TAMARYSZKOWATE (Tamaricaceae) TOINOWATE (Apocynaceae)

TAMARYSZKOWATE (Tamaricaceae)
WYSTĘPOWANIE: gł. subtropiki, a w mniejszym stopniu także umiarkowane obszary Starego
Świata. Rodzina obejmuje ok. 90 gat. We Polsce
występuje tylko września pobrzeżna (Myricaria germanica), rośnie na żwirowiskach potoków na Podkarpaciu.
MORFOLOGIQA: drzewa i krzewy, rzadziej
byliny; pokrojem przypominają wrzos. Liście drobne,
igiełkowate lub łuskowate (wówczas funkcje asymilacyjne obejmują zielone, najmłodsze pędy).
W mezofilu liści występują cewki magazynujące
wodę.
KWIATY: promieniste, białawe lub czerwonawofioletowawe, obupłciowe, zebrane zwykle w gęste,
kłosokształtne kwiatostany. Okwiat zróżnicowany
na kielich i koronę, złożony najczęściej z 4-5 wolnych działek i płatków. Pręcikowie składa się zwykle z 2 lub 1 okółka pręcików, rzadziej jest ich wiele.
Słupek górny, o zalążni 1-komorowej. Owadopylne.
OWOCE: torebki (czasem z fałszywymi przegrodami całkowitymi albo niekompletnymi). Nasiona
często pokryte są jednokomórkowymi włoskami.
UŻYTKOWANIE: liczne gatunki z rodzaju
tamaryszek (Tamarix), występujące na pustyniach
i miejscach zasolonych, uprawia się jako rośliny
ozdobne. U nas: t. drobnokwiatowy (T. parviflora),
t. francuski (T. gallica), t. odeski (T. odessana),
t. pięciopręcikowy (T. pentandra). Kora i galasówki
dostarczają garbników; z gałęzi wyrabia się cybuchy
do fajek. Pędy T. mannifera (Synaj) wydzielają na
wiosnę, po nakłuciu przez czerwce, słodkawą
wydzielinę, która tężeje w białawe, słodkie grudki
(biblijna manna).
JK
TOINOWATE (Apocynaceae)
WYSTĘPOWANIE: obszary tropikalne i subtropikalne z paroma przedstawicielami w zasięgu klimatu umiarkowanego. W rodzinie 300 rodzajów
i 1500 gat. W Polsce: barwinek pospolity (Vinca
minor).
MORFOLOGIA: drzewa i krzewy, pnącza o zdrewniałych łodygach, rzadziej rośliny zielne. Liście
pojedyncze, całobrzegie, najczęściej bez przylistków, ustawione zwykle naprzeciwlegle.
W tkankach występują często przewody z sokiem
mlecznym.
KWIATY: obupłciowe, promieniste i 5-dzielne,
zwykle pojedyncze. Kielich składa się z 5 zrośniętych
działek, korona z 5 również zrośniętych, ale przeważnie śrubowato skręconych w pączku płatków.
Słupek 1 opatrzony 1 wspólną szyjką, która pod
znamieniem ma charakterystyczne zgrubienie, do
którego przylepione są pylniki pręcików (5) –
zjawisko herkogamii czyli przestrzenne rozdzielenie
znamion od pylników, ma to na celu obronę przed
samozapyleniem, wobec równoczesnego dojrzewania ziaren pyłku i zalążków. Pyłek ziarnisty.
OWOCE: jagody, pestkowce, torebki, mieszki.
UŻYTKOWANIE: okrywowe – barwinek posp.
Liczne gat. lecznicze i trujące: strofant (Strophanthus) dostarcza glikozydu nasercowego strofantyny,
oleander (Oleander) – też ozdobny, zgrzyn
(Rauwolfia serpentina) dostarcza rezerpiny leczącej
nadciśnienie. Kauczuk dają np. afrykańskie rodzaje
Funtumia i Landolphia, brazylijskie Hancornia, malajska liana Willoughbya; jeszcze inne włókna i barwniki.
CHRONIONE W POLSCE: barwinek pospolity (V.minor).
JK
– 65 –