumarioideae). Korona, jeżeli jest, 4-12- (rzadko 16-) płatkowa; 2 okółki. Kielich 2-, 3-działkowy, szybko b c odpadający. Pręciki liczne. Słupek 2-20-krotny, 1- lub wielokomorowy, górny. Kwiaty od drobnych do osiągających 20 cm średnicy (Romneya coulteri), zwykle owadopylne. OWOCE: torebki, orzeszki 1- lub 2-nasienne. Nasiona z obfitym, zawierającym tłuszcze bielmem. UŻYTKOWANIE: najważniejszy jest mak lekarski (Papaver somniferum), pochodzący z Azji Mniejszej. Z jego zestalonego soku (opium) uzyskuje się kilka alkaloidów, m.in. morfinę. Nasiona i wytłoczony z nich olej mają zastosowanie w przemyśle spożywczym. Wiele makowatych to rośliny dekoracyjne. JK MARTYNIOWATE (Martyniaceae) WYSTĘPOWANIE: tropikalna i subtropikalna Ameryka Pd. i Ameryka Środk. Rodzina obejmuje 5 rodzajów i około 15 gatunków. Najciekawsze rodzaje to: Martynia, Proboscidea, Ibicella. MORFOLOGIA: roczne albo trwałe, lepko omszone rośliny zielne. Łodygi i liście nieco mięsiste. Liście pojedyncze, całkowite, o blaszce często pofalowanej i brzegu nieregularnie nierównym, względnie klapowane. Ułożone naprzeciw- lub naprzemianlegle, na końcach pędów. KWIATY: obupłciowe, grzbieciste, czasem z 1 albo 2 podkwiatkami (często przy dojrzeniu mięśniejącymi). Zebrane w szczytowe, groniaste kwiatostany. Kielich 5-krotny, korona 5-łatowa, nieco 2-wargowa, z rurką często rozdętą i skośną. Pręciki wolne, zazwyczaj 4, 2-silne z 1 prątniczkiem, albo 2 z 2 prątniczkami (Martynia). Słupek 1, górny, z wrażliwymi na dotyk łatami znamienia. Zalążnia 1-komorowa, zrośnięta z 2 owocolistków. OWOCE: torebki z charakterystycznymi, zdrewniałymi, długimi, zagiętymi, ostro zakończonymi hakami. Dzięki tym wyrostkom owoce wraz z nasionami roznoszone są przez zwierzęta (na okrywie włosowej) – epizoochoria. UŻYTKOWANIE: suche owoce wykorzystywane są w celach zdobniczych. Młode owoce niektórych gatunków są spożywane marynowane. – 36 – JK