OCZAROWATE (Hamamelidaceae) OLIWKOWATE (Oleaceae)

OCZAROWATE (Hamamelidaceae)
WYSTĘPOWANIE: niektóre rejony Azji, Afryki
i Ameryki Pn. Rodzina ma charakter reliktowy, stąd
wiele rodzajów jednogatunkowych. Obecnie znamy
25 rodzajów i ok. 110 gatunków.
MORFOLOGIA: krzewy lub drzewa. Słynna
Altingia excelsa (60 m wys.) nazywana jest „królem
górskich lasów” (Sumatra i Jawa). Liście zwykle
skrętoległe, pojedyncze. Przylistki obecne.
KWIATY: bardzo różnie ukształtowane, najczęściej promieniste, zebrane w groniaste, kłosowate
lub główkowate kwiatostany. Okwiat zwykle podwójny, rzadziej pojedynczy (redukcja płatków
korony), 4-5-krotny. Płatki niezrośnięte. Kielich
zrośnięty z zalążnią. Pręciki 4 do 32. Zalążnia dolna,
rzadziej półdolna, 2-komorowa, 2-krotna.
OWOCE: zdrewniałe torebki, po dojrzeniu gwałtownie pękają i wyrzucają nasiona (autochoria).
UŻYTKOWANIE: niektóre gatunki uprawia się
w parkach i ogrodach, np.: oczar (Hamamelis), am-
browiec amerykański (Liquidambar styraciflua),
leszczynowiec (Corylopsis), fotergilla (Fothergilla).
Oczary charakteryzują się nietypowymi porami
kwitnienia, np.: oczar wirginijski (H. virginiana) kwitnie późną jesienią (IX-X), a o. omszony (H. mollis)
z końcem zimy (I-III). Z ambrowca wschodniego
(L. orientalis), rosnącego w pd.-zach. Azji, i ambrowca
amerykańskiego uzyskuje się aromatyczny balsam
mający właściwości antyseptyczne, używa się go
również w przemyśle perfumeryjnym i tytoniowym.
JK
OLIWKOWATE (Oleaceae)
WYSTĘPOWANIE: gł. w strefie tropikalnej
i subtropikalnej. Ok. 30 rodzajów i 600 gat. Najliczniejszy rodzaj: jaśmin (Jasminum) – ok. 200 gat.
Część rodzajów ma zasięgi ograniczone, a wiele –
rozerwane (dysjunkcje). W Polsce 2 gat: jesion
wyniosły (Fraxinus excelsior) i ligustr pospolity
(Ligustrum vulgare).
MORFOLOGIA: wyłącznie krzewy lub drzewa
o liściach naprzeciwległych (niektóre gatunki
jaśminów mają liście skrętoległe). Przylistków
brak.
KWIATY: zebrane w wiechowate kwiatostany.
Promieniste, obupłciowe, wyjątkowo jednopłciowe,
najczęściej 4-krotne. Płatki korony zazwyczaj zrośnięte, czasem brak ich zupełnie. Zwykle 2 pręciki,
przyrośnięte nitkami do korony. Słupek o zalążni
górnej, 2-krotny, 2-komorowy. Zalążki 2 lub więcej.
Kwiaty owadopylne, wyjątkowo wiatropylne.
OWOCE: torebki, rozłupnie, jagody, pestkowce.
UŻYTKOWANIE: wielkie znaczenie gospodarcze
ma oliwka (Olea europaea), uprawiana w rejonie
śródziemnomorskim od starożytności ze względu na
wartościowy olej. Obecnie znamy ponad 500 odm.
oliwki. Duże znaczenie mają również liczne gatunki
jesionów, dostarczające mocnego, sprężystego
i twardego drewna. Wiele gat. stosowanych jest
w medycynie, a z kwiatów niektórych uzyskuje się
olejki eteryczne. Gatunki, odmiany i mieszańce
forsycji (Forsythia), lilaka (Syringa), ligustru
(Ligustrum) i jaśminu (Jasminum) uprawia się jako
krzewy ozdobne.
– 44 –
JK