Choroby alergiczne

D I A G N O S T Y K A
Prof. dr hab. n. med.
Jerzy Szaflik
Dr n. med.
Anna
Zaleska-¯mijewska
Dr n. med.
Justyna Izdebska
Katerdra
i Klinika Okulistyki
II Wydzia³ Lekarski
AM w Warszawie
Kierownik:
Prof. dr hab. n. med.
Jerzy Szaflik
Choroby alergiczne
oczu
Ocular allergies
Summary
Ocular allergic disorders manifest mainly as inflammatory reactions of conjunctiva and/or cornea. They
are common and still growing problem in developed industrial countries. It has been said that about 25%
people suffer from allergic conjunctivitis. The commonest type of ocular allergy is seasonal allergic
conjunctivitis (SAC). Pathophysiology, signs and symptoms and treatment of acute allergic conjunctivitis
(AAC), perennial allergic conjunctivitis (PAC), vernal keratoconjunctivitis (VKC), atopic keratoconjunctivitis
(AKC), giant papillary conjunctivitis (GPC) are discussed.
...............................................
Choroby o pod³o¿u alergicznym s¹ stale narastaj¹cym problemem zdrowotnym w kraju
wysoko uprzemys³owionym. Narz¹d wzroku, podobnie jak inne narz¹dy, mo¿e byæ
miejscem ostrych i przewlek³ych schorzeñ alergicznych. Objawy alergii ze strony oka
pojawiaj¹ siê szybko i zwykle s¹ dokuczliwe dla pacjenta. Spojówka to najczêstsze miejsce
odczynu alergicznego ze wzglêdu na bezpoœredni kontakt z alergenami œrodowiska
zewnêtrznego i spe³nienie specyficznej funkcji w odpowiedzi immunologicznej. W pracy
przedstawiono podzia³ kliniczny i objawy alergicznych zapaleñ spojówek.
P
owszechnoœæ problemu alergii spowodowa³a, ¿e obecnie uwa¿a siê j¹ za chorobê
spo³eczn¹. Mówi¹c o alergii zwykle myœlimy
o schorzeniac h wielu narz¹d ów. Choroby
alergiczne wystêpuj¹ u oko³o 25% populacji,
a alergiczne zapalenie spojówek jest najczêstszym
schorzeniem, zw³aszcza u dzieci i osób
m³odych(9). Najczêœciej oczna manifestacja alergii
towarzyszy schorzeniom innych narz¹dów,
wystêpuj¹cych na tym pod³o¿u, takich jak:
alergiczny nie¿yt nosa, atopowe zapalenie skóry,
czy astma oskrzelowa. Przyjmuje siê, ¿e ok. 30 %
wszystkich alergii ma swój pocz¹tek w³aœnie w
ga³ce ocznej (7). Do niedawna uwa¿ano, ¿e oczne
objawy alergii s¹ jedynie manifestacj¹
ogólnoustrojowej choroby.
Obecnie wiadomo, ¿e w czêœci schorzeñ
alergicznych spojówek stwierdzamy jedynie
produkcjê przeciwcia³ IgE we ³zach i b³onach
œluzowych powierzchni ga³ki ocznej.
S³owa kluczowe :
sezonowe alergie
oczne, ca³oroczne
alergie oczne,
objawy, terapia
Key words :
seasonal ocular
allergic,
perennial ocular
allergic,
symptoms, treatment
16 A L E R G I A 2 ( 2 4 ) / 2 0 0 5
Pierwsze statystyki próbuj¹ce oceniæ problem
alergii ocznej niezale¿nie od alergii nosa datuj¹ siê
na lata 90. Wed³ug Bielorego alergia oczna
dotyczy, w zale¿noœci od regionu, 5- 22%
populacji, a z tego po³owa to przypadki SAC (9).
Narz¹d wzroku, podobnie jak i inne narz¹dy
mo¿e byæ miejscem zarówno ostrych jak i
przewlek³ych schorzeñ alergicznych. Objawy
alergii ze strony oka s¹ szybkie i zwykle dokuczliwe
dla pacjenta. Spojówka jest najczêstszym
miejscem odczynu alergicznego, ze wzglêdu na jej
bezpoœredni kontakt z alergenami œrodowiska
zewnêtrznego (10).
W przypadku sezonowego alergicznego
zapalenia spojówek (SAC) objawy oczne u wiê-
kszoœci osób wspó³wystêpuj¹ z alergicznym
nie¿ytem nosa (ANN). SAC czêsto te¿, nawet
o kilka lat, mo¿e wyprzedzaæ objawy sezonowego
ANN. Trudniejsze diagnostycznie s¹ przewlek³e
postacie zapaleñ spojówek o pod³o¿u alergicznym.
Ze wzglêdu na mnogoœæ ró¿nych dolegliwoœci
oraz nak³adanie siê innych przewlek³ych schorzeñ
ga³ki ocznej, przede wszystkim zespo³u suchego oka,
pacjenci s¹ leczeni niew³aœciwie.
D³ugotrwa³e stosowanie nieodpowiednich leków
mo¿e prowadziæ do pogorszenia stanu
miejscowego i dodatkowej reakcji alergicznej, np.
na œrodki konserwuj¹ce zawarte w kroplach. Zbyt
czêste i d³ugotrwa³e stosowanie preparatów
steroidowych mo¿e te¿ powodowaæ skutki
uboczne, tj. mêtnienie soczewki, jaskrê wtórn¹, czy
aktywacjê procesów infekcji wirusowych.
Wed³ug Œwiatowej Organizacji do spraw Alergii
prawid³ow¹ diagnoz¹ jest diagnoza alergenowo
specyficzna. Bez jej ustalenia za pomoc¹
swoistych testów skórnych i oznaczenia poziomu
przeciwcia³ IgE we krwi niemo¿liwe jest leczenie
przyczynowe, tzn. unikanie odpowiednich
alergenów i swoista immunoterapia. (1)
Alergia to reakcja nadwra¿liwoœci zainicjowana
przez mechanizmy immunologiczne lub bêd¹ce
osobniczo zmienn¹ nieprawid³ow¹ reakcj¹ na
ró¿norodne bodŸce o niejasnym patomechanizmie.
Do tej drugiej grupy nadwra¿liwoœci nale¿¹
nieprawid³owe reakcje na niektóre leki czy
pokarmy, bodŸce mechaniczne czy fizykalne.
Reakcje alergiczne mog¹ przebiegaæ z udzia³em
przeciwcia³ lub komórek zapalnych. W wiêkszoœci
schorzeñ alergicznych s¹ to przeciwcia³ klasy IgE,
rzadziej IgG. IgE zale¿na reakcja jest najlepiej
poznana i to ona odpowiada za objawy SAC i PAC.
Reakcje typu II, III, IV, czyli cytotoksyczne
D I A G N O S T Y K A
wystêpuj¹ najczêœciej przy nadwra¿liwoœci na leki,
œrodki dezynfekcyjne, czy chemiczne.
Istnieje wiele podzia³ów alergicznych schorzeñ
oczu. Obowi¹zuj¹cy jest podzia³ na reakcjê IgE
zale¿ne i IgE niezale¿ne. W wiêkszoœci g³ówny
nacisk k³adziony jest na najczêœciej wystêpuj¹ce
zapalenie spojówek sezonowe i przewlek³e.
Najczêœciej jednak stosowanym podzia³em jest
podzia³ kliniczny. Wyró¿nia siê w nim:
- sezonowe alergiczne zapalenie spojówek (SAC)
- przewlek³e alergiczne zapalenie spojówek (PAC)
- ostre alergiczne zapalenie spojówek (AAC)
- wiosenne zapalenie spojówki i rogówki (VKC)
- atopowe zapalenie spojówki i rogówki (AKC)
- olbrzymiobrodawkowe zapalenie spojówek
(GPC)
- kontaktowe zapalenie skóry, spojówek i rogówki
(CKC)
Bogate unaczynienie spojówki powoduje
szybkie wystêpowanie objawów zapalenia po
kontakcie z alergenem. Spojówka ma w³asny
system odpornoœciowy. W nab³onku i w blaszce
w³aœciwej spojówki rozproszone s¹ limfocyty CD8+
i CD4+. Komórki tuczne niezbêdne do wywo³ania
I typu reakcji immunologicznej zlokalizowane s¹
obficie w tkance ³¹cznej spojówki.
Nie mo¿na jednak pomin¹æ tak¿e tych
schorzeñ alergicznych, które, atakuj¹c rogówkê,
mog¹ mieæ zagra¿aj¹ce widzeniu nastêpstwa. S¹
to: wiosenne zapalenie spojówki i rogówki (VKC),
atopowe zapalenie spojówki i rogówki (AKC).
Jedynie oczna manifestacja IgE zale¿nej reakcji
alergicznej mo¿e mieæ miejsce, gdy do worka
spojówkowego dostanie siê du¿a liczba alergenów,
zw³aszcza u osoby nie podejrzewaj¹cej u siebie
alergii. Jest to ostre alergiczne zapalenie spojówek
(acute allergic conjunctivitis - AAC).
W wiêkszoœci przypadków jest to ostry objaw
uczulenia na py³ki traw lub zarodniki grzybów.
Charakteryzuje siê nag³ym i szybko narastaj¹cym
œwi¹dem, obrzêkiem powiek i spojówek,
³zawieniem. Zwykle ulega samoograniczeniu i nie
wymaga leczenia. Mo¿e wystêpowaæ zarówno
u osób z atopi¹ jak i u osób bez predyspozycji do
odczynów alergicznych.
Najczêœciej pojawia siê u dzieci.
Sezonowe alergiczne zapalenie spojówek
Najczêstsz¹ postaci¹ alergicznych zapaleñ
spojówek jest sezonowe alergiczne zapalenie
(SAC). Stanowi ono od 25% do 50% wszystkich
przypadków alergii ocznej. Jest to reakcja
nadwra¿liwoœci IgE zale¿na. Pocz¹tki choroby
pojawiaj¹ siê zwykle w okresie pokwitania lub nieco
wczeœnie j i mog¹ wystêpow aæ rodzinnie .
Czynnikami odpowiedzialnymi za wyst¹pienie
objawów SAC s¹ py³ki roœlin roznoszone przez
wiatr.
Objawy wystêpuj¹ krótko po kontakcie
z alergenem i ustêpuj¹ stosunkowo szybko, maksymalnie do miesi¹ca od ekspozycji na alergen.
W ok. 40% przypadków objawom SAC
towarzyszy te¿ sezonowy ANN.
Przewlek³e,
ca³oroczne alergiczne zapalenie spojówek
Przewlek³e, ca³oroczne alergiczne zapalenie
spojówek (PAC) wystêpuje znacznie rzadziej ni¿
SAC. Czêstoœæ jego wystêpowania ocenia siê na
0,3% do 1%., ale uwa¿a siê te¿, ¿e czêsto
pozostaje ono nierozpoznane. Najczêœciej ujawnia
siê w dzieciñstwie, przed 5 rokiem ¿ycia, czêsto
wspó³istnieje z innymi chorobami alergicznymi, np.
astm¹ oskrzelow¹. Przyczyn¹ objawów w PAC s¹
wszechobecne w powietrzu alergeny, przede
wszystkim wydzieliny kurzu domowego, sierϾ
i œlina zwierz¹t domowych, pleœnie wewn¹trzdomowe, py³ki. Alergeny stymuluj¹ reakcjê
nadwra¿liwoœci IgE zale¿n¹.
U dzieci jedynymi objawami mo¿e byæ œwi¹d
oczu, ci¹g³e pocieranie nosa, trudnoœci w oddychaniu
przez nos. Okresowo w czasie nasilenia objawów
alergii mo¿e do³¹czaæ siê obrzêk powiek,
przekrwienie spojówek i ³zawienie.
Objawy zapalenia spojówek utrzymuj¹ siê co
najmniej 1 miesi¹c, zwykle przewlekle, z okresami
zaostrzeñ jesieni¹ i zim¹.
Inne alergiczne choroby oczu
Sta³e dra¿nienie spojówki powiekowej mo¿e
wywo³aæ reakcjê o mechanizmie mechanicznoalergicznym. Do tego typu schorzeñ jatrogennych
nale¿¹:
- Olbrzymiobrodawkowe zapalenie spojówek
(giant papillary conjunctivitis- GPC)
- Kontaktowe zapalenie skóry powiek i spojówek
(contact blepharoconjunctivitis- CKC)
- Górne r¹bkowe zapalenie spojówki i rogówki
A L E R G I A 2 ( 2 4 ) / 2 0 0 5 17
D I A G N O S T Y K A
(superior limbic keratoconjunctivitis- SLK)
- Powierzchowne punktowate zapalenie rogówki
( superficial punctate keratitis- SPK)
- leki przeciwalergiczne
- œrodki konserwuj¹ce stosowane w kroplachprzede wszystkim chlorek benzalkonium
Najczêstszymi „cia³ami obcymi „ dra¿ni¹cymi
spojówkê s¹:
- soczewki kontaktowe
- szwy chirurgiczne
- protezy oczne
- nierównoœci powierzchni ga³ki ocznej, np.
pêcherzyki filtracyjne po operacjach
przetokowych, keratopatia pêcherzowa,
keratopatia taœmowata, guzki spojówkowe
i rogówkowe.
Zmiany wystêpuj¹ w momencie pojawienia siê
alergenu i ustêpuj¹ po jego eliminacji. Zmiany
w obrazie klinicznym s¹ bardzo podobne w obu
typach i w³aœciwie nie do odró¿nienia. Dotycz¹
cienkiej skóry powiek i b³ony œluzowej spojówek.
Objawy to: zaczerwienienie, ³uszczenie siê,
maceracja, a nawet owrzodzenia powiek i ich
brzegów, reakcja brodawkowa i grudkowa
w spojówce, czasami objawy ze strony rogówkipunktowata epiteliopatia lub w ciê¿kich
zaniedbanych przypadkach zapalenie rogówki.
W mechanizmie powstawania GPC bior¹ udzia³
komórki tuczne i limfocyty T. Fizjologiczne
mruganie stanowi czynnik dra¿ni¹cy spojówkê,
zw³aszcza jej czêœæ powiekow¹. Powtarzaj¹ce siê
urazy u³atwiaj¹ wejœcie antygenu, zarówno z filmu
³zowego jak i z soczewki kontaktowej. Dodatkowo
sam uraz na drodze mechanicznej wywo³uje
degranulacjê komórek tucznych. Po³¹czenie
degranulacji mastocytów i uwolnienie z nich
mediatorów, z obecnoœci¹ komórek zapalnych
w zrêbie tkanki limfatycznej spojówki rozpoczyna
proces tworzenia brodawek.
Brodawki sk³adaj¹ siê z pogrubia³ej istoty
w³aœciwej spojówki wype³nionej limfocytami
i komórkami plazmatycznymi. Liczba brodawek
waha siê od 1 do kilkuset. Du¿a ich liczba mo¿e
nawet powodowaæ opadanie powieki górnej.
Œrednica patologicznych brodawek wynosi >0,3
mm. Zmiany te pojawiaj¹ siê zwykle po 1,5- 2 lat od
rozpoczêcia noszenia miêkkich soczewek
kontaktowych. Przy soczewkach twardych lub
protezach objawy mog¹ wyst¹piæ nawet po 9- 11
latach, a przy dra¿nieniu przez koñcówki szwów po
6 tygodniach do 15 miesiêcy.
Objawy podmiotowe to: œwi¹d, ³zawienie,
pieczenie, uczucie cia³a obcego, zaburzenia
widzenia. Objawy przedmiotowe to : bia³a wydzielina
w worku spojówkowym po przebudzeniu, brodawki
na spojówce powiekowej, zw³aszcza w obrêbie
tarczki górnej, przekrwienie i obrzêk spojówki
powiekowej i ga³kowej.
GPC nale¿y ró¿nicowaæ z wiosennym
zapaleniem spojówki i rogówki (VKC). Istniej¹ dwa
typy kontaktowego zapalenia skóry powiek
i spojówki (contact blepharoconjunctivitis):
w wyniku procesu mechanicznego- 2/3 przypadków, oraz w wyniku procesu alergicznego- 1/3
przypadków, jako opóŸniona reakcja nadwra¿liwoœci, z udzia³em uczulonych limfocytów T,
np. w odpowiedzi na zewnêtrzne czynniki, takie
jak: leki okulistyczne lub œrodki kosmetyczne.
Najczêœciej uczulaj¹ leki:
- aminoglikozydy (neomycyna, gentamycyna)
- leki przeciwzapalne
- fenylefryna
- œrodki do pielêgnacji soczewek kontaktowych
- leki znieczulaj¹ce
- sulfonamidy
- leki przeciwjaskrowe, np. inhibitory anhydrazy
wêglanowej
18 A L E R G I A 2 ( 2 4 ) / 2 0 0 5
Górne r¹bkowe zapalenie spojówki i rogówki
(superior limbic keratoconjunctivitis - SLK) jest
przewlek³ym procesem zapalnym prowadz¹cy do
tworzenia siê mikro³uszczki w obrêbie spojówki
powiekowej i spojówki tarczki górnej. Mo¿e byæ
wynikiem niedotlenienia przy przewlek³y noszeniu
miêkkich soczewek kontaktowych, ale najczêœciej
jest wynikiem alergii na tiomersal, obecny
w wiêkszoœci p³ynów konserwuj¹cych soczewki
kontaktowe.
Objawy SLK to: uczucie cia³a obcego, pieczenie,
³zawienie, œwiat³owstrêt. W badaniu przedmiotowym
stwierdzamy: obrzêk, zaczerwienienie i pogrubienie
spojówki tarczki górnej i spojówki ga³kowej,
zw³aszcza w jej czêœci górnej, cechy stanu zapalnego
przy r¹bku rogówki. Czêsto objawy s¹ obu oczne
i niesymetryczne.
Dwoma chorobami alergicznymi oczu
potencjalnie zagra¿aj¹cymi widzeniu s¹: wiosenne
zapalenie spojówki i rogówki (VKC) i atopowe
zapalenie spojówki i rogówki (AKC).
Wiosenne zapalenie spojówki i rogówki zaczyna
siê zwykle przed 10 rokiem ¿ycia i ok. 3 razy
czêœciej dotyka ch³opców. Wywiad rodzinny
w kierunku atopii wystêpuje u 2/3 chorych, a u 3
wspó³istniej¹ z VKC inne choroby atopowe. Jest to
reakcja nadwra¿liwoœci IgE niezale¿na.
W patogenezie VKC bior¹ udzia³ I i IV typ reakcji
alergicznej. W przebiegu VKC u ponad 60%
pacjentów obserwuje siê nacieki eozynofilowe
w zeskrobinach spojówkowych i/ lub w warstwie
w³aœciwej spojówki. VKC jest zwi¹zana
z niespecyficzn¹ proliferacj¹ i aktywacj¹ limfocytów
Th2 uwalniaj¹cych cytokiny IL-3, IL-4 i IL- 5.
Charakterystyczny w obrazie klinicznym VKC jest
przerost brodawek spojówki tarczki górnej (typ
powiekowy), pogrubia³a spojówka o wygl¹dzie
guzków œluzowych z plamkami Trantasa przy r¹bku
rogówki (typ r¹bkowy).
W obu typach VKC mo¿e dochodziæ do
uszkodzenia rogówki w postaci: nab³onkowej
keratopatii punktowatej, ubytków nab³onka
rogówki, rzadziej owrzodzeñ, p³ytek rogówkowych
czy blizn podnab³onkowych rogówki
Atopowe zapalenie spojówek i rogówki (AKC) jest
oczn¹ manifestacj¹ uogólnionej nadwra¿liwoœci.
D I A G N O S T Y K A
Jest chorob¹ przewlek³¹, epizodami zaostrzeñ,
dotycz¹c¹ g³ównie m³odych mê¿czyzn. W AKC
dominuje aktywacja spojówkowych limfocytów
CD4+, produkuj¹cych cytokiny IL-2 i INFObjawy ze strony narz¹du wzroku obejmuj¹:
zapalenie brzegów powiek i skóry powiek, z jej
nadka¿eniem wirusowym lub bakteryjnym i maceracj¹ oraz zmiany zapalne spojówek, z reakcj¹
brodawkow¹.
W d³ugotrwa³ym przebiegu choroby mo¿e
dochodziæ do sp³ycenia za³amków, g³ównie
powieki dolnej, i powstania zrostów miêdzy
spojówk¹ powiekow¹ i ga³kow¹. NajgroŸniejszym
powik³aniem AKC s¹ owrzodzenia rogówki,
mog¹ce prowadziæ do trwa³ego jej zmêtnienia
i unaczynienia. Zmianami wspó³istniej¹cymi z AKC
mog¹ byæ: sto¿ek rogówki, zaæma podtorebkowa
przednia i tylna oraz odwarstwienie siatkówki.
W wielu przypadkach alergiczne zapalenia
spojówek, zw³aszcza te nie sezonowe, powoduj¹
znaczne utrudnienia w pracy pacjentów, nara¿aj¹c
ich na d³ugotrwa³e przyjmowanie miejscowe,
a nawet i ogólne leków i czêste wizyty
u specjalistów.
Choroby alergiczne oczu stanowi¹ powa¿ny
problem w praktyce lekarza okulisty. Czêsto
równie¿ w proces leczenia zaanga¿owany jest
alergolog, a nawet jest on lekarzem kieruj¹cy
pacjenta do okulisty. W przypadku sezonowego
zapalenia spojówek diagnoza z regu³y nie sprawia
trudnoœci. Pacjenci zg³aszaj¹ obok objawów
ocznych najczêœciej tak¿e objawy nie¿ytu b³ony
œluzowej nosa i/ lub ze strony uk³adu
oddechowego. Trudniejsze diagnostycznie s¹
przewlek³e postacie zapaleñ spojówek o pod³o¿u
alergicznym.
We wszystkich alergicznych chorobach oczu
istotna dla skutecznoœci leczenia jest
maksymalna izolacja pacjenta od czynnika
uczulaj¹cego.
Oprócz unikania alergenów pierwszymi krokami
w leczeniu alergii s¹ te¿:
- stosowanie zimnych ok³adów (zmniejszaj¹cych
przekrwienie),
- preparaty sztucznych ³ez (wyp³ukiwanie
alergenów z worka spojówkowego,
- leczenie objawów suchego oka.
W specyficznym leczeniu miejscowym czo³ow¹
rolê odgrywaj¹ preparaty antyhistaminowe,
specyficznie blokuj¹ce receptor H1. Obecnie na
rynku farmaceutycznym obecne s¹ preparaty:
emedastyna, ketotifen i lewokabastyna. Najnowszy
lek emedastyna wp³ywa równie¿ hamuj¹co na
chemotaksjê eozynofili.
Leki blokuj¹ce receptor H1 powinny byæ
stosowane w momencie wyst¹pienia pe³noobjawowej alergii ocznej. Najczêœciej stosuje siê je
³¹cznie ze stabilizatorami komórek tucznych.
Preparaty stabilizuj¹ce b³onê komórkow¹
mastocytów zapobiegaj¹ wyst¹pieniu objawów
alergii, a w momencie ju¿ jej rozwiniêcia
zmniejszaj¹ stê¿enie uwalnianych mediatorów
reakcji zapalnej. Powinny byæ stosowane
przewlekle, co najmniej z dwumiesiêcznym
wyprzedzeniem wyst¹pienia objawów alergii
ocznej. Zaliczamy do nich preparaty kromoglikanu
dwusodowego: 2% i 4% oraz nowe leki:
lodoksamid, który dodatkowo hamuje te¿
chemotaksjê eozynofili i olopatadyna, po³¹czenie
blokera rec. H1 i stabilizatora komórek tucznych.
Stosowane do niedawna bardzo powszechnie
przez lekarzy okulistów i lubiane przez
pacjentów leki obkurczaj¹ce naczynia
krwionoœne obecnie nie s¹ zalecane, a nawet
ich dzia³anie uwa¿a siê za wrêcz szkodliwe dla
przebiegu ocznej alergii.
W leczeniu AKC i VKC zastosowanie znajduj¹
równie¿ leki przeciwzapalne:m niesteroidowe leki
przeciwzapalne, steroidy czy nawet leczenie
immunosupresyjne miejscowe lub w ciê¿kich
przypadkach ogólne- cyklosporyn¹ A. We
wszystkich przypadkach alergii ocznej szeroko
stosowane s¹ te¿ preparaty sztucznych ³ez
i p³ukanie worka spojówkowego w celu
zmniejszenia stê¿enia alergenów. Du¿e nadzieje
dla pacjentów z silnymi dolegliwoœciami
alergicznymi wi¹¿e siê równie¿ z immunoterapi¹ .
stwierdzono poprawê stanu miejscowego u 70%
pacjentów z SAC przy stosowaniu odczulania.
Niestety w wielu przypadkach alergii ocznych
nie jest mo¿liwe dok³adne oznaczenie alergenów,
nie mówi¹c ju¿ o ich eliminacji ze œrodowiska
chorego. Dlatego pacjenci skazani s¹ na
przewlek³e leczenie zachowawcze.
Nale¿y te¿ pamiêtaæ, ¿e alergie mog¹
dotyczyæ tylko ga³ki ocznej i czasami tylko
jednego oka.
Przewlek³e stosowanie ogólnych leków
antyhistaminowych mo¿e równie¿ wywieraæ
niekorzystny wp³yw na stan miejscowy powierzchni
ga³ki ocznej, powoduj¹c objawy zespo³u suchego
oka. Przyjmuje siê, ¿e ok. 40% przypadków
„czerwonego oka” jest zwi¹zane z alergicznymi
chorobami spojówki i rogówki.
!
Piœmiennictwo
1. Abelson M.B. Schaefer K. Conjunctivitis of allergic origin: clinical presentation and differential diagnosis. Surv. Ophthalmol., 1993; 38,
suppl. 115-132. 2. Allansmith M.R. et al. Giant papillary conjunctivitis in contact lens wearers. Am. J. Ophthalmol., 1997; 83: 697. 3.
Bartkowiak- Emeryk M., Toczo³owski J. Metody diagnostyczne w alergicznych chorobach oczu. Okulistyka 2001; Maj numer specjalny:
8-13. 4. Bielory L. The itchy red eye. Am. Acad. Allergy, Asthma & Immunology, 55th Annual Meeting, 1999, UCB Edition. Conversations,
1999, 7, 5-8. 5. Bonini S. Ghinelli E The early and late phase of the ocular allergic reaction. Acta Ophthalmol. Scand. 2000; 78: 41-42. 6.
Buczy³ko K. Rzut oka na alergiê jako problem spo³eczny i interdyscyplinarny. Okulistyka 2000; 4: 3-8. 7. Czajkowski J. Alergiczne
choroby oczu Górnicki Wydawnictwo Medyczne; Wroc³aw 2003. 8. Goœ R. Had³aw- Durska K. Goœ A. Farmakologia alergicznych chorób
oczu. Okulistyka 2001; numer specjalny Maj: 25-28. 9. Groblewska A., Czajkowski J. Choroby alergiczne oczu Okulistyka, 1999; 4: 6366. 10. Kañski J. Okulistyka kliniczna. Urban & Partner Wroc³aw 1997. 11. Katelaris C.H. Giant papillary conjunctivitis- a review. Acta
Ophthalmol. Scand., 1999; 77: 17-20.
A L E R G I A 2 ( 2 4 ) / 2 0 0 5 21